Εξτρεμιστές, εθνικιστές και χαμένες πατρίδες: ο Μπόνο των U2 για την Ευρώπη του μίσους στη FAZ

"Πάντα μου έλεγαν ότι ένα ροκ συγκρότημα είναι καλό εάν σπάει κάποιους κανόνες: όταν φτάνει στα όρια του λεγόμενου καλού γούστου, όταν σοκάρει, εκπλήσσει. Το ροκ συγκρότημα U2 παίζει λοιπόν αυτήν την εβδομάδα στο Βερολίνο αρχίζοντας την περιοδεία του στη Γερμανία. Εκεί θα παρουσιάσουμε μία από τις πιο προκλητικές μας ιδέες: κατά τη διάρκεια της συναυλίας θα κυματίζει μια μεγάλη, φωτεινή μπλε σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Υποψιάζομαι ότι ο κυματισμός της σημαίας της ΕΕ θα θεωρηθεί από το κοινό της ροκ συναυλίας ως κάτι μάλλον ενοχλητικό και βαρετό ή μια κακόγουστη παραπομπή στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision. Αλλά για κάποιους από εμάς θα είναι μια ριζοσπαστική πράξη.

Η Ευρώπη, η οποία για πολύ καιρό δεν προκαλούσε τίποτα περισσότερο από ένα αδιάφορο χασμουρητό, προκαλεί διαξιφισμούς στα τραπέζια των συζητήσεων.

Η Ευρώπη είναι ο χώρος της σύγκρουσης ισχυρών και συναισθηματικών δυνάμεων η έκβαση των οποίων θα καθορίσει το μέλλον μας. Μιλώ για το μέλλον μας, διότι είναι αναμφισβήτητο ότι είμαστε όλοι πάνω στο ίδιο πλοίο σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα, ταραγμένη από ακραίες καιρικές συνθήκες και από την εξτρεμιστική πολιτική.

Η Ευρώπη αυτές τις μέρες είναι δύσκολο να κάνει κατανοητό το όραμά της, αν και δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας καλύτερη εποχή και καλύτερος τόπος για να γεννηθεί κανείς τα τελευταία 50 χρόνια.

Ακόμα κι αν πρέπει να εργασθούμε εντατικότερα για τη δικαιότερη κατανομή του πλούτου, οι Ευρωπαίοι έχουν καλύτερη μόρφωση και καλύτερη προστασία από τις καταχρήσεις των μεγάλων επιχειρήσεων, ζουν καλύτερα, είναι πιο υγιείς και σε κάθε περίπτωση έχουν μια πιο ευτυχισμένη ζωή από τους ανθρώπους σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή του κόσμου. Ναι, πιο ευτυχισμένοι. Αυτά τα πράγματα είναι μετρήσιμα.

Η Ιρλανδία είναι ένας τόπος που έχει ιδιαίτερους δεσμούς με την Ευρώπη και τις ιδέες της. Ίσως επειδή η Ιρλανδία είναι ένας μικρός βράχος στη μέση μιας μεγάλης θάλασσας, πρόθυμη να γίνει μέρος ενός μεγαλύτερου σχηματισμού.

Η συμμετοχή στην Ευρώπη μάς επέτρεψε να γίνουμε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Και όσο πιο κοντά ερχόταν ο βορράς και ο νότος της Ιρλανδίας με την Ευρώπη, τόσο πιο κοντά ερχόμασταν και μείς οι ίδιοι μεταξύ μας. Η εγγύτητα υπερέβη τα σύνορα και τα εμπόδια.

Για οδυνηρούς ιστορικούς λόγους δεν αντιμετωπίζουμε αβασάνιστα το θέμα της εθνικής κυριαρχίας. Αν ο ορισμός της κυριαρχίας είναι μια χώρα να ασκεί αυτοδύναμη εξουσία, τότε η Ιρλανδία έχει αντιληφθεί ότι η συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές χώρες τής έχει δώσει μεγαλύτερη δύναμη από αυτήν την οποία θα μπορούσαμε ποτέ να έχουμε μόνοι μας και περισσότερη εξουσία πάνω στο δικό μας πεπρωμένο.

Ως Ευρωπαίος αισθάνομαι υπερηφάνεια, όταν σκέφτομαι ότι οι Γερμανοί δήλωσαν πρόθυμοι να φιλοξενήσουν φοβισμένους Σύρους (θα ήμουν ακόμα πιο υπερήφανος αν περισσότερες χώρες είχαν επίσης εκδηλώσει προθυμία), είμαι περήφανος για τον αγώνα της Ευρώπης κατά της ακραίας φτώχειας και της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα υπερήφανος για τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής και πέραν αυτής, για το γεγονός ότι άλλες ευρωπαϊκές χώρες στάθηκαν στο πλευρό της Ιρλανδίας.

Οι μνήμες του παρελθόντος "ξύπνησαν" πρόσφατα λόγω του Brexit που απειλεί την εύθραυστη ισορροπία. Αισθάνομαι προνομιούχος διότι μπόρεσα κι εγώ να ζήσω τη μεγαλύτερη περίοδο ειρήνης και ευημερίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

"Μια εκπληκτική απώλεια εμπιστοσύνης"

Ωστόσο, τα επιτεύγματα αυτά διακυβεύονται γιατί αμφισβητείται ο σεβασμός της διαφορετικότητας, που αποτελεί προϋπόθεση για ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Ο συμπατριώτης μου Τζον Χιουμ έχει πει : 'Κάθε σύγκρουση αφορά διαφορές: φυλετικές, θρησκευτικές, εθνικές. Οι Ευρωπαίοι οραματιστές θεώρησαν ότι η ποικιλομορφία δεν αποτελεί απειλή αλλά το θεμέλιο της ανθρωπότητας και θα πρέπει να γίνεται σεβαστή, να αναδεικνύεται, να καλλιεργείται'.

Βιώνουμε το πώς η πίστη σε αυτή την ιδέα χάνεται με θεαματικό τρόπο. Επικαλούμενοι την ανισότητα της παγκοσμιοποίησης και την αποτυχία διαχείρισης της μεταναστευτικής κρίσης, οι εθνικιστές λένε ότι η ποικιλομορφία αποτελεί απειλή. Αναζητήστε καταφύγιο στην ομοιότητα, μας λένε, εξοβελίστε τις διαφορές. Το όραμά τους για το μέλλον μοιάζει για μένα πολύ με το παρελθόν.

Ο εθνικισμός απειλεί την ισότητα των ευκαιριών.

Η γενιά που έζησε τον Παγκόσμιο Πόλεμο κατέβαλε βαρύ φόρο αίματος. Βρήκε όμως μια διέξοδο από τα ερείπια, πάνω από τσιμεντένια τείχη και τα συρματοπλέγματα, απορρίπτοντας το Σιδηρούν Παραπέτασμα του Στάλιν και την ιδέα ότι οι διαφορές μας μόνο μάς προσδιορίζουν.

"Οι εθνικιστές έκλεψαν τη λέξη πατριωτισμός"

Αγαπώ τις διαφορές μας: τις διαλέκτους μας, τις παραδόσεις μας, τις ιδιαιτερότητές μας, 'τη βάση της ανθρωπότητας', όπως είπε ο Χιούμ. Πιστεύω ότι παρέχουν τον χώρο γι' αυτό που ο Τσόρτσιλ χαρακτήριζε 'διευρυμένο πατριωτισμό': πολλαπλές συσχετίσεις, επικαλυπτόμενες ταυτότητες, το να είσαι Ιρλανδός και Ευρωπαίος, Γερμανός και Ευρωπαίος - όχι μόνο το ένα ή το άλλο.

Η λέξη πατριωτισμός εκλάπη από τους εθνικιστές και τους εξτρεμιστές οι οποίοι απαιτούν την ομοιομορφία. Αλλά οι πραγματικοί πατριώτες επιδιώκουν την ενότητα πέραν της ομοιογένειας. Η επιβεβαίωση αυτού είναι για μένα το πραγματικό σχέδιο της Ευρώπης. Μπορούμε να μπούμε σε αυτήν την αντιπαράθεση με πάθος; Η αείμνηστη Σιμόν Βέιλ μάς έλεγε: 'Η Ευρώπη είναι η μεγάλη ιδέα του 21ου αιώνα'.

Οι αξίες και οι αξιώσεις μας καθιστούν την Ευρώπη κάτι πολύ περισσότερο από έναν γεωγραφικό προσδιορισμό. Είναι ο πυρήνας της ανθρωπιάς μας και αυτό το οποίο θέλουμε να είμαστε. Γι αυτήν την ιδέα της Ευρώπης αξίζει να γραφτούν τραγούδια και να κυματίζει η σημαία της. Η Ευρώπη για να επιβιώσει σε αυτές τις δύσκολες στιγμές πρέπει από ιδέα να γίνει συναίσθημα".