Πολύτιμα βυζαντινά χειρόγραφα της μονής Λειμώνος - Αποκαλύπτουν σπάνια πατριαρχική γραφή

Πρόκειται σύμφωνα με τον Φίλιππο Ρονκόνι για ένα ντοκουμέντο «που ποτέ άλλοτε δεν έχει μελετηθεί, όπως και τα περισσότερα από τα 100 βυζαντινά χειρόγραφα(10ος-15ος αι) του μοναστηριού».

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι χειρόγραφες εικόνες σε μικρογραφίες που πλαισιώνουν το κείμενο με μελάνι και χρυσό είναι εξαιρετικά ωραίες και ασυνήθιστες.

Παράλληλα, όμως διαπιστώθηκε ότι στα περιθώρια των σελίδων του χειρογράφου και στα κενά ανάμεσα στα κεφάλαια υπάρχουν πολλές ιδιόχειρες προσθήκες -ειδήσεις στην ουσία- για τα τεκταινόμενα στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία ...απευθείας από τον 13ο και το 14ο αιώνα.

Μία από αυτές τις παρασελίδιες σημειώσεις που γράφτηκε αρχές του 14ου αι αναφέρεται τις σκοτεινές σελίδες της ηγεμονίας του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Μέγα Κομνηνού, ο οποίος είχε σκοτώσει τα δυο αδέρφια του για να πάρει τον θρόνο και συγκεκριμένα στην έκβαση της εμφύλιας διαμάχης που συντάραξε την Τραπεζούντα, την Κωνσταντινούπολη κι όλη την Αυτοκρατορία, προκαλώντας μάχες και καταστροφές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι χρονικογράφοι δεν έχουν καταγράψει πολλά για τον συγκεκριμένο αυτοκράτορα αλλά η ενημερωτική σημείωση που ανακαλύφθηκε στον κώδικα 297 της μονής Λειμώνος αναμένεται να ρίξει φως στα τεκταινόμενα της σύντομης βασιλείας του Ανδρόνικου Γ΄, (1330 έως 1332) .

Λόγω της πολυτιμότητας των υλικών συγγραφής (μελάνι-χαρτί ή περγαμηνή) οι εγγράμματοι μοναχοί κατέγραφαν τα σημαντικά γεγονότα της εποχής που βίωναν ή πληροφορούνταν από ταξιδιώτες- επισκέπτες του μοναστηριού, (πχ πολέμους, σεισμούς, καταστροφές, ναυάγια κ.α.), όπου μπορούσαν, (χαρτί, περγαμηνή κα).

«Μια τέτοια περίπτωση σημειωμάτων στα κενά και στα περιθώρια των σελίδων συναντούμε στον κώδικα 297» ανέλυσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ρονκόνι. Πρόκειται για λιτές αλλά σημαντικές ιστορικές καταγραφές- μια πρακτική που στο συγκεκριμένο κώδικα προσομοιάζει με χειρόγραφη εφημερίδα από το παρελθόν, από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας...

Ειδήσεις απευθείας από τουν 13ο - 14ο αι. της Βυζαντινής Αυτοκρατίας

«Ανακαλύψαμε αυτές τις προσθήκες και μετά από μελέτη διαπιστώσαμε ότι έχουν γραφτεί από 3 ή 4 άτομα. Οι γραφείς, μάς είναι άγνωστοι ... Οι "στρώσεις" τους στο χειρόγραφο "μιλούν" για γεννήσεις, για την καθημερινή ζωή στο νησί, για ταξιδιώτες απ όλη την Ελλάδα που περνούσαν από το μοναστήρι και κυρίως για τα σημαντικά γεγονότα της εποχής τους.

Έγραφαν για γεγονότα που δεν ήταν γνωστά και θα έμεναν στο ντουλάπι της ιστορίας κι άγνωστα σ΄ εμάς αν δεν τα κατέγραφαν στα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης τους. Ο ένας από τους άγνωστους γραφείς φαίνεται μάλιστα ότι είχε «υψηλές διασυνδέσεις» με την αυτοκρατορική αυλή αφού αναφέρεται στην εμφύλια σύρραξη και στην επίθεση που δέχθηκε ο αυτοκράτορας από τους εχθρούς του ενώ αποκαλύπτει και την τελική έκβαση το πως δηλαδή ο Ανδρόνικος έχασε τις μάχες και οι αντίπαλοί του κατέλαβαν την εξουσία στην Κωνσταντινούπολη.

«Χρυσωρυχείο»

«Η Βιβλιοθήκη της Ιεράς Σταυροπηγιακής (Πατριαρχικής) Μονής Λειμώνος αναδεικνύεται πλέον σε χρυσωρυχείο για την επιστήμη της Παγκόσμιας Παλαιογραφίας και Κωδικολογίας» ανέφερε ο καθηγητής Χριστιανικής Γραμματείας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Χρήστο Αραμπατζή.

Το μοναστήρι «μετράει» μια παρουσία αιώνων. Ιδρύθηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Διαλύθηκε από του Οθωμανούς το 1462. Ανασυστάθηκε από τον επίσκοπο Μηθύμνης Άγιο Ιγνάτιο Αγαλλιανό το 1526 και αφιερώθηκε στον αρχάγγελο Μιχαήλ.

Το όνομα της μονής προέρχεται από το μεγάλο λιβάδι (λειμώνα) της Μυτιλήνης στο κέντρο του οποίου βρίσκεται. Υπήρξε επί πέντε αιώνες ένας πνευματικός και εκπαιδευτικός φάρος για τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία στο βορειοανατολικό Αιγαίο καθώς στους χώρους της λειτούργησαν μεταξύ άλλων η περίφημη «Λειμωνιάδα» σχολή, «Φροντιστήριον»(κατηχητικό), οικοτροφείο, σχολή καλλιγράφων και αντιγραφέων, οικοκυρική σχολή, σχολή κεντητών και κεντητριών(για γυναίκες)και έως τον 20ο αι λειτουργούσε εντός της σχολείο.

Η μονή είναι τόσο συνυφασμένη με την εκπαίδευση της Μυτιλήνης που συμμετείχε ακόμα και στα έξοδα ανέγερσης του σπάνιας ομορφιάς δημοτικού σχολείου της Καλλονής(1929) ενώ συνεχίζει μέχρι και σήμερα την πλούσια πνευματική, κοινωνική και φιλανθρωπική της δράση.

Η Πατριαρχική αυλή και η γραφή Bouletee

Σημαντική στιγμή στην μελέτη της επιστημονικής ομάδας ήταν όταν «ανακαλύψαμε σπαράγματα χειρογράφων μιας σπάνιας γραφής». Αρχικά η ομάδα είχε εντοπίσει μια νέα τεχνοτροπία διάσωσης των πολυτιμότερων χειρογράφων.

«Διασώθηκαν και τα περιεχόμενα των περγαμηνών και σ ένα τέτοιο περγαμηνό φύλλο εντοπίστηκε δείγμα της γραφής του 10ου αι που ονομάζεται Βοuletee και γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιείται στα χειρόγραφα της Πατριαρχικής αυλής την εποχή εκείνη. Πρόκειται για μια σημαντική περίοδο, μια εποχή άνθισης των γραμμάτων, της ανάπτυξης των γραμμάτων και των τεχνών, εποχή μετά τον Πατριάρχη Φώτιο Α, που σηματοδοτεί την επιστροφή στην αρχαιοελληνική κουλτούρα».

Η επιστημονική ομάδα των δύο καθηγητών έχει μελετήσει για πρώτη φορά διεξοδικά το περιεχόμενο της Βιβλιοθήκης του συγκεκριμένου μοναστηριού και έχει ολοκληρώσει, μέχρι στιγμής, το 75% των χειρογράφων της. Παράλληλα συνεχίζει παρόμοια μελέτη στην ιερά μονή Κάτω Ξενιάς Μαγνησίας.