Εκλογές ΗΠΑ: Όσα μας έμαθε το πρώτο τηλεοπτικό ντιμπέιτ για το ψέμα

Δεν μπορώ να υποθέσω όμως παρά να είμαι επιβεβαιωμένος από την ιστορία ότι το πρώτο τηλεοπτικό debate μεταξύ πολιτικών στον κόσμο, στα στούντιο WBBM του εθνικής εμβέλειας CBS, όρισε το αποτέλεσμα και τον κόσμο μας. Όπως σήμερα λέμε συχνά πυκνά “revolution is televised” -ε, τότε, μισό αιώνα και κάτι πριν, η πολιτική δημοσιοποιήθηκε μέσα από την τηλεοπτική συσκευή φέρνοντας πλέον στο τραπέζι των αντιμαχιών τη δύναμη της εικόνας.

Περίπου 70 εκατομμύρια τηλεθεατές, παρακολούθησαν το πρώτο από τα τέσσερα debate, ένας αριθμός ρεκόρ για πολιτική εκπομπή στις ΗΠΑ που δεν καταρρίφθηκε ποτέ. Στην ατζέντα δεν υπήρχαν αποκλίσεις, και οι δύο μονομάχοι είχαν να πουν πολλά για τα θέματα εθνικής ασφάλειας, διεθνών σχέσεων και διαστημικού ανταγωνισμού των ημερών τους. Ο Ψυχρός Πόλεμος ήδη είχε αφήσει λίγες από τις ριπές του ελεύθερες και η Αμερική τότε, ακριβώς όπως και τώρα, ζούσε με αγωνία και φόβο για τους Κόκκινους.

Όμως όταν η κάμερα άρχισε να μεταδίδει την μάχη, ο ηττημένος ήταν ένας γκρι, χαμένος μέσα στο φόντο άντρας που η φωτογένεια του JFK εξαφάνισε και τον έκανε σκιά. Κυριολεκτικά και μεταφορικά, όσοι είδαν εκείνο το ντιμπέιτ είδαν δύο πορτρέτα αντρών, διαφορετικά μεταξύ τους. Ο Ρίτσαρντ Νίξον είχε ευφράδεια, ο Κένεντι επίσης.

Όμως ο Νίξον δεν είχε ξυριστεί, δεν είχε επιμεληθεί την εικόνα του, δεν είχε αφήσει τον μακιγιέρ του καναλιού να φροντίσει για την εικόνα του και είχε επιλέξει, εξαιρετικά ατυχώς, να βάλει στο πρόσωπο του το φτηνό προϊόν “Lazy Shave” που άρχισε να λιώνει κάτω από τους αμείλικτους προβολείς του studio.

O Nίξον "αλλοιωνόταν" σε live μετάδοση με τον ιδρώτα και το κακό make up και ένα άτολμο, γκρι κοστούμι να τον αναδεικνύουν σε ένα κακέκτυπο πολιτικού μπροστά στον νέο, γοητευτικό, μαυρισμένο από την περιοδεία του και ήρεμο Κένεντι που απολάμβανε τον αντίπαλο του να κακοφορμίζει.

Η σημασία της εικόνας και ο ρόλος που έμελλε να παίξει η τηλεόραση στο εξής έγινε σαφής από την πρώτη στιγμή: είναι χαρακτηριστικό ότι όποιος άκουσε το debate από το ραδιόφωνο έμεινε με την εντύπωση ότι κέρδισε στα σημεία ο Νίξον, αλλά στην τηλεοπτική μετάδοση ο Κένεντι ήταν ο αδιαμφισβήτητος θριαμβευτής:

“Χριστέ μου, τον ταριχεύσανε εν ζωή!” λέει ένας αστικός μύθος για την αντίδραση του δημάρχου της πόλης Ρίτσαρντ Ντάλεϊ που παρακολουθούσε την πιο λάθος στιγμή στην καριέρα του αντιπροέδρου. Σίγουρα το ατύχημα που είχε προηγηθεί στη Βόρεια Καρολίνα, όπου ο ρεπουμπλικάνος υποψήφιος έσπασε το γόνατο του χτυπώντας σε πόρτα αυτοκινήτου κατά τη διάρκεια της περιοδείας του, δεν βοηθούσε. Ο Νίξον ταλαιπωρήθηκε από μόλυνση στο τραύμα και αναγκάστηκε να περάσει δυο εβδομάδες στο νοσοκομείο, χάνοντας είκοσι κιλά. Αυτό σημαίνει πολλά για τον φακό που φλέρταρε ξεδιάντροπα με τον Κένεντι. Το φλερτ έγινε και ψήφος.

Οι τρεις δημοσιογράφοι που θα έκαναν τις ερωτήσεις στην πρώτη τηλεοπτική μονομαχία της ιστορίας -Γουίλιαμ Πάλεϊ (CBS), Ρόμπερτ Σάρνοφ (NBC), Λέοναρντ Γκόλντενσον (ABC) - είδαν μπροστά τους έναν αδύναμο Νίξον. “Έμοιαζε με άνθρωπο που πήγαινε σε κηδεία, τη δική του κηδεία, παρά σε ένα ντιμπέιτ” έγραψε την επόμενη μέρα ο τύπος με τον συντονιστή του ντιμπέιτ Χάουαρντ Κ. Σμιθ να εξαίρει τον αθλητικό, ρωμαλέο σταρ της βραδιάς Τζον Φ. Κένεντι που “θύμιζε αθλητή που επισκέφθηκε το studio για να του φορέσουν δαφνοστέφανο”

“Επικεντρώθηκα πολύ στην ουσία και όχι αρκετά στην εμφάνιση. Έπρεπε να θυμάμαι ότι μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις” παραδέχθηκε ο Νίξον στο αυτοβιογραφικό βιβλίο “Έξι κρίσεις”, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούσε να ξέρει πολλά. Το ντιμπέιτ μόλις είχε καθιερωθεί και είχε γίνει εις βάρος του.

Οι προεδρικές εκλογές του 1960, στις ΗΠΑ, κρίθηκαν για περίπου εκατό χιλιάδες ψήφους, ένα 0,17% του εκλογικού σώματος που φρόντισε να καταγραφεί ως η πιο μικρή, κρίσιμη διαφορά στην ιστορία των εκλογών της χώρας. Οι ιστορικοί σήμερα αμφισβητούν τον αστικό μύθο που επιμένει ότι ο Κένεντι κέρδισε τον Νίξον επειδή έγραφε καλύτερα στην οθόνη υπενθυμίζοντας ότι ήταν εξαιρετικά καίριος και ακριβής στις απαντήσεις του.

Σήμερα η δημοσκόπηση που έλεγε ότι, από όσους παρακολούθησαν την τηλεοπτική αναμέτρηση που μεταδόθηκε ποτέ, το 30% έκρινε νικητή τον Κένεντι και το 29% τον Νίξον, ενώ όσοι την άκουσαν από το ραδιόφωνο έκριναν νικητή τον Νίξον με ποσοστά 49% έναντι 21% αμφισβητείται, αλλά η δύναμη της εικόνας, ποτέ.

Eξώφυλλο του Ελληνοαμερικανού Τζορτζ Λόις, του art director που όρισε τα περιοδικά και τη Νέα Δημοσιογραφία με όχημα του το Esquire στα 60s.

Παιχνίδια ενηλίκων

Η Χίλαρι Κλίντον και η υγεία της είναι ήδη μια συνθήκη που θυμίζει την άτυχη στιγμή στην πολιτική καριέρα του Νίξον. Όμως από τότε μέχρι σήμερα οι ομάδες των επικοινωνιολόγων ξέρουν ότι τα τηλεοπτικά προεκλογικά ντιμπέιτ είναι ένα σόου, ένα reality τηλεοπτικό πρόγραμμα που η εικόνα, η ατάκα και το θέαμα γίνονται συστατικά που χτίζουν ή καταλύουν την ιστορία ενός πολιτικού αν και τόσο η Κλίντον όσο και ο Ντόναλντ Τραμπ μπορούν να είναι σίγουροι ότι ήδη ξέρουν ποιο θα είναι το εκλογικό αποτέλεσμα. Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι τα ντιμπέιτ, σπάνια ανατρέπουν τις κυρίαρχες αντιλήψεις, συνήθως τις ενισχύουν.

Αν το 1960, η τηλεόραση υπήρχε στο 87% των αμερικανικών νοικοκυριών σήμερα η εικόνα πλημμυρίζει την καθημερινότητα από μικρές και μεγάλες οθόνες, από media και social media, από τα όσα είναι διαθέσιμα στην πλημμύρα της υπερπληροφόρησης.

“Υπάρχει ένας τρελός άνθρωπος σε αυτόν τον κόσμο. Και αυτός είναι ο Τρόμος” είχε πει ο Τζορτζ Μπους στο ντιμπέιτ του 2000, όταν κατατρόπωσε τον Αλ Γκορ. Με τέτοιο ιστορικό η ρητορική του Τραμπ μοιάζει, και είναι, παλιά όσο τα ντιμπέιτ. Όσο το αξίωμα της εικόνας που καταβροχθίζει (ή μάλλον μασάει) τις λέξεις.

Πάρτε pop corn, καλέστε φίλους στο σπίτι, κάντε ένα πάρτι γιατί το ντιμπέιτ είναι ένα σόου υπερπαραγωγή και η πολιτική κάποιες στρώσεις make up ακόμη, βαλμένες σωστά για να σβήνουν τη σκιά.

Καλή διασκέδαση.