Μικρές αγγελίες δύο αιώνων σε ένα βιβλίο

Όλα τα παραπάνω αποτελούν το περιεχόμενο μερικών μόνον από τις μικρές αγγελίες τις οποίες συγκεντρώνουν ο Θανάσης Γιοχάλας και η Ζωή Βαϊου στον τόμο «Ο Κίτσος ο Λεβέντης» (από το όνομα ενός προς πώληση γαϊδαράκου) ο οποίος μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Εστία.

Οι δυο ερευνητές αναζήτησαν το υλικό τους σε εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας για ένα χρονικό διάστημα που αρχίζει από το 1833, μια τριετία μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, και φτάνει μέχρι το 1940 και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως παρατηρούν στο προλογικό τους σημείωμα, οι αγγελίες είναι τόσο ιδιωτικού όσο και δημόσιου ενδιαφέροντος και αναφέρονται όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε άλλες πόλεις με έντονη την παρουσία του ελληνικού στοιχείου, όπως και στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Βιέννη, την Τεργέστη, τη Μασσαλία και το Μόναχο.

Τι ακριβώς, όμως, θα ανακαλύψουμε εδώ; Μα, τις συνήθειες και τις τελετουργίες μιας ολόκληρης εποχής. Συνήθειες και τελετουργίες όπου θα βρούμε τη χαρά και τον πόνο, τη γιορτή και το πένθος, την ανεργία και την κατανάλωση, την πιεστική ανάγκη και τη λαμπρή πολυτέλεια ή τις επιθυμίες της ζωής και τα αδιέξοδα της καθημερινότητας.

Από τις σελίδες του τόμου παρελαύνει ένας ολόκληρος κόσμος: ανθοπωλεία, βεστιάρια, βιβλιοπωλεία, γαλακτοκομεία και γαλακτοπωλεία, εκδοτικοί οίκοι, εκπαιδευτικά ιδρύματα, εμπορικά καταστήματα, εργοστάσια, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία, ζυθοποιεία και ζυθοπωλεία, καπνοπωλεία, καφενεία, κηροποιεία, κινηματογράφοι, κουρεία και κομμωτήρια, λουτρά, ξενοδοχεία, οδοί, στοές, πλατείες και τοπωνύμια, οινοπωλεία, οινοποιεία και οινοπνευματοπωλεία, παντοπωλεία και εδωδιμοπωλεία, πιλοποιεία, πιλοπωλεία και πιλοεπιδιορθωτήρια, τυπογραφεία, υαλοπωλεία, υποδηματοποιεία και υποδηματοπωλεία, φαρμακεία, χαρτοπωλεία, φωτογραφεία, χοροδιδασκαλεία, χρυσοχοεία, αδαμαντοπωλεία και ωρολογοποιεία.

Οι ερευνητές έχουν καταχωρίσει στον τόμο τους 2.600 αγγελίες επιμερισμένες σε θεματικές κατηγορίες: αγγελίες διαφημιστικές και χιουμοριστικές, αγγελίες επαινετικές, συγχαρητήριες, ευχαριστήριες και ευγνωμοσύνης, αγγελίες αγορών και πωλήσεων, αγγελίες προσφοράς και αναζήτησης εργασίας, αγγελίες προς συνδρομητές και προς εκδότες, αγγελίες γιατρών, φαρμάκων και θεραπευτηρίων, αγγελίες δημοσιεύσεων και εκδόσεων, αγγελίες αρραβώνων, γάμου, συνοικεσίων, διαζυγίων, γεννήσεων και βαπτίσεων.

Ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ερανισμένων αγγελιών είναι η γλώσσα τους. Παρατηρούν με εύγλωττο τρόπο οι συγγραφείς: «Ομηρικά ‘'σπαράγματα'' συνυπάρχουν με τύπους της λόγιας γλώσσας και η ακραιφνής αρχαϊζουσα συναντά τη λαϊκή γλώσσα. Οι συμπτώσεις, οι παράλληλοι δρόμοι και οι συναντήσεις δημιουργούν μια γλωσσική στρωματογραφία εκατόν δέκα περίπου χρόνων».

Πρόκειται ίσως γι' αυτό που οι ιστοριογράφοι έχουν ονομάσει «μικροϊστορία»: πώς μέσα από το καθημερινό, το ιδιωτικό και το φαινομενικά τετριμμένο ή ασήμαντο αναδεικνύονται τα μεγάλα μεγέθη: η κοινωνία, η οικονομία και η εργασία. Η διαδρομή, όμως, έχει και ανάποδη φορά: με ποιον τρόπο η κοινωνία φτιάχνει τις μικρές, ατομικές στιγμές της, μέσα από ποιους δρόμους σηματοδοτεί τα προσωπικά αισθήματα των ανθρώπων της.