Η τόλμη των Transitions ξανά στη Στέγη

Ο μεταβιομηχανικός χώρος της Łaźnia Nowa, στριμωγμένος ανάμεσα στα τεράστια μπλοκ σοσιαλιστικών κατοικιών της Νόβα Χούτα, του πάλαι ποτέ βιομηχανικού κέντρου της κομουνιστικής Πολωνίας, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Κρακοβία∙ η Komuna Warszawa, δραστήρια ακτιβιστική σκηνή στο υποβαθμισμένο προάστιο της Πράγκα, στη δεξιά όχθη του ποταμού Βιστούλα, εκεί από όπου το 1944 ο σοβιετικός στρατός παρακολουθούσε αμέτοχος τη Βαρσοβία να μετατρέπεται σε σωρό ερειπίων από τους Ναζί...

Στα ταξίδια που έκανα για την έρευνά μου στην Ουγγαρία, την Πολωνία, την Τσεχία και τη Σλοβακία, τις τέσσερις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που συνασπίστηκαν το 1991 δημιουργώντας το περίφημο Visegrad Group, η Ιστορία ήταν παρούσα σε κάθε μου βήμα” γράφει η Κάτια Αρφαρά στο εκτενέστατο σημείωμα της που αφορά στο πολιτιστικό της project που ονομάτισε Transitions.

Mετά τα Βαλκάνια και τη Λατινική Αμερική στην Κεντρική Ευρώπη, οι Μεταβάσεις, ιστορικές, πολιτιστικές, κοινωνικές μας φέρνουν αντιμέτωπους με το παρελθόν και με το παρόν μας μέσα από μεικτές καλλιτεχνικές φόρμες. Αποφάσισα να μιλήσω με την Κάτια Αρφαρά για μια επιπλέον ξενάγηση σε ένα εγχείρημα βαθιά προσωπικό αλλά και οικουμενικό, βαθιά πολιτικοποιημένο αλλά και αυτοβιογραφικό. Ένα εγχείρημα που μεταβαίνει από τη σφαίρα της τοπικότητας στη σφαίρα μιας παγκοσμιοποίησης που έχει αναδείξει προβλήματα που απαιτούν να αντιμετωπισθούν ει δυνατόν για να ξορκιστούν.

Γιατί Transitions;

Γιατί μιλάμε για μια μετάβαση ή μάλλον για μεταβάσεις σε πολλά επίπεδα μιας κοινωνίας που περνάει από ολοκληρωτικά καθεστώτα σε μια νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική αγορά. Η ιδέα γεννήθηκε όχι από μένα αλλά από τους ίδιους τους καλλιτέχνες στα ταξίδια μου τα τελευταία χρόνια σε χώρες της πρώην ανατολικής Ευρώπης όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, ή της Λατινικής Αμερικής όπου την τελευταία δεκαετία αναδείχθηκε ένα θέατρο πολιτικό και κοινωνικά ευαίσθητο που εκφράζεται μέσα από αντισυμβατικές, τολμηρές δραματικές φόρμες.

Με το πέρασμα του χρόνου, καθώς άρχισαν να μιλάνε δημόσια για θέματα ταμπού όπως ο αντισημιτισμός στην Πολωνία, ή να ερευνούν τα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών, ήρθαν στο φως ιστορίες που κανείς δεν γνώριζε. Μια νέα γενιά καλλιτεχνών αποφάσισε να πάρει θέση και να διαχειριστεί αυτό το παρελθόν. Ανοιξαν διάλογο με το πρόσφατο παρελθόν τους, έδρασαν δηλαδή ως ιστορικά υποκείμενα και ως πολίτες του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου «χωριού» χωρίς να χάσουν ούτε τη στιγμή τις τοπικές τους αναφορές. Οι ιστορίες τους, οι αισθητικοί και κοινωνικοπολιτικοί προβληματισμοί τους αφορούν το δικό τους παρελθόν αλλά και την ευρύτερη Δυτική τέχνη.

Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην προβληματική της κεντροευρωπαϊκής σκηνής και αυτή της Ελλάδας της κρίσης;

Ομοιότητες υπήρχαν από την αρχή που αποφασίσαμε το εγχείρημα Transitions. Aπό την άνοιξη του 2012 όταν μετά την Μπιενάλε του αραβικού κόσμου Μeeting points 6 που συνδιοργανώσαμε εδώ στη Στέγη έγινε σαφές ότι υπάρχουν κοινωνίες που εμφανίζουν παρόμοια « συμπτώματα » με τα δικά μας, νεοναζιστικά μορφώματα, νεοεθνικισμούς, ανεργία, διαφθορά... Έχει ενδιαφέρον να τα δούμε από μια άλλη οπτική γωνία, άλλωστε όταν ένας καλλιτέχνης μιλάει για το φασισμό ή την ανισχυρότητα σήμερα μας αφορά όλους. Είναι σημαντικό πώς χειρίζεσαι το παρελθόν για να αντιμετωπίσεις το παρόν σου...

Το τρίτο "κεφάλαιο" των Transitions έρχεται να "δέσει" με τα προηγούμενα αλλά και με την σύγχρονη Ελληνική ιστορία – το ιδιαίτερο πρότζεκτ της Λόλα Αρίας που άνοιξε το περυσινό λατινοαμερικάνικο Transitions καλεί για παράδειγμα το κοινό σε μια ανοιχτή παράσταση-ακρόαση ζητώντας του να απαντήσει με αφορμή τη 42η επέτειο του Πολυτεχνείου “αν μπορούσατε να γυρίσετε το χρόνο πίσω, σε ποια ιστορική συγκυρία θα θέλατε να βρεθείτε και ποιον ρόλο θα παίζατε; Θα ήσασταν διαδηλωτής, παρατηρητής, αστυνομικός;”

To Transitions δημιούργησε αυτά τα δύο χρόνια μια μεγάλη κοινότητα καλλιτεχνών που μοιράζεται τα ίδια επείγοντα ερωτήματα, θέτει κοινούς προβληματισμούς μέσα από πειραματικές, αντισυμβατικές αισθητικές φόρμες και καλλιτεχνικά "όπλα".

Εάν έπρεπε να ορίσεις το Transitions με μία λέξη, ποια είναι αυτή;

Tόλμη.

Ο τρίτος και τελευταίος κύκλος του Transitions περιλαμβάνει παραστάσεις, σεμινάρια, συζητήσεις, αναγνώσεις, προβολές που θέλουν να ενεργοποιήσουν την κριτική μας σκέψη, να μας προβληματίσουν και να μας προκαλέσουν να μεταβούμε από το δικό μας "μικρόκοσμο" στον "μεγάλο" κόσμο, να ανταλλάξουμε εμπειρίες, να μοιραστούμε ιδέες και προτάσεις....

Tο γεωπολιτικό φεστιβάλ Transitions 3: Central Europe στη Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, από 11 έως 29 Νοεμβρίου 2015.