«Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης»: Η αναβίωση του θεσμού από την Αθηνά Αρσένη και τον Κώστα Γάκη

Αυτό είναι κάτι που βιώνουμε ως θεατές, παρακολουθώντας μία παράσταση που μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα, μας προβληματίζει, μας συγκινεί ή μας κάνει να γελάμε.

Το «Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης» είναι μία καλή αφορμή για να ανοίξουμε τη συζήτηση σχετικά με έναν θεσμό που στη βάση του έχει τρεις άξονες: Την καλλιτεχνική δράση, την πολιτιστική παραγωγή και την εκπαιδευτική δραστηριότητα. Από το 1975, «Στόχος ήταν να αναδείξει τη θεατρική δημιουργία και την ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση, προκρίνοντας ερασιτεχνικά ή πρωτοεμφανιζόμενα θεατρικά σύνολα, δίνοντάς τους βήμα στο ευρύ κοινό», όπως δηλώνει η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Αθηνά Αρσένη.

Σήμερα -για την ακρίβεια από 17 έως 22 Σεπτεμβρίου- το φεστιβάλ πραγματοποιείται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά με τη θεματική του να συνοψίζεται στη φράση «Κωμωδία…αντίδοτο στην παρακμή». Γιατί «Η κωμωδία αποκαλύπτει τον άνθρωπο στον άνθρωπο με έναν μοναδικό τρόπο: Κοροϊδεύοντας τα ίδια του τα παθήματα», όπως δηλώνει ο Κώστας Γάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεατρικού Φεστιβάλ Ιθάκης.

Δείτε παρακάτω αναλυτικά τη συνέντευξη της θεατρολόγου και σκηνοθέτιδας, Αθηνάς Αρσένη και του ηθοποιού και σκηνοθέτη, Κώστα Γάκη

Αθηνά Αρσένη

Από πού προήλθε η ιδέα της αναβίωσης του θεσμού του Θεατρικού Φεστιβάλ Ιθάκης;

Το 2019, έχοντας επιστρέψει στην Ιθάκη, ξεκίνησα τη συνεργασία μου με τον σημερινό δήμαρχο Ιθάκης, Διονύση Στανίτσα και αφού μου ανέθεσε τον πολιτιστικό τομέα του Δήμου, του πρότεινα την ιδέα της αναβίωσης του θεσμού, μιας και όταν ήμουν παιδί, το ζούσα πολύ έντονα.

Το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης ξεκίνησε το 1975, υπό την αιγίδα του Δήμου Ιθάκης με τον τότε δήμαρχο και πατέρα μου, Σπύρο Αρσένη και χαιρετήθηκε ιδιαίτερα θερμά από τον καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο της εποχής. Στόχος ήταν να αναδείξει τη θεατρική δημιουργία και την ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση, προκρίνοντας ερασιτεχνικά ή πρωτοεμφανιζόμενα θεατρικά σύνολα, δίνοντάς τους βήμα στο ευρύ κοινό. Ο θεσμός πολύ γρήγορα αγκαλιάστηκε και στηρίχθηκε από μεγάλα ονόματα της θεατρικής τέχνης, όπως ο Ευγένιος Ιονέσκο, ο Κάρολος Κούν, ο Μάνος Κατράκης κ.α.

Δυστυχώς, ο θεσμός σταμάτησε το 1996, όμως το αποτύπωμα του παραμένει ζωντανό τόσο στην τοπική κοινωνία και τις πολιτιστικές δράσεις της όσο και στην τεράστια ελληνική πολιτιστική και θεατρική παρακαταθήκη. Το «Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης» προσέφερε επί δύο δεκαετίες (1975-1996) πρωτίστως στο θέατρο, αλλά και στη μουσική και τον πολιτισμό συνολικότερα, αναδεικνύοντας προσωπικότητες που έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο στον καλλιτεχνικό χώρο και τα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας μας.

Πώς από τη σύλληψη της ιδέας φτάσατε στην υλοποίηση του συγκεκριμένου Φεστιβάλ που φέτος «μετράει» τρία χρόνια;

Η προσπάθεια επανεκκίνησης του θεσμού ξεκίνησε συστηματικά το 2020 μέσα από τοποθετήσεις, συναντήσεις και υπομνήματα του Δήμου Ιθάκης προς το Υπουργείο Πολιτισμού ενώ είχαν προηγηθεί πολλές και αξιόλογες ενέργειες ωρίμανσης, όπως η δημιουργία φωτογραφικού λευκώματος με τίτλο «ΛΕΥΚΩΜΑ ΓΙΑ ΤΑ 21 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ & ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΙΘΑΚΗΣ (1975-1998)» (εκδ. Δήμου Ιθάκης, 2016) και η σημαντική ενίσχυση των πολιτιστικών- καλλιτεχνικών σωματείων του νησιού μας. Τον Οκτώβριο του 2022 η επιδίωξη αυτή ευοδώθηκε στην πράξη με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και το 1ο σύγχρονο «Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης» έγινε γεγονός.

Πώς αποφασίσατε να αναλάβετε τη διεύθυνση του Θεατρικού Φεστιβάλ της Ιθάκης μαζί με τον Κώστα Γάκη;

Πρότεινα να συνεργαστούμε στον Κώστα Γάκη και να αναλάβουμε από κοινού την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ γιατί γνώριζα καλά το αξιόλογο καλλιτεχνικό του έργο. Τον θεωρώ έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους, νέους σκηνοθέτες και καλλιτέχνες.

Ποια είναι τα στοιχεία που διαμορφώνουν την «ταυτότητα» του Φεστιβάλ;

Το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης έχει τρεις άξονες: Την καλλιτεχνική δράση, την πολιτιστική παραγωγή και την εκπαιδευτική δραστηριότητα. Η ιδέα του βασίζεται στην εξέλιξη του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου και στηρίζει την προώθηση του ελληνικού θεατρικού έργου των νέων Ελλήνων καλλιτεχνών. Επίσης, στοχεύει στην ενίσχυση της σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητας της Ιθάκης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, καθώς και τη στήριξη της τοπικής οικονομίας της, μέσα από στρατηγικές ήπιας τουριστικής ανάπτυξης με υψηλούς ποιοτικούς δείκτες. Έτσι, τίθενται οι βάσεις για ένα αναπτυσσόμενο καλλιτεχνικό γεγονός, που μέσα από την πολύπλευρη δομή του, θα καθιερώσει την Ιθάκη ως έναν προορισμό- σημείο συνάντησης και αναφοράς για καλλιτέχνες και θεατές από την Ελλάδα και τον κόσμο.

Ποιος είναι ο στόχος του φετινού Θεατρικού Φεστιβάλ της Ιθάκης με θέμα «Κωμωδία, αντίδοτο στην παρακμή»;

Στόχος μας είναι να δώσουμε μέσα από την τέχνη του θεάτρου και την κωμωδία μία απάντηση στον παραλογισμό της σύγχρονης κοινωνίας. Το γέλιο να γίνει η δύναμη μας για να ανταπεξέλθουμε στις δύσκολες καταστάσεις, τις οποίες ζούμε, να δημιουργήσουμε νέες διόδους έκφρασης μέσα από την τέχνη και να εξερευνήσουμε το γέλιο και τις δυναμικές του, κάνοντας αυτοκριτική και βρίσκοντας ίσως και λύσεις σε κάποια προβλήματα.

Κώστας Γάκης

Πώς καταλήξατε στη θεματική «Κωμωδία, αντίδοτο στην παρακμή» για το φετινό Θεατρικό Φεστιβάλ της Ιθάκης;

Αισθάνθηκα ότι το αδιέξοδο τον τελευταίο καιρό, μας κυκλώνει από παντού και μου φάνηκε σωστό να χτίσουμε φέτος στο Φεστιβάλ Ιθάκης ένα όμορφο, φωτεινό ξέφωτο χαράς, χιούμορ, φρεσκάδας και δημιουργικότητας που θα λειτουργήσει λίγο ως αντίβαρο και έμπρακτη αντιπρόταση ουσίας και συνύπαρξης στα μαύρα και τα άραχνα που μας πνίγουν.

Πώς πιστεύετε ότι η κωμωδία, ως θεατρικό είδος, μπορεί να επηρεάσει το κοινό;

Η κωμωδία αποκαλύπτει τον άνθρωπο στον άνθρωπο με έναν μοναδικό τρόπο: Κοροϊδεύοντας τα ίδια του τα παθήματα, στηλιτεύοντας τα κακώς κείμενα, αποκαλύπτοντας την κοινωνική αδικία, προτείνοντας ορισμένες φορές νέους ευφάνταστους τρόπους να βελτιώσουμε πράγματα, τα οποία οι αγκυλώσεις και η σοβαροφάνειά δεν μας επιτρέπουν να αγγίξουμε. Βγαίνοντας από μία καλή παράσταση κωμωδίας έχεις ευφρανθεί, νιώθεις πιο ανάλαφρος και αισιόδοξος, ταυτόχρονα, όμως, αν πράγματι η κωμωδία είναι υψηλής κειμενικής/αισθητικής στάθμης, βγαίνεις από την αίθουσα με το μυαλό γονιμοποιημένο από ποικίλα ερωτήματα για τη ζωή, την κοινωνία, την αντίσταση στη σήψη.

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τα μέρη στα οποία χωρίζετε το Θεατρικό Φεστιβάλ της Ιθάκης;

Tο φεστιβάλ χωρίζεται πράγματι σε τρία μέρη: Το πρώτο μέρος ονομάζεται «ΑΥΛΑΙΑ» και αποτελεί το διαγωνιστικό μέρος του Φεστιβάλ. Το δεύτερο μέρος ονομάζεται «ΣΚΗΝΗ» και περιλαμβάνει παραστάσεις μεγάλης διάρκειας και το τρίτο μέρος ονομάζεται «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ» και περιλαμβάνει σεμιναριακά μαθήματα θεάτρου και παραστατικών τεχνών.

Πώς συνδέεται η Οδύσσεια με το διαγωνιστικό μέρος «ΑΥΛΑΙΑ» του Φεστιβάλ;

Τόσο πέρυσι όσο και φέτος, η Οδύσσεια είναι το επίκεντρο του διαγωνιστικού μέρους του Φεστιβάλ. Είναι ένας μύθος που σημαίνει πολλά για το νησί εφόσον αποτελεί την πατρίδα του μυθικού Οδυσσέα. Επίσης, αποτελεί το παγκόσμιο σύμβολο του ταξιδευτή, του κατατρεγμένου ανθρώπου, του ανθρώπου που παλεύει να επιστρέψει στην πατρίδα του και αυτά τα πανάρχαια στοιχεία ακόμα μας συγκινούν. Με ενδιαφέρει πολύ η επανοικειοποίηση της ελληνικότητας από νεότατους ηθοποιούς, πώς δηλαδή «μιλιέται θεατρικά» και μένει ζωντανός ο λόγος του Ομήρου από τη νέα γενιά. Ο σημαντικότατος αυτός μύθος πέρσι ακούστηκε με δραματικό τρόπο από 8 υπέροχα ντουέτα νέων ηθοποιών από όλη την Ελλάδα. Φέτος, τα 8 νέα ζευγάρια που προκρίθηκαν στην τελική φάση έχουν την αποστολή να μεταποιήσουν την Οδύσσεια σε κωμωδία φυσικά με σεβασμό στο μύθο.

Όσον αφορά στα θεατρικά εκπαιδευτικά σεμινάρια που θα πραγματοποιηθούν στο τρίτο μέρος του Φεστιβάλ, έχετε αναλάβει κάποιο εσείς ο ίδιος; Και εάν ναι, πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό.

Τόσο πέρυσι όσο και φέτος, έχω αναλάβει ένα σεμινάριο όπου συμμετέχουν όλες οι ομάδες του διαγωνιστικού μέρους του Φεστιβάλ. Προσπαθώ από την πρώτη μέρα να εξαφανίσω οποιαδήποτε έννοια ανταγωνισμού μεταξύ των διαγωνιζομένων, να χτίσω ένα κλίμα άμιλλας, φιλίας και συνεργατικότητας, να μάθουμε όλοι από όλους, να γίνουμε μια δεμένη ομάδα, μια «φυλή», στην οποία όλοι συμβάλλουν και όλοι προσφέρουν το δικό τους μοναδικό και διαφορετικό καλλιτεχνικό εαυτό. Στο σεμινάριο συμμετέχει όποιος θέλει, είτε ανήκει στο φεστιβάλ είτε όχι. Χτίζουμε έτσι μια φιλοσοφία και μια καθημερινή πρακτική προσιτότητας όπου όλοι, συμμετέχοντες στο φεστιβάλ και μη, βετεράνοι και νεότεροι ηθοποιοί γνωρίζονται μεταξύ τους και ανταλλάσσουν εμπειρίες και κόσμους.