Bookreads: O Ντίνος Σιώτης μας ξεναγεί στον ιδιαίτερο λογοτεχνικό του κόσμο

Τον επισκεφτήκαμε στο σπίτι του στο Κολωνάκι και μιλήσαμε για το έργο του.

Ο Ντίνος Σιώτης γεννήθηκε στην Τήνο. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Συγκριτική Λογοτεχνία στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο (San Francisco State University). Στην Αμερική και τον Καναδά, όπου έζησε από το 1971 έως το 1989 και από το 1997 έως το 2004, εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες, περιοδικά και στο ραδιόφωνο και ως Σύμβουλος Τύπου στην πρεσβεία της Ελλάδας στην Οτάβα και στα Προξενεία της Ελλάδος του Σαν Φρανσίσκο, της Νέας Υόρκης και της Βοστόνης.

Από το 1976 έως το 2004 ήταν και διευθυντής του εκδοτικού οίκου Wire Press. Έχει δώσει διαλέξεις και έχει οργανώσει και λάβει μέρος σε ημερίδες, συνέδρια και συμπόσια για την ελληνική λογοτεχνία και τον πολιτισμό στην Ευρώπη και την Βόρειο Αμερική. Από το 1971 έως σήμερα, στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Ελλάδα, έχει οργανώσει γύρω στις 600 εκδηλώσεις για τα ελληνικά γράμματα και τον ελληνικό πολιτισμό εν γένει.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τον Ντίνο Σιώτη:

Τι σας τράβηξε στο γράψιμο; Πότε ήταν η πρώτη φορά που γράψατε;

Ντίνος Σιώτης: Από μικρός είχα μια μανία με τις εφημερίδες, την τυπογραφία, τα τυπογραφικά στοιχεία, το μελάνι, τις λέξεις. Πριν καν μάθω ανάγνωση και γραφή, έπιανα μια εφημερίδα και έκανα πως την διάβαζα, όπως έκαναν οι μεγάλοι. Υπάρχει μια φωτογραφία όπου είμαι τριών χρόνων και κρατάω μια εφημερίδα ανάποδα και φαίνομαι σοβαρός αναγνώστης της. Ήθελα να φαίνομαι όπως οι μεγάλοι. Έγραφα στίχους από δώδεκα, δεκατριών χρόνων. Στο γυμνάσιο έγραφα ωραίες εκθέσεις. Ένας απ' τους καθηγητές μου είχε πει σε έναν θείο μου ότι ο ανιψιός σου θα γίνει συγγραφέας. Τότε το είχα πάρει αυτό στα σοβαρά και προσπαθούσα συνεχώς να βελτιώνω αυτά που έγραφα. Στίχους βασικά. Οπότε άρχισα να γράφω σχετικά νωρίς. Σε κατασκήνωση, καλοκαίρι στην Τήνο, το 1957, έγραψα το τρίστιχο: «Πετούν εδώ, πετούν εκεί / αδιάκοπα οι γλάροι, αύριο / θα ’ρθει η θειά μου να με πάρει».

Μιλήστε μας για το τελευταίο σας βιβλίο.

Ντίνος Σιώτης: Το τελευταίο μου βιβλίο είναι τα «Τετράδια Αμερικής – Η Αμερική του πολιτισμού και της πολιτικής» από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Είναι ένας πολυσέλιδος τόμος 572 σελίδων όπου υπάρχουν όσα έχω γράψει για αυτή τη χώρα. Έζησα για πολλά χρόνια στη Νέα Υόρκη, στη Βοστόνη, στο Σαν Φρανσίσκο, στo Οντάριο και στο Κεμπέκ και έχω φτιάξει ένα συνθετικό έργο για την Αμερική, όχι τη γνωστή και προβλέψιμη ήπειρο των επεμβάσεων αλλά την αφανή χώρα της κριτικής σκέψης, της λογοτεχνίας, της εκδοτικής κίνησης, του βιβλίου, των ΜΜΕ, της τεχνολογίας, της τζαζ, του σινεμά, προσώπων που χάραξαν τις τέχνες και τα γράμματα και των πνευματικών ιδρυμάτων, όπου θριαμβεύουν η έρευνα και το πνεύμα. Είναι μια ξενάγηση στην Αμερική των μεγάλων πιθανοτήτων και των άκρων, όπου τίποτα δεν είναι αδύνατο και όπου συμβαίνει η μεγαλύτερη ανανέωση της αγγλικής γλώσσας, που συνεχώς αναζωογονείται στη χύτρα των μεταναστών της. Υπάρχουν άρθρα, έρευνες, μελέτες, ανταποκρίσεις, κριτικές βιβλίου, συναντήσεις με συγγραφείς, προσωπογραφίες, ταξιδιογραφήματα και ξεφυλλίσματα που καλύπτουν μια περίοδο σχεδόν πενήντα χρόνων.

Το βιβλίο χωρίζεται σε ενότητες με τις οποίες –πάνω σε ένα δαντικό μοτίβο– επιχειρείται μια ειλικρινής αναπαράσταση της Αμερικής στο σύνολό της, με τον καλό, τον κακό αλλά και τον μεταιχμιακό εαυτό της. Έτσι, τα «Τετράδια Αμερικής» δεν αποτελούν απλώς το σύνολο των καταγραφών ενός ανθρώπου που πέρασε σχεδόν μια ζωή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά ένα παράθυρο μέσα από το οποίο κάθε αναγνώστης, ακόμα κι αν δεν έχει επισκεφτεί ποτέ την Αμερική, μπορεί να δει ολοζώντανες τις εικόνες της, σαν να βρισκόταν εκεί. Εκεί υπάρχει ο μη ορατός αμερικανικός λαός, που απαρτίζεται από κάθε πολιτισμό και αισθητική και διαθέτει κάθε πιθανό οικονομικό και ιδεολογικό υπόβαθρο.

Πώς βλέπετε την λογοτεχνική σκηνή στην Ελλάδα; Διαβάζετε Έλληνες συγγραφείς;

Ντίνος Σιώτης: Φυσικά και διαβάζω. Παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον. Δεν υπολείπεται σε τίποτε από ό,τι γράφεται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Υπάρχουν πολλοί καλοί νέοι και μεγαλύτεροι πεζογράφοι και ποιητές που στέκονται ισάξια δίπλα στους ευρωπαίους συναδέλφους τους. Μπορεί να τους συναντήσει κανείς σε όλες τις ηλικίες. Ακόμη και πολλοί νέοι συγγραφείς έχουν μια ωριμότητα αξιοθαύμαστη. Φυσικά υπάρχουν και συγγραφείς που καταφεύγουν στο εύκολο και το μαζικό, φτιάχνοντας μια κακότεχνη λογοτεχνία. Και ίσως αυτοί είναι η πλειοψηφία.

Ποιο είδος γραφής προτιμάτε; Ξέρουμε πως γράφετε με πολλούς τρόπους.

Ντίνος Σιώτης: Έχω γράψει μυθιστόρημα, διήγημα, αφήγημα, κριτικά κείμενα για λογοτεχνικά έργα και βιβλία, ακόμη και θεατρικό έργο, αλλά η ποίηση είναι το στοιχείο και η αδυναμία μου. Οι συλλογές ποίησης που έχω εκδώσει πρέπει να είναι γύρω στις τριάντα, όχι μόνο στα ελληνικά αλλά και σε άλλες γλώσσες. Απ' τον Οκτώβριο του 2002 γράφω ποιήματα κάθε μέρα. Ποιήματα. Όχι ποίημα. Το να γράφω ποιήματα το εκλαμβάνω σαν να πηγαίνω για ψάρεμα. Γράφοντας, είναι ένας τρόπος επιβίωσης. Πάω για ψάρεμα κάθε μέρα, ανεξαρτήτως καιρού, χωρίς να ξέρω αν θα βγάλω λαβράκι ή καμιά σαλιάρα. Συνήθως βγάζω σαλιάρες και κοκωβιούς. Γράφω όπου να 'ναι, σε λόμπι ξενοδοχείων και ιατρείων, σε μεταφορικά μέσα, ενώ κάποιος κάνει μια ομιλία για την πολική αρκούδα, περιμένοντας το γκισέ σε τράπεζα ή στο ταμείο σε σούπερ μάρκετ. Το να γράφω είναι μια συνεχής άσκηση στη γλώσσα, στο στυλ, στο ύφος, στη γλώσσα, στο περιεχόμενο αλλά και στο ενδεχόμενο να μην απομειώνεται η ιδέα της γραφής.

Πιστεύετε στους νέους Έλληνες συγγραφείς; Τι έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν στην γραφή;

Ντίνος Σιώτης: Το να πιστεύω τους νέους Έλληνες συγγραφείς είναι μια μεγάλη κουβέντα. Σε ορισμένους πιστεύω, σε άλλους - τους πιο πολλούς - όχι. Αν με το έργο τους διεισδύουν στην ανθρώπινη ψυχή, στον περιβάλλοντα χώρο, στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αν δεν τους απασχολεί ο εαυτός τους αλλά ο διπλανός τους, τότε πιστεύω.

Δεν αρκεί οι νέοι συγγραφείς να είναι αυθάδεις, πρέπει να μην παίρνουν τον εαυτό τους στα σοβαρά, να γράφουν για όσα συμβαίνουν στους άλλους, για όσα συγκλονίζουν την κοινωνία, να ανοίγονται στα πλήθη, να προσελκύουν το ευρύ κοινό, να απευθύνονται στον αναγνώστη ενός κερματισμένου πλανήτη. Το έργο τους να είναι ανθρωποκεντρικό, να φέρνουν κάτι νέο, φρέσκο, πρωτότυπο, τολμηρό, να αφυπνίζει συνειδήσεις, να είναι επικίνδυνο για την καθεστηκυία τάξη. Δεν νομίζω πως έχουν αλλάξει πολλά σε σχέση με το παρελθόν. Εννοώ πως πάντοτε υπήρχαν πολλοί κακοί, αρκετοί μέτριοι και λίγοι καλοί συγγραφείς. Αυτή η αναλογία δεν έχει αλλάξει σημαντικά.

Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο που ξεκινάει σήμερα το γράψιμο;

Ντίνος Σιώτης: Να κάνει του κεφαλιού του. Να ακολουθεί ό,τι του λέει ο εαυτός του. Να είναι γνήσιος και αυθεντικός. Να διαβάζει πολύ, πιο πολύ από ό,τι γράφει. Να έχει πειθαρχία όταν στρώνεται να γράψει. Το να γράφεις είναι μείγμα ιδέας και σκληρής δουλειάς. Να κλείνει τα αυτιά του στις σειρήνες της κολακείας. Να στέκεται κριτικός και να είναι αυστηρός απέναντι στα γραπτά του. Να έχει αίσθηση της πραγματικότητας. Να γίνεται ο κοινωνικός παλμογράφος. Να παίρνει κάτι, να πλάθει μια ιστορία που έχει ενδιαφέρον και να γράφει γι' αυτήν. Να είναι σε αντιδικία με τον περιβάλλοντα κόσμο. Να μην ασχολείται με την μεταφυσική αλλά με την φυσική κατάσταση του πλανήτη. Να μην ακολουθεί καμία συνταγή, καμία νόρμα, καμία συμβουλή.

Μπορεί κάποιος να ζήσει από το γράψιμο στην Ελλάδα;

Ντίνος Σιώτης: Πολύ δύσκολο, διότι είμαστε μια μικρή χώρα με μικρή αγορά. Φυσικά υπάρχουν συγγραφείς που ζουν από τη γραφή τους, όχι αποκλειστικά από τα βιβλία τους. Θέλω να πω ότι γράφουν διάφορα και αυτό τους δίνει ένα καλό εισόδημα. Δεν γράφουν μόνο βιβλία αλλά άρθρα, σενάρια, θέατρο, ομιλίες για πολιτικά πρόσωπα, διαφημιστικά και άλλα κείμενα. Πάντως, μόνο από τα βιβλία του δύσκολο να ζήσει ένας συγγραφέας στην Ελλάδα.

Είστε επίσης εκδότης λογοτεχνικών περιοδικών. Μιλήστε μας γι’ αυτό.

Ντίνος Σιώτης: Εκδίδω συνεχώς περιοδικά από το 1972, αν θυμάμαι καλά, όπου κι αν ζούσα. Σαν Φρανσίσκο, Οτάβα, Νέα Υόρκη, Βοστόνη, Αθήνα. Τα πιο πολλά από τα περιοδικά που έχω εκδώσει είναι στα αγγλικά. Από τα 15 ή 16 μόνο τέσσερα είναι στα ελληνικά. Το να εκδίδω περιοδικά είναι τρόπος ζωής. Κάποτε είχα δικό μου τυπογραφείο, ένα κανονικό εκτυπωτικό μηχάνημα, το Multilith 200 Offset που το είχαμε αγοράσει με τον Νάνο Βαλαωρίτη από τον αμερικανό ποιητή Ντένις Κοράν ο οποίος το είχε αγοράσει από τον σπουδαίο αμερικανό σουρεαλιστή ποιητή Τζορτζ Χίτσκοκ. Το είχαμε από το 1975 έως το 1982. Τυπώναμε περιοδικά, αφίσες, προκηρύξεις, μπροσούρες, βιβλία. Αργότερα, το 1986, πέρασα σε μια πιο εμφανίσιμη φάση με το ιλουστρασιόν Aegean Review και το 1998 ακόμη σε μια πιο εξελιγμένη φάση με το MondoGreco. Λογοτεχνικά και τα δύο με αντικείμενο πάντα την ελληνική λογοτεχνία. Στην Ελλάδα, την άνοιξη του 1990 με τον πρώτο επαναπατρισμό, ξεκίνησα τα Ρεύματα που κράτησαν έως το 1997 με 37 τεύχη και την άνοιξη του 2005, με τον δεύτερο επαναπατρισμό, ξεκίνησα τα (δε)κατα που ακόμη κρατούν και πλησιάζουν το 80ό τους τεύχος. Ακόμη, από το 2008 εκδίδω το ΡΟΕΤΙΧ, εξαμηνιαίο για την ποίηση, το ποίημα και τους ποιητές, που τώρα είναι στο 32ο του τεύχος. Γιατί τόσα περιοδικά; Αν ήθελα να αστειευτώ θα έλεγα πως τα βγάζω για να έχω κάτι να διαβάζω, υπενθυμίζοντας όμως κάτι που είπε ο Φρόιντ: Τhere are no jokes.

Πώς σας έρχεται η έμπνευση να γράψετε; Ακολουθείτε κάποια διαδικασία;

Ντίνος Σιώτης: Δεν πιστεύω στην έμπνευση. Εκτός αν λέγοντας έμπνευση εννοούμε μια ιδέα, μια λάμψη, ένα άκουσμα, μια μυρωδιά, έναν ψίθυρο, ένα βλέμμα, μια απροσδιόριστη κίνηση που την πιάνει η έκτη σου αίσθηση. Αντιθέτως, πιστεύω στη σκληρή δουλειά. Η διαδικασία που ακολουθώ είναι να θυμάμαι. Επειδή τα πιο πολλά ποιήματα μού έρχονται ενώ περπατώ ή είμαι σε λεωφορείο ή ταξί ή σε μια εκδήλωση ή κάπου χωρίς να έχω εύκαιρο ένα στυλό ή ένα κομμάτι χαρτί, προσπαθώ να τα θυμάμαι μέχρι να τα γράψω. Αλλά φυσικά τα πιο πολλά γράφονται κατ' ευθείαν στον υπολογιστή. Συνήθως το πρωί. Πάντα θέλω να έχω κάτι δίπλα μου να κοιτάζω: μια εφημερίδα, ένα περιοδικό, ένα βιβλίο ακόμη και τον τηλεφωνικό κατάλογο. Νιώθω ασφαλής με κάτι τυπωμένο δίπλα μου, κάτι έντυπο κοντά μου. Το βλέπω σαν σωσίβιο σε περίπτωση που θα μου χρειαστεί μια λέξη που θα την αρπάξω και θα παραμερίσω το αδιέξοδο, το «Writer’s block»…