Ο Δημήτρης Κτιστάκης και η Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη μιλούν για την πρόκληση της «Περσεφόνης»

Το CNN Greece μίλησε με τον μουσικό διευθυντή Δημήτρη Κτιστάκη και την διευθύντρια της χορωδίας του Αρσακείου Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη.

Η όπερα «Περσεφόνη» που παίχτηκε πρόσφατα στο Μέγαρο Μουσικής διερευνά την αέναη, μυστική σχέση ζωής και θανάτου. Αντλεί έμπνευση από τον κόσμο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και της μυθολογίας, παραμένοντας παράλληλα αγκιστρωμένη στο σήμερα.

Η Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη γεννήθηκε στο Πορτ-Σάιντ της Αιγύπτου. Άρχισε πιάνο με τη μητέρα της σε ηλικία 3 ετών. Δύο χρόνια αργότερα κέρδισε το πρώτο βραβείο ταλέντων στο Διεθνές Φεστιβάλ Τηλεόρασης της Αιγύπτου.

Στο Εθνικό Ωδείο Αλεξάνδρειας παρακολούθησε μαθήματα ως υπότροφος του Helba Memorial Conservatorium of Music με καθηγητή τον πιανίστα Herold Barger. Τεσσάρων ετών έδωσε το πρώτο της ρεσιτάλ και μετά από έναν χρόνο έκανε την πρώτη της ηχογράφηση για το ραδιόφωνο του Καΐρου. Συνέχισε τις σπουδές της στην Ελλάδα, στο Ελληνικό Ωδείο, με καθηγητή τον πιανίστα Γ. Δασκούλη, από όπου αποφοίτησε με Άριστα παμψηφεί και Α΄ βραβείο. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά στην τάξη της Ο. Ιωαννίδου, ενορχήστρωση και διεύθυνση χορωδίας.

Συνεργάστηκε επί σειρά ετών ως πιανίστα σε έργα μουσικής δωματίου με τους βιολιστές Στ. Καφαντάρη, Μ. Σέμση, Αχ. Λαμπανάρη. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια μουσικοπαιδαγωγικών συστημάτων «Ζ. Κόνταλυ», «Ρ. Γκόντερ» και «Ορφ». Είναι Συντονίστρια Μουσικής στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία, διδάσκουσα και υπεύθυνη των Μουσικών Ομίλων των Σχολείων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και διευθύνει τη χορωδία GraduArti (απόφοιτοι Αρσακείων-Τοσιτσείων Σχολείων).

Ο Δημήτρης Κτιστάκης γεννήθηκε στη Λάρισα και ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας. Συνέχισε τις σπουδές του στην Ανώτατη Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου του Saarland (Hochschule für Musik SAAR), όπου σπούδασε Πιάνο, Διεύθυνση Χορωδίας, Διεύθυνση Ορχήστρας και απέκτησε Δίπλωμα Καθηγητή Πιάνου καθώς και 3 Μεταπτυχιακά Διπλώματα: Σολιστικό Δίπλωμα Πιάνου, Διεύθυνση Χορωδίας και Διεύθυνση Ορχήστρας. Είναι επίσης αριστούχος πτυχιούχος Αρμονίας και Αντίστιξης.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Δημήτρη Κτιστάκη και της Χριστίνας Βαρσάμη-Κούκνη:

Μιλήστε μας λίγο για την όπερα Περσεφόνη.

Δημήτρης Κτιστάκης: Η πολυεπίπεδη προετοιμασία, μελέτη και ανάλυση σε πολλά στάδια έγινε για να μπορέσει να έρθει στο φως ο μύθος της Περσεφόνης, μέσα από τη σύγχρονη ματιά των δημιουργών της. Έτσι φτάσαμε στο τελικό αποτέλεσμα της sold out πρεμιέρας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών που παρακολουθήσατε. Το έργο προσαρμόστηκε με μικρές αλλαγές για τις παραστάσεις της Ελευσίνας. Η συμμετοχή τόσων πολλών ανθρώπων στη πρόβα, τα διαφορετικά χαρακτηριστικά στοιχεία του κάθε ερμηνευτή που έπρεπε να «δεθούν» μεταξύ τους, ο τρόπος με τον οποίο το καταφέραμε και η ζύμωση που πραγματοποιήθηκε στις πρόβες εν κατακλείδι, θα έλεγα, ήταν από μόνο του μια πρόκληση αλλά ταυτόχρονα, αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Επίσης, θα ήθελα να εξάρω την στοχοπροσήλωση της Χορωδίας GraduArti, απόφοιτοι Αρσακείων Τοσιτσείων Σχολείων υπό τη διδασκαλία της Χριστίνας Βαρσάμη-Κούκνη αλλά και τον μουσικό Όμιλο παιδική Χορωδία των Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων, καθώς και των γονέων τους για την αμέριστη συμπαράσταση και στήριξη κατά τη διάρκεια των δοκιμών.

Τι σας δυσκόλεψε στην όπερα Περσεφόνη;

Δημήτρης Κτιστάκης: Όπως κάθε νέο έργο που παρουσιάζεται σε πρώτη εκτέλεση, έτσι και στην όπερα Περσεφόνη οι προκλήσεις ήταν πολλές. Νομίζω θα ξεχώριζα όμως από πλευράς μου, αυτή του συντονισμού των προηχογραφημένων κομματιών (σε συνδυασμό) με την ζωντανή εξέλιξη και ταυτόχρονη ερμηνεία πολύπλοκων ρυθμικών, πολλές φορές ετερόκλητων μοτίβων. Ένα ενδιαφέρον challenge για το μαέστρο που απαιτούσε διαρκή επαγρύπνηση.

Είναι δύσκολη η δουλειά ενός μαέστρου;

Δημήτρης Κτιστάκης: Ο μαέστρος πρέπει να είναι καλός μουσικός, οφείλει να έχει εμβαθύνει σε όλες τις εποχές και τα στιλ, να είναι σε μια διαρκή αναζήτηση του Υψηλού και του Καλύτερου, να αντιλαμβάνεται εύκολα τι πρέπει να διορθωθεί και πως αυτό θα αποδοθεί με το βέλτιστο τρόπο. Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν σπουδές και διάθεση για διαρκή μελέτη.

Πώς βλέπετε τον μουσικό κόσμο στην Ελλάδα;

Δημήτρης Κτιστάκης: Ο μουσικός κόσμος στην Ελλάδα εξελίσσεται διαρκώς προς το καλύτερο. Σε αυτό συνέβαλε η ίδρυση των Τμημάτων Μουσικών Σπουδών στη χώρα μας, το γεγονός ότι βγάζουμε εκτελεστές - καλλιτέχνες στη διεύθυνση Χορωδίας, Ορχήστρας και στα περισσότερα όργανα. Αισθάνομαι μεγαλη χαρά αλλά και ευθύνη που διδάσκω στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και μπορώ να συνδιαμορφώνω τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών που θα ορίσουν στο μέλλον το μουσικό γίγνεσθαι του τόπου μας.

Τι θα δούμε στο μέλλον από εσάς;

Δημήτρης Κτιστάκης: Στις 29 Μαρτίου διευθύνω παραγωγή με την πάντα αγαπημένη Χορωδία της ΕΡΤ, ο Απρίλης περιλαμβάνει ηχογραφήσεις και συναυλιακές υποχρεώσεις. Ο Μάιος με βρίσκει ως μέλος επιτροπής σε διεθνή διαγωνισμό στη Γερμανία, ενδιάμεσα πολλα μαθήματα, σεμινάρια, διπλωματικές συναυλίες φοιτητών μου, συναυλίες με το Φωνητικο σύνολο του Πανεπιστημίου σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Μιλήστε μας για τον Μουσικό Όμιλο των Αρσακείων.

Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη: Ο Μουσικός Όμιλος των Αρσακείων-Τοσιτσείων Σχολείων δημιουργήθηκε το 1996. Ήταν τότε μια ολιγομελής ομάδα μαθητών, που με το μεράκι και την αγάπη τους για τη μουσική έθεσαν γερά θεμέλια, ώστε να διαγράψει ο Όμιλος αυτή την πορεία και σήμερα να αριθμεί περίπου 150 μέλη χορωδών. Στην ουσία πρόκειται για τρεις χορωδίες: είναι η παιδική χορωδία, την οποία συγκροτούν μαθητές του Δημοτικού Σχολείου, η μικτή νεανική χορωδία, με μαθητές των Γυμνασίων-Λυκείων, και η χορωδία GraduArti, απόφοιτοι των Σχολείων μας οποίοι όλοι προέρχονται από τον Μουσικό Όμιλο. Όλα αυτά τα χρόνια μελετήσαμε και γνωρίσαμε τη μουσική κλασικών συνθετών, Ελλήνων και ξένων δημιουργών, με αρκετούς από τους οποίους είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε, όπως είναι ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Γιώργος Κουρουπός. Έχουμε παρουσιάσει τις παραστάσεις μας όχι μόνο στο Θέατρο των Σχολείων μας, αλλά και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, στο Ηρώδειο, στη Λυρική Σκηνή, στο Αρχαίο Θέατρο Πατρών, στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Το ταξίδι μας στον κόσμο της μουσικής συνεχίζεται με τον τρόπο που έχουμε μάθει: με αγάπη, συνέπεια και αφοσίωση, γιατί όπως λέει και ο ποιητής «Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο».

Πώς ήταν η εμπειρία του Μεγάρου Μουσικής και ποιο ήταν το δυσκολότερο πράγμα που αντιμετωπίσατε σε όλη την παραγωγή.

Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη: Δεν ήταν η πρώτη φορά που εμφανιζόμαστε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Οι περισσότερες παραστάσεις μας έχουν πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο, στην αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης και στην αίθουσα Τριάντη. Για τα νεότερα όμως μέλη της χορωδίας μας, τα οποία για πρώτη φορά συμμετείχαν ως συντελεστές μιας σύγχρονης όπερας, ο ενθουσιασμός και η χαρά ήταν τεράστια. Τους δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψουν τον κόσμο των παρασκηνίων, τα πολύχρωμα και εντυπωσιακά κοστούμια, τα σκηνικά, τα καμαρίνια, έβλεπαν ηθοποιούς να πηγαινοέρχονται, τους τραγουδιστές να «κάνουν ζέσταμα». Γνώρισαν έναν κόσμο παραμυθένιο. Κληθήκαμε να προσεγγίσουμε και να ερμηνεύσουμε την «Περσεφόνη» του συνθέτη Δημήτρη Μαραγκόπουλου, ένα πάρα πολύ δύσκολο μουσικά έργο, που είχε τη μορφή μιας νέας σύγχρονης όπερας, της cinematic opera. Δύσκολο εγχείρημα! Ήταν για εμάς μια πρόκληση και ένα στοίχημα να φέρουμε το έργο εις πέρας και να το αναδείξουμε χορωδιακά. Εξάλλου ήταν μεγάλη τιμή που ο κ. Μαραγκόπουλος με εμπιστεύθηκε. Το λιμπρέτο της Έλλης Παπακωνσταντίνου, η ποιητική αφήγηση η οποία έπρεπε να συγχρονίζεται με τη μουσική, το ζωντανό βίντεο, η χορωδία, όλοι και όλα έπρεπε να συντονίζονται και να αλληλοεπιδρούν. Όλες οι δυσκολίες όμως ξεπεράστηκαν χάρη στην εκπληκτική διεύθυνση του μαέστρου Δημήτρη Κτιστάκη, ο οποίος ανέπτυξε μια εξαιρετική σχέση με τους χορωδούς, τους μουσικούς, τους τραγουδιστές, ξεπερνώντας κάθε δυσκολία και οδηγώντας στην επιτυχία.

Έχει ο Έλληνας μουσική παιδεία; Πόσο επηρεάζει τη δουλειά σας;

Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη: Η πλειονότητα του κόσμου αντιμετωπίζει την τέχνη της μουσικής απλά σαν μέσο διασκέδασης. Δυστυχώς, ούτε οι σύγχρονες ηγεσίες έχουν αντιληφθεί την αξία της μουσικής εκπαίδευσης ως κοινωνικού αγαθού. Ο ρόλος του σχολείου είναι καθοριστικός. Ο δάσκαλος της Μουσικής μαζί με τους γονείς μπορούν να συμβάλουν στη διαδικασία εκμάθησης της μουσικής, ενθαρρύνοντας και προτρέποντας τα παιδιά να ασχοληθούν με αυτή. Δεν είναι απαραίτητο όλα τα παιδιά να μάθουν ένα μουσικό όργανο. Είναι εξίσου σημαντικό να γίνουν καλοί ακροατές, να αναζητούν όλα τα είδη της μουσικής. Επίσης σημαντικό να έχουν επαφή γενικότερα με την τέχνη. Μέσα στο χορωδιακό σύνολο μαθαίνουν την ομαδική δουλειά, ασκούνται στη συνεργασία και, έχοντας έναν κοινό στόχο, κινούνται με την αποφασιστικότητα που χρειάζεται για την επιτυχία του συνόλου. Γιατί η μουσική είναι μέσον συναισθηματικής έκφρασης και αναζήτησης για τα παιδιά.

Πως είναι να διευθύνεις μια τέτοια χορωδία;.

Χριστίνα Βαρσάμη-Κούκνη: Είναι ευλογία! Η μουσική είναι γλώσσα επικοινωνίας και συναισθημάτων. Διευθύνω αυτή τη χορωδία 28 χρόνια, σχεδόν με τα ίδια παιδιά. Αυτά που κάποτε ήταν 7χρονα στην παιδική χορωδία, έγιναν 17χρονα στη νεανική χορωδία και σήμερα είναι 27χρονα, 37χρονα, στους GraduArti. Κάθε χρόνο η παιδική χορωδία καλωσορίζει και ανανεώνεται με νέα μέλη. Ο Μουσικός Όμιλος και η χορωδία GraduArti είναι για μένα: Οι μαθητές μου! Τα παιδιά μου! Η οικογένειά μου! Είναι για μένα μια μοναδική σχέση ζωής!Είμαστε συνοδοιπόροι! Είναι τα λατρεμένα μου Μουσικομιλιτάκια!