Τρόμος κατ' οίκον: από τον Χίτσκοκ στην εφιαλτική Διαδοχή ο φόβος είναι το σπίτι

Από την πρώτη σκηνή της ταινίας, στην οποία η κάμερα ζουμάρει σε ένα κουκλόσπιτο και ξαφνικά, από την πόρτα μπαίνει ο πατέρας της οικογένειας προκειμένου να ξυπνήσει τον γιό για την κηδεία της γιαγιάς του και για το υπόλοιπο της ταινίας, ο σκηνοθέτης μπλέκει το φαντασμαγορικό με το πραγματικό.

Οι πρωταγωνιστές δεν είναι αυτοί που κινούν τα νήματα της πλοκής και το σπίτι δεν αποτελεί καταφύγιο, αλλά το πλατό του τρόμου.

Η ταινία του Aster συνδυάζει στοιχεία από μερικές από τις πλέον διάσημες ταινίες τρόμου στην ιστορία του κινηματογράφου και του θεάματος γενικότερα. Από αρχαιοελληνική τραγωδία και γοτθική λογοτεχνία, μέχρι στοιχεία σύγχρονων ταινιών όπως "Η Λάμψη" και "Το Μωρό της Ρόζμαρι" συνδυάζονται προκειμένου να δημιουργήσουν το συναρπαστικό και εφιαλτικό έργο του Aster.

Στο έργο ο χαρακτήρας της Toni Collette, η Άννι, είναι μια άνεργη μητέρα, η οποία που προσπαθεί να ξεπεράσει το θρήνο για τον χαμό της μητέρας της χρησιμοποιώντας την τέχνη της ως διέξοδο. Η Άννι δημιουργεί μινιατούρες του σπιτιού στις οποίες αναπαριστά σκηνές είτε πραγματικές είτε υποθετικές, σκηνές τόσο λεπτομερείς και ρεαλιστικές που δημιουργούν μία άβολη αίσθηση στον θεατή.

Ο γάλλος φιλόσοφος Gaston Bachelard γράφει στο έργο του "Η Ποιητική του Χώρου" ότι "αν μπορούσε κανείς να μας ρωτήσει ποια είναι η μεγαλύτερη ευεργεσία του σπιτιού, θα λέγαμε ότι: το σπίτι στεγάζει τα όνειρά μας, προστατεύει την ώρα που ονειρευόμαστε και μας επιτρέπει να ονειρευόμαστε γαλήνια".

Αυτό δεν συμβαίνει στις ταινίες τρόμου που θέλουν να ανατρέψουν την ασφάλεια της εστίας και να την κάνουν μια εφιαλτική παγίδα.

Από τον Χίτσκοκ στο σήμερα

Οι ταινίες τρόμου αντιστρέφουν την ιδέα του σπιτιού ως καταφύγιο και μας εκθέτουν σε μία κατάσταση κρίσης, που προκαλείται όταν το σπίτι πάψει να είναι ασφαλές και όσα έχουμε συνδέσει με αυτό ανατρέπονται.

Πολλοί καλλιτέχνες έχουν αμφισβητήσει το κατά πόσο το σπίτι είναι όντως ένας ασφαλής χώρος και κανείς δεν το έκανε καλύτερα από τον περίφημο Άλφρεντ Χίτσκοκ.

Ο ίδιος είχε δηλώσει το 1965 ότι "μία από τις μεγαλύτερες συνεισφορές της τηλεόρασης ήταν ότι έφερε τον φόνο πίσω στο σπίτι, όπου και ανήκει".

O μαέστρος είχε φροντίσει να μεταφέρει τον εφιάλτη κατ'οίκον από το Dial M for Murder στις μικρές οθόνες με την ανθολογία που υπέγραφε.

Το οικείο είναι ο εχθρός

Το σπίτι όμως δεν αποτελεί επικίνδυνο χώρο μόνο στον κόσμο της φαντασίας. Σύμφωνα με τις στατιστικές, τα σπίτια αποτελούν σκηνές ψυχολογικής, συναισθηματικής και, κάποιες φορές, σωματικής βίας για πολλούς, όπως τόνισε και ο Mark Jancovich, καθηγητής κινηματογραφικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας.

Πολλές φορές μάλιστα, οι άνθρωποι με τους οποίους θεωρούμε ότι είμαστε ασφαλείς είναι οι ίδιοι που αποτελούν την μεγαλύτερη απειλή εναντίον μας.

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ μεταξύ του 2005-2010 μόλις 9% των βίαιων εγκλημάτων που διαπράχθηκαν σε σπίτια είχαν ως δράστες αγνώστους.

Γιατί επιμένουμε να βλέπουμε ταινίες που εκθέτουν τους κινδύνους που καραδοκούν στο ίδιο μας το σπίτι; Η απάντηση είναι κάπου κοντά στην κάθαρση του Αριστοτέλη.

Κατά κάποιους, οι ταινίες τρόμου που λαμβάνουν χώρα μέσα στο οικείο χώρο του σπιτιού προσφέρουν μία μοναδική ευκαιρία αριστοτελικής κάθαρσης. Αν και μας εκβιάζουν να μπούμε σε μια άβολη θέση, όταν το έργο τελειώσει αναδυόμαστε σώοι και αβλαβείς. Έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας σε ένα ασφαλές πλαίσιο.

Το σπίτι της οικογένειας στην ταινία "Η Διαδοχή" παντρεύει αρμονικά την κλασσική αρχιτεκτονική με το μοντέρνο στοιχείο.

Σε τηλεφωνική συνομιλία με το CNNi, η σχεδιάστρια παραγωγής δήλωσε ότι ο σκοπός του σχεδιασμού ήταν να δώσουν έναν αέρα ρεαλισμού στο σπίτι.

Πράγματι, εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι πρόκειται για ένα φυσιολογικό σπίτι, κι όμως όταν η μητέρα της οικογένειας (η Άννι) στέκεται μπροστά στην πόρτα του δωματίου της νεκρής μητέρας της, ο θεατής αναγνωρίζει ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί.

Όπως οι μινιατούρες που φτιάχνει η Άννι στον ελεύθερο της χρόνο, έτσι και το κάθε δωμάτιο του σπιτιού έχει τον δικό του χαρακτήρα. Αυτό δημιουργεί μία αίσθηση ότι το κοινό είναι κατά κάποιο τρόπο "παγιδευμένο μέσα στα έργα της Άννι" σημειώνει η Yun.

Η ίδια η Yun δεν έχει και πολλή εμπειρία στον χώρο των θρίλερ, κάτι το οποίο φαίνεται να αποτέλεσε μεγάλο ατού για την ομάδα παραγωγής της ταινίας καθώς προσέφερε μια φρέσκια ματιά στην διαδικασία της παραγωγής.

Όπως και το ανθρώπινο μυαλό, έτσι και το σπίτι, έχει περιφερειακά και κεντρικά δωμάτια. Κάποιοι χώροι είναι πιο απομονωμένοι και χρησιμοποιούνται για πράγματα που δύσκολα αντιμετωπίζουμε ή που έχουμε ξεχάσει. Έτσι, οι χώροι αυτοί αποτελούν αποθήκες για τους φόβους μας.

Mην κατέβεις στο υπόγειο

Η μακρά παράδοση ταινιών τρόμου έχει εμφυσήσει προκαθορισμένα μηνύματα σε συγκεκριμένους χώρους. Ξέρουμε ότι το υπόγειο είναι πάντα ένας χώρος επικίνδυνος (στο Ψυχώ η αλήθεια για τη μητέρα της οικογένειας Μπέιτς εκεί αποκαλύφθηκε) ενώ οι σοφίτες είναι χώροι όπου μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς παραβάτες, προσωπικές αποκαλύψεις ή δαίμονες (βλ. Amityville).

Παρότι η ταινία του Aster παραμένει πιστή σε πολλές από αυτές τις παραδόσεις, έχει αρκετές ιδιαίτερες λεπτομέρειες που της χαρίζουν ένα ξεχωριστό χαρακτήρα.

Ο στόχος της παραγωγής ήταν να παράγει μια ταινία που ξεδιπλώνεται λίγο λίγο στον θεατή και που του επιτρέπει να ανακαλύπτει νέα στοιχεία με κάθε φορά που την βλέπει. Ο εφιάλτης άνοιξε τις πόρτες του.

'Hereditary': Why in the movies, home is the scariest place to be by Thomas Page, CNN