Παναγία των Παρισίων: Οι κρυμμένοι θησαυροί που έφερε στο φως η αποκατάσταση

Μαρμάρινες κεφαλές του σταυρωμένου Χριστού και ο κορμός ενός αγάλματος άνδρα με χιτώνα είναι μερικά από τα αντικείμενα που μπορεί να δει κανείς σήμερα στο Musée de Cluny, το μουσείο μεσαιωνικής τέχνης του Παρισιού. Εκεί εκτίθενται για πρώτη φορά περίπου 30 κομμάτια από το παλιό, χαμένο τέμπλο της Παναγίας των Παρισίων, στο πλαίσιο της έκθεσης «Κάνοντας τις πέτρες να μιλούν. Τα μεσαιωνικά γλυπτά της Νοτρ Νταμ», η οποία διαρκεί έως τις 16 Μαρτίου 2025.

«Νομίζαμε ότι αυτά τα στοιχεία είχαν χαθεί για πάντα», δήλωσε στο France 24 η διευθύντρια του μουσείου Séverine Lepape, καθώς αποκάλυπτε τα γλυπτά, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν το 1230 και αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν πριν από την ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού, μετά την πυρκαγιά του Απριλίου του 2019.

Περίπου 1.000 τέτοια κομμάτια ήρθαν συνολικά στο φως, συμπεριλαμβανομένων 700 θραυσμάτων, ορισμένα από τα οποία εμφανίζουν καλοδιατηρημένα ίχνη χρώματος: κόκκινα, μπλε, ώχρες και χρυσά.

«Το τέμπλο είναι μια εξαιρετική ανακάλυψη, από αυτές που συναντάς μια φορά στα εκατό χρόνια. Όταν βρίσκουμε ένα γλυπτό του 13ου αιώνα, είμαστε χαρούμενοι, αλλά όταν βρίσκουμε 1.000, είναι απίστευτο», δήλωσε ο αρχαιολόγος Christophe Besnier του Γαλλικού Εθνικού Ινστιτούτου Προληπτικής Αρχαιολογικής Έρευνας (INRAP).

Λίγες ευκαιρίες υπήρχαν πριν από την πυρκαγιά για να μελετηθεί τόσο στενά η Παναγία των Παρισίων. Mόλις το 1847 πραγματοποιήθηκε μια πρώτη ανασκαφή στο ανατολικό άκρο, κάτω από την πλατεία που βρίσκεται μπροστά από τον ναό. Η κατασκευή ενός χώρου στάθμευσης κάτω από την πλατεία τη δεκαετία του 1960 οδήγησε στην ανακάλυψη αρχιτεκτονικών ερειπίων και τη δημιουργία μιας κρύπτης όπου εκτίθενται έκτοτε τα ευρήματα.

«Από αρχαιολογική άποψη, η περιοχή ήταν σχετικά άγνωστη, εκτός από την πλατεία. Η Παναγία των Παρισίων θεωρούνταν ιστορικό μνημείο και όχι αρχαιολογικός χώρος», δήλωσε η Dorothée Chaoui-Derieux, η επικεφαλής επιμελήτρια πολιτιστικής κληρονομιάς που συντονίζει όλες τις αρχαιολογικές εργασίες στην Παναγία των Παρισίων από το 2019. «Έχουμε πραγματοποιήσει περίπου 20 διαγνωστικές ή ανασκαφικές εργασίες στο πλαίσιο αυτού του έργου, οι οποίες αποκάλυψαν σχεδόν 2.000 χρόνια ιστορίας», πρόσθεσε η ίδια.

Ανασυνθέτοντας 2.000 χρόνια ιστορίας

Επί αιώνες, διαφορετικές χρήσεις του χώρου επικάλυπταν η μία την άλλη. Τα παλαιότερα επίπεδα χρονολογούνται από την πρώιμη περίοδο της αρχαιότητας. Μια κατοικία από τις αρχές του 1ου αιώνα αποκαλύφθηκε σε βάθος 3,5 μέτρων στην καρδιά του ναού. Ερείπια και χειροτεχνήματα της ρωμαϊκής εποχής βρέθηκαν κάτω από την πλατεία του καθεδρικού ναού.

Οι ανασκαφές κατέστησαν επίσης δυνατό να εντοπιστούν μεσαιωνικά ερείπια όπως αυτά ενός μεγάλου κτιρίου από την περίοδο που η αριστοκρατική οικογένεια των Καρολιδών κυβέρνησε μεγάλο μέρος της δυτικής Ευρώπης (750 – 887 μ.Χ.).

Αποκαλύφθηκαν επίσης για πρώτη φορά τα θεμέλια του καθεδρικού ναού. «Συλλέξαμε στοιχεία από σχεδόν κάθε περίοδο. Θα είμαστε σε θέση να ανασυνθέσουμε περισσότερα από 2.000 χρόνια ιστορίας σε αυτό το τμήμα της Île de la Cité», είπε ο Christophe Besnier, αναφερόμενος στο νησί του Σηκουάνα όπου είναι χτισμένος ο καθεδρικός ναός.

Έχει ακόμη μυστικά να αποκαλύψει

Η ανακάλυψη το 2022 δύο σαρκοφάγων κάτω από το κεντρικό κλίτος της Παναγίας των Παρισίων προβλήθηκε ιδιαίτερα στα γαλλικά – και όχι μόνο – μέσα ενημέρωσης. Ενώ η ταυτοποίηση του εκκλησιαστικού αξιωματούχου Antoine de La Porte κατέστη δυνατή χάρη σε μια επιγραφή, η ταυτότητα του άλλου νεκρού παρέμεινε καλυμμένη από μυστήριο.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο αρχαιολόγος Éric Crubézy ανακοίνωσε ότι θα μπορούσε να είναι ο ποιητής Joachim du Bellay, ο οποίος είχε ταφεί στον καθεδρικό ναό τον 16ο αιώνα, σύμφωνα με τις αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Ιατροδικαστικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Τουλούζης. Δεν συμφωνούν όμως μαζί του όλοι οι συνάδελφοί του.

Η Παναγία των Παρισίων έχει ακόμη μυστικά να αποκαλύψει. Παρά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης, ομάδες αρχαιολόγων εξακολουθούν να είναι απασχολημένες. «Οι εργασίες δεν έχουν τελειώσει. Υπάρχουν ακόμη σημαντικές αναλύσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια», δήλωσε ο Besnier.

Η πυρκαγιά που κατέστρεψε τον καθεδρικό ναό και συγκίνησε ολόκληρο τον κόσμο θα έχει βοηθήσει έμμεσα στην πρόοδο της αρχαιολογικής έρευνας, δήλωσε η Chaoui-Derieux. «Προφανώς κανένας δεν ήθελε αυτή την καταστροφή, αλλά από τη στιγμή που συνέβη, μόλις συνέβη, προσπαθήσαμε να δούμε την θετική πλευρά. Πρόκειται για μια τραγωδία που μας βοήθησε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας».