Οι εικαστικές «ανησυχίες» του Μουσολίνι - Η έκθεση που επιμελήθηκε ο δικτάτορας

Οι δικτάτορες έχουν μια περίεργη σχέση με την τέχνη. Από την αποτυχημένη εικαστική καριέρα του Αδόλφου Χίτλερ μέχρι τον επιβεβλημένο σοσιαλιστικό ρεαλισμό του Ιωσήφ Στάλιν, η τέχνη έχει εργαλειοποιηθεί πολιτικά. Κι αυτό διότι η σύνδεση με την τέχνη σημαίνει σύνδεση με τον πολιτισμό, κάτι που οι πολιτικοί λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους σε όλη την ιστορία.

Η τέχνη της Αναγέννησης συχνά παρασύρθηκε στο χάος, προβάλλοντας ως παράδειγμα κλασικών ιδανικών απέναντι στα μοντερνιστικά κινήματα που απειλούσαν να υπονομεύσουν τα φασιστικά καθεστώτα. Το 1930, μια έκθεση έκανε ακριβώς αυτό, με την καθοριστική υποστήριξη του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι.

Η «Έκθεση Ιταλικής Τέχνης» της Βασιλικής Ακαδημίας ήταν μια αδιανόητη έκθεση ταλέντων, με σχεδόν 100 έργα από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες στην ιστορία, στο Λονδίνο. Τα έργα των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μιχαήλ Άγγελο, Ραφαήλ, Σάντρο Μποτιτσέλι και Ντονατέλο παρουσιάστηκαν τότε. Η έκθεση ήταν τόσο δημοφιλής, που την επισκέφθηκαν περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι.

Η σύνδεση του Μουσολίνι με τον κόσμο της τέχνης έγινε στο πλαίσιο της προπαγάνδας, όπως επίσης και η ίδρυση του υπουργείου Λαϊκού Συνασπισμού κάποια χρόνια αργότερα, το 1937. Έργα τέχνης από το ιταλικό φασιστικό καθεστώς, τον απεικόνιζαν ως άνδρα της Αναγέννησης και διακήρυξαν ότι είχε «πάντα δίκιο». Υπό την κυριαρχία του, η Ιταλία ήταν ένα αστυνομικό κράτος και η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης ήταν ανύπαρκτη. Αλλά να που τώρα ο ίδιος ο δικτάτορας βρισκόταν στον επίσημο κατάλογο της έκθεσης και μάλιστα χαρακτηρίστηκε και ως εξέχων επιμελητής της!

Παραδόξως, ο τύπος της εποχής πολύ λίγο επικεντρώθηκε στα ίδια τα έργα. Οι περισσότερες εφημερίδες μίλησαν για τη «γενναιοδωρία» του Μουσολίνι στον δανεισμό των ιταλικών κομματιών προκειμένου να γίνει η έκθεση. Η ίδια η έκθεση δε ήταν απολύτως επιτυχής και όλοι φυσικά έπρεπε να το αναγνωρίσουν. Αναγκαστικά.

Σήμερα, η έκθεση εκείνη παραμένει ένα «κομμάτι φασιστικής προπαγάνδας», ένα παράδειγμα για το πως ένας φασίστας μπορεί και θέλει να χαλιναγωγήσει τον λαό παραποιώντας τους πραγματικούς του σκοπούς μέσω της τέχνης.