Μαθήματα ιστορίας & ανθρωπιάς από τον σκηνοθέτη της σπουδαίας «Μεγάλης Υπόσχεσης»

Αφορμή για τη συνέντευξη το άνοιγμα και στις ελληνικές αίθουσες της νέας ταινίας του. Στη “Mεγάλη Υπόσχεση” o Tζορτζ αφηγείται τους έρωτες και τα πάθη ενός ιδιότυπου ερωτικού τριγώνου με φόντο την πρώτη γενοκτονία εις βάρος μειονοτήτων στις απαρχές του 20ου αιώνα.

Συνεχίζοντας αυτό που ξεκίνησε χρόνια πριν ο Τζορτζ, σκηνοθέτης και συν-σεναριογράφος του εμβληματικού “Εις το Όνομα του Πατρός”, επιμένει να υπηρετεί ένα σπάνιο είδος κινηματογράφου. Ένα είδος ανθρωπιστικό, ιστορικά ακριβές, δημιουργώντας ευαίσθητα φιλμ που μιλάνε για πραγματικούς ήρωες ενάντια στο αληθινό μίσος.

Στην ταινία η “Μεγάλη Υπόσχεση” υπενθυμίζει μια αποτρόπαια σελίδα στην ιστορία του 20ου αιώνα, τη γενοκτονία των Αρμενίων, είναι αποφασισμένος να γίνει συνεχιστής μιας αφήγησης που τίμησαν άλλοι σπουδαίοι πριν από αυτόν. Το πετυχαίνει. Με την κάμερα του όπλο ενάντια σε αντιξοότητες, κυβερνήσεις, λόμπι και εχθρικά troll που θέλουν να γράψουν την ιστορία ξανά δικαιώνοντας σφαγείς ο Τζορτζ δικαιώνει το ταλέντο του.

Υλοποιώντας το όραμα του κινηματογραφικού παραγωγού Κερκ Κερκόριαν για τη δημιουργία ενός έπους με θέμα τις σφαγές των μειονοτήτων από τους Τούρκους στη σκιά του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου ο 64χρονος, γεννημένος στο Μπέλφαστ Ιρλανδός δημιουργεί ακόμη ένα ιστορικό δράμα. Γυρνώντας το φακό από τη γενοκτονία της φυλής των Τούτσι ("Hotel Rwanda") στη γενοκτονία των Αρμενίων ο σπουδαίος Τζορτζ στρέφει το βλέμμα του σε ένα συγκλονιστικό γεγονός που άλλαξε το ρου της παγκόσμιας ιστορίας.

Με επίκεντρο το επίμαχο θέμα της γενοκτονίας των Αρμενίων, "Η Μεγάλη Υπόσχεση" διηγείται μια επική ερωτική ιστορία που βρίσκει τους Κρίστιαν Μπέιλ (American Psycho, The Dark Knight) και Όσκαρ Άιζακ (Star Wars: The Force Awakens, Ex Machina) να διεκδικούν την καρδιά της γοητευτικής Σαρλότ Λε Μπον (The Walk) καθώς η Οθωμανική αυτοκρατορία καταδικάζει μειονότητες σε αφανισμό.

Καθώς ο Ερντογάν εξακολουθεί να αρνείται τη γενοκτονία των Αρμενίων και των άλλων εγκλημάτων εις βάρος των μειονοτήτων έναν αιώνα και κάτι πριν ο Τζορτζ γίνεται ανάχωμα στις προθέσεις όλων όσοι θέλουν να λησμονήσουν την εγκληματικό, συστηματικό και πολιτικά σκόπιμο αφανισμό ενός έθνους και μένει πιστός στη δική του μεγάλη υπόσχεση. Να δημιουργεί ταινίες που κάνουν τον άνθρωπο μέσα μας να αναθαρρήσει.

Mιλήσαμε μαζί του για το ιστορικό χρέος που επιφορτίζει όλους, μπροστά και πίσω από την κάμερα, επάνω και κάτω από τη μεγάλη οθόνη, αφηγητές και θεατές των εγκλημάτων που ως ιστορία επαναλαμβάνονται.

"Ο κινηματογράφος έχει χρέος"

Πόσο σημαντικό είναι για τον κινηματογράφο να φέρνει στην οθόνη αληθινές ιστορίες;

ΤΤ: Απόλυτα σημαντικό, ίσως είναι και ο πλέον ουσιαστικός ρόλος της έβδομης τέχνης. Αν δεις μεγάλους σκηνοθέτες του κινηματογράφου, όπως ο Ντέιβιντ Λιν και κυρίως ο Κώστας Γαβράς, θα αναγνωρίσεις ότι αυτοί οι δικοί μου προσωπικοί ήρωες, έκαναν κάτι κοινό. Αφηγήθηκαν ανθρωπιστικές κρίσεις μέσα από εξαιρετικά προσεκτικές και λεπτές κινηματογραφικές αφηγήσεις που οφείλουμε να γνωρίζουμε για να έχουμε την απαιτούμενη παιδεία απέναντι στην ιστορία που επαναλαμβάνεται.

Δυστυχώς σήμερα το Χόλιγουντ ενδιαφέρεται ολοένα και περισσότερο για ψεύτικους, φαντασιακούς σούπερ ήρωες… Όμως ο κόσμος αντιλαμβάνεται τη θηριωδία του ολοκαυτώματος μέσα από τη Λίστα του Σίντλερ (Shindler’s List), την γενοκτονία στην Καμπότζη μέσα από τις Κραυγές στη Σιωπή (Killing Fields), αυτές οι ταινίες παίζουν σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο και έχω αφιερώσει την καριέρα μου στο να υπηρετώ αυτό το είδος. Αυτός είναι ο κινηματογράφος που πιστεύω”.

Πώς και πόσο καιρό κάνατε έρευνα για τη γενοκτονία των Αρμενίων προτού καθίσετε στην καρέκλα του σκηνοθέτη;

ΤΤ: Το περίεργο είναι ότι πριν μου προταθεί η ταινία δούλευα ήδη επάνω σε ένα δικό μου project για την Αρμενία οπότε η προετοιμασία είχε ξεκινήσει πέντε χρόνια πριν. Επισκέφθηκα την Αρμενία τέσσερα χρόνια πριν, μελέτησα πολύ, γνώρισα οικογένειες των θυμάτων οπότε ναι, είχα προετοιμαστεί χωρίς να το ξέρω χρόνια πριν για αυτή την ταινία”.

Πως ήταν η συνεργασία με τους πρωταγωνιστές της ταινίας; Τόσο ο Άιζακ όσο και ο Μπέιλ δεν έχουν συμμετέχει ξανά σε μια τόσο πολιτικά φορτισμένη και ιστορική παραγωγή.

ΤΤ: Και οι δύο δούλεψαν εξουθενωτικά από μόνοι τους. Διάβασαν, μελέτησαν την ιστορία, την προφορά, αφομοίωσαν μαρτυρίες. Ο χαρακτήρας του Κρίστιαν Μπέιλ αφηγείται και μια άλλη πάλη, αυτή των δημοσιογράφων-ερευνητών που μόλις είχαν ξεκινήσει να αναδύονται στη δημόσια σφαίρα αμφισβητώντας καθεστώτα, απαιτώντας να φέρουν τις σκληρές αλήθειες στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.

Ιδιαίτερα ο Κρίστιαν γοητεύτηκε από την νέα γενιά των δημοσιογράφων-ερευνητών, τους λεγόμενους τότε muckrakers, που έστελναν τις ανταποκρίσεις τους από την Κωνσταντινούπολη δίνοντας την προσωπική τους μάχη στο μέτωπο της ειδησεογραφίας. Με το που διάβασε το σενάριο ήθελε να είναι κομμάτι αυτής της παραγωγής με πάθος.

Η αρμενική γενοκτονία ακόμη δεν έχει αναγνωριστεί από πολλά έθνη -ανάμεσα τους και οι ΗΠΑ. Ποιές δυσκολίες συναντήσατε στην παραγωγή και τη διανομή της ταινίας;

ΤΤ: Όταν ξεκινήσαμε την ταινία μας προειδοποίησαν να μην θίξουμε πολλά. Όταν προχωρήσαμε, σχεδόν αμέσως μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Τορόντο ο κινηματογραφικός ιστότοπος του IMDB πλημμύρισε από αρνητικές κριτικές ενώ 55.126 “μέλη” της τις έδωσαν τη χειρότερη δυνατή βαθμολογία (σσ. ένα αστέρι στην κλίματα αξιολόγησης της ιστοσελίδας) αν και η Υπόσχεση είχε προβληθεί σε τρεις μόλις αίθουσες…

Νομίζω ότι ακόμη και σήμερα η ταινία έχει αρνητικό ρεκόρ από “επισκέπτες” που προφανώς ήταν εχθρικά bots σε μια τεχνολογικά αυτοματοποιημένη εχθρική καμπάνια ενάντια στη "Μεγάλη Υπόσχεση".

Επιπλέον είχαμε μια σειρά από απειλητικές επιστολές από παράγοντες του τουρκικού λόμπι στις ΗΠΑ προς κριτικούς κινηματογράφους ώστε να μην γράψουν κάτι θετικό για την ταινία… Τέλος είχαμε μια απίστευτη επίθεση στις αίθουσες. Μια άλλη ταινία που όπως μάθαμε αργότερα χρηματοδοτήθηκε από Τούρκους παραγωγούς, "Ο Οθωμανός Υπολοχαγός" βγήκε στις αίθουσες περίπου μαζί με την "Υπόσχεση".

Σε αυτή η αρμενική γενοκτονία δεν χαρακτηρίζεται ως συστηματική, κεντρικά ενορχηστρωμένη επιχείρηση εξόντωσης ενός έθνους ως ένα αναπόφευκτο ιστορικό γεγονός. Ήταν ο αντίλογος στη μεγάλη οθόνη.

Είχατε προετοιμαστεί για να αμυνθείτε της ψηφιακής επίθεσης ενάντια στην Υπόσχεση;

ΤΤ: Ναι. Γνωρίζαμε ήδη ότι υπήρχε φόβος για όλα όσα λέει η ταινία, ακόμη και οι ηθοποιοί από την Τουρκία που προσεγγίσαμε δίσταζαν να είναι κομμάτι της παραγωγής γιατί τους τρόμαζαν τα αντίποινα.

Ποια είναι η απάντηση σας σε όλους όσοι υποστηρίζουν ότι κάνατε μια προπαγανδιστική ταινία;

ΤΤ: Ήμουν εξαιρετικά προσεκτικός στην αφήγηση μου, τα ιστορικά γεγονότα και προσπάθησα να φωτίσω όλες τις πλευρές της ιστορίας. Όταν η αρμενική γενοκτονία ξεκίνησε η Τουρκία δεν υπήρχε καν, ήταν μια σφαγή που διέταξε η Οθωμανική αυτοκρατορία και υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκων πολιτών που βοήθησαν τους Αρμένιους.

Είναι πολύ σημαντικό για μένα να δείξουμε ότι δεν ήταν μια επιλογή του τουρκικού λαού αλλά ένα παιχνίδι μιας ολιγαρχικής ελίτ. Στην Μεγάλη Υπόσχεση υπάρχουν χαρακτήρες που έβαλαν σε κίνδυνο τη ζωή τους για να προστατέψουν, να σώσουν και να αναχαιτίσουν το μίσος ενάντια στις μειονότητες στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η ταινία δεν είναι μια επίθεση προπαγάνδας ενάντια στον λαό της Τουρκίας αλλά ένα μάθημα ιστορίας για να μην επαναλάβουμε τα ίδια ολέθρια, απάνθρωπα λάθη.

"Eυχαριστώ την Ελλάδα"

Μιλάτε για την πρώτη ανθρωπιστική, προσφυγική κρίση στην σύγχρονη ιστορία και σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα η ιστορία επαναλαμβάνεται. Διακρίνετε κάποιες ομοιότητες ή διαφορές ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Πόσο επίκαιρη είναι η Μεγάλη Υπόσχεση σήμερα;

ΤΤ: Είναι πολύ σημαντικό που με ρωτάει κάτι τέτοιο ένας Έλληνας δημοσιογράφος γιατί αυτό που κάνετε ως λαός, ως Ελλάδα, η υποδοχή και αποδοχή χιλιάδων προσφύγων είναι ένα παράδειγμα για όλο τον κόσμο. Κάναμε γυρίσματα με «πρόσφυγες» για τις ανάγκες της ταινίας και στο βάθος βλέπαμε τις ορδές των προσφύγων να αναζητούν μια άλλη ζωή προς τη Μεσόγειο, να πέφτουν μέσα στη θάλασσα, να πνίγονται και να παλεύουν για τη ζωή του εκδιωγμένοι από τον πόλεμο στην πατρίδα τους. Κάναμε γυρίσματα όταν ο μικρός Αιλάν ξεβράστηκε στα τουρκικά παράλια νεκρός… Η Μεγάλη Υπόσχεση μιλάει για το σήμερα.

Μιλάει για τους πρόσφυγες, τις αντοχές και τη δύναμη τους για επιβίωση, την αξιοπρέπεια για την οποία παλεύουν. Νομίζω η διαφορά ανάμεσα στο τότε και το τώρα είναι ότι παλιότερα η λέξη «πρόσφυγας» δεν ήταν βρισιά. Σήμερα η λέξη «πρόσφυγας» είναι προσβολή, ακόμη και στις ΗΠΑ, και αυτό είναι επαίσχυντο και ντροπιαστικό.

Το προσφυγικό είναι η πιο μεγάλη ανθρωπιστική κρίση των καιρών μας. Είναι μεγάλη η μεγαλοψυχία των Ελλήνων, είναι προς τιμή τους το ότι άνοιξαν την αγκαλιά τους σε αυτούς τους ανθρώπους που τρέχουν μακριά από τον πόλεμο και θέλω να ξέρετε ότι είστε ένα παράδειγμα λαμπρό για όλους μας. Σας ευχαριστώ.

Μετά από τόσα χρόνια αφοσίωσης στο ιστορικά αφυπνισμένο σινεμά τι έχετε μάθει;

ΤΤ: Σίγουρα ξέρω ότι οι επαγγελματίες της βιομηχανίας του θεάματος, οι σκηνοθέτες και σεναριογράφοι που αναζητούν ιστορίες να διηγηθούν, το μόνο που πρέπει να κάνουν είναι να διαβάσουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, να δουν την επικαιρότητα.

Οι ήρωες της καθημερινότητας, αυτοί που παλεύουν όχι απέναντι σε φαντασιακούς υπερκακούς αλλά ενάντια σε απάνθρωπα καθεστώτα και το μίσος που γιγαντώνεται είναι οι πραγματικοί ήρωες και πρωταγωνιστές του κινηματογράφου που έχω επιλέξει να υπηρετώ.

Ποια είναι η μεγάλη υπόσχεση που θα θέλατε να κρατήσουμε;

ΤΤ: Θέλω από τα έθνη να καταλάβουν ότι οι πρόσφυγες που ξεβράζονται στα σύνορα τους είναι οι πιο θαρραλέοι άνθρωποι ανάμεσα μας, είναι μαχητές για τη ζωή και τις αξίες τους και ως τέτοιοι είναι προνόμιο για όλους να τους καλωσορίζουμε και να τους ενσωματώνουμε μέσα στον κοινωνικό τους.

Θέλω να υποσχεθούμε ο ένας στον άλλον να αντιμετωπίζουμε τους συνανθρώπους μας με αξιοπρέπεια. Όπως ακριβώς κάνετε εσείς. Οι Έλληνες.

Η ταινία στους κινηματογράφους από τη Feelgood στις 12 Οκτωβρίου