Πώς ο René Magritte έγινε ο γνήσιος πατέρας της pop art

Προς το τέλος της ζωής του, ο René Magritte σπάνια έφευγε από το ήσυχο σπίτι του στις Βρυξέλλες. Αλλά ο διάσημος Βέλγος σουρεαλιστής παρασύρθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες —για πρώτη και μοναδική φορά— τον Δεκέμβριο του 1965 από μια μνημειώδη αναδρομή της καριέρας του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Εν μέσω της κυριαρχίας της pop στο αμερικανικό πολιτιστικό περιβάλλον, αυτή η επανεκτίμηση του έργου του Magritte κατέφτασε ηχηρά καθώς εξέχοντες κριτικοί και καλλιτέχνες άρχισαν να τον ανακυρήσσουν ως τον μεγαλύτερο καλλιτέχνη της pop art.

Ο Magritte αμφισβήτησε αρκετά τον ισχυρισμό των κριτικών σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Σύμφωνα με τον Βέλγο εννοιολογικό καλλιτέχνη Marcel Broodthaers, η pop όντως καθιερώθηκε μετά τις πνευματώδεις αναπαραστάσεις του Duchamp για την καθημερινή «γοητεία» των πραγμάτων αλλά τελικά και τον σουρεαλισμό του Magritte.

Το 1926, ο Magritte ζωγράφισε τον πρώτο του σουρρεαλιστικό πίνακα, με τίτλο Le jockey perdu, και έκανε την πρώτη του έκθεση στις Βρυξέλλες το 1927. Οι κριτικοί τού επιτέθηκαν μαζικά. Απογοητευμένος με την αποτυχία, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έγινε φίλος με τον Andre Breton και έγινε μέλος της ομάδας των σουρρεαλιστών.

Όταν η Galerie la Centaure έκλεισε και τα εισοδήματα από το συμβόλαιο σταμάτησαν, ο Magritte επέστρεψε στις Βρυξέλλες και εργάστηκε στη διαφήμιση. Κατόπιν, έφτιαξε με τον αδελφό του ένα πρακτορείο με το οποίο έβγαζαν τα προς το ζην.

Την εποχή της γερμανικής κατοχής του Βελγίου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρέμεινε στις Βρυξέλλες, χάνοντας την επαφή με τον Breton. Εκείνη την εποχή αποκήρυξε την βία και την απαισιοδοξία των προηγουμένων έργων του, αν και αργότερα επέστρεψε στα ίδια θέματα.

Η τέχνη του Magritte δείχνει ένα πιο αντιπροσωπευτικό pop ύφος του σουρρεαλισμού σε σύγκριση με το «αυτόματο» ύφος που συναντάται σε έργα καλλιτεχνών όπως ο Juan Miro ή το μεταγενέστερο ποπ ύφος του Andy Warhol. Εκτός από φανταστικά στοιχεία, το έργο του είναι συχνά πνευματώδες και διασκεδαστικό. Επίσης ζωγράφισε μια σειρά σουρρεαλιστικής εκδοχής άλλων γνωστών πινάκων.

Παρά την επανειλημμένη αποκήρυξη της pop από τον Magritte, το οπτικό του ιδίωμα έγινε κοινό σημείο αναφοράς κατά την άρθρωση της ανάπτυξης και των φιλοδοξιών του νέου κινήματος στη δεκαετία του 1960.

Η εκ νέου ανακάλυψη του έργου του που εμπλουτίστηκε από την έκθεση MoMA και μια σειρά από άλλες μουσειακές εκθέσεις ήταν, αρχικά, σε μεγάλο βαθμό απολιτική. Συνδέοντας πιο στενά τις εμβληματικές ονειρικές εικόνες του Magritte με το κοινότοπο παρά το σουρεαλιστικό, οι νέες αναγνώσεις της τέχνης του εικοστού αιώνα έπλεξαν ένα αντιαισθητικό νήμα μεταξύ του dada, του Σουρεαλισμού και της pop. Αυτή η εναλλακτική καταγωγή διέφευγε από τις κυρίαρχες στυλιστικές αφηγήσεις του Μοντερνισμού που εντόπισαν μια σταδιακή ισοπέδωση του επιπέδου εικόνας από τον ιμπρεσιονισμό στον κυβισμό, με αποκορύφωμα τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό.

Όπως επισημαίνει, ωστόσο, η ιστορικός τέχνης Sandra Zalman, οι παράξενες απεικονίσεις του Magritte με ταιριαστούς άντρες και καθημερινά εμπορεύματα ερμηνεύτηκαν εκ νέου ως ανατρεπτικά σύμβολα της συμβατικής αστικής ύπαρξης. Αυτές οι αναγνώσεις ενισχύθηκαν από τις αριστερές δεσμεύσεις του ίδιου του σουρεαλιστή ως μακροχρόνιου μαρξιστή στοχαστή και, μέχρι το 1945, ως πλήρες μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος του Βελγίου. Φαινομενικά στοχεύοντας στην κανονικότητα της μεσαίας τάξης, οι εικόνες του Magritte έγιναν δύσκολο να ταυτιστούν με την εμφανώς αστική κληρονομιά του, που χαρακτηριζόταν από το αστικό καπέλο και το σκούρο κοστούμι του.