Η «Φόνισσα»: Το διαχρονικό αριστούργημα του Αλ. Παπαδιαμάντη στη μεγάλη οθόνη

Η «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη κουβαλάει στις πλάτες της ένα μεγάλο βάρος από την λογοτεχνική παράδοση της χώρας μας και τώρα ήρθε η στιγμή κάποιος να το κάνει σοβαρά στο σινεμά και να το διασκευάσει όπως του πρέπει.

Η «Φόνισσα» σαν ένα διαχρονικό αριστούργημα έχει διασκευαστεί πολλές φορές για το θέατρο ποτέ όμως δεν έχει πάρει αυτό που του αξίζει σαν έργο από τον κινηματογράφο.

Το 1974, ο Κώστας Φέρρης, με τη Μαρία Αλκαίου σαν πρωταγωνίστρια, έκανε τη δική του, πρωτότυπη για την εποχή, ταινία (πιο πρόσφατα, το 2012, η Στέλλα Αρκέντη την αδύναμη δική της).

Σήμερα, η Εύα Νάθενα, ως τώρα αναγνωρισμένη σκηνογράφος / ενδυματολόγος, εδώ στην πρώτη της σκηνοθετική δουλειά, αναμετριέται με το θρύλο του Παπαδιαμάντη με μία άλλη προσέγγιση, αυτή του μαξιμαλισμού και της μεγάλης παραγωγής.

Ποια είναι όμως η «Φόνισσα» που θα δούμε στην μεγάλη οθόνη με την Καριοφυλλιά Καραμπέτη;

Το εμβληματικό έργο του Παπαδιαμάντη αφορά τη Φραγκογιαννού, μια ηλικιωμένη χήρα περιτριγυρισμένη από τις κόρες της και περιζήτητη από όλο το χωριό (η δράση τοποθετείται στη Σκιάθο): είναι εκείνη που ξέρει πώς να φροντίζει τις γυναίκες που έχουν υποστεί βία από τους άντρες τους, κι είναι εκείνη που ύστερα από ένα βλέμμα, μια σιωπηλή οδηγία του άντρα της οικογένειας, θανατώνει τα νεογέννητα αν έχουν την ατυχία να γεννηθούν κορίτσια. Ώστε να μην δεσμευτούν οι φτωχές οικογένειες στη μελλοντική υποχρέωση της προίκας.

Οι επιλογές της σκηνοθέτη Εύας Νάθενα δεν κρύβουν καθόλου αυτό που θέλουν να πουν και όλα είναι ξεκάθαρα στην ταινία, όπως ακριβώς είναι και στο βιβλίο. Η Νάθενα παίρνει ένα έργο εμπνευσμένο στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και, χωρίς καμία απόπειρα να το φέρει στα μέτρα των ημερών μας, στον σημερινό λόγο ή με κάποια πιθανή εκβιαστικά μοντερνιστική διάθεση ή οπτική, καταφέρνει με θαυμαστή ειλικρίνεια και ευθύτητα, να δείξει τη θέση μιας τέτοιας ιστορίας –τελικά– στο δύσκολο σήμερα.

Είναι η πρώτη φορά που το έργο δίνεται τόσο σκληρά στην οθόνη κι αυτό έχει αντίκτυπο αμέσως στον θεατή. Η Φραγκογιαννού είναι λιγομίλητη, δύσκολη και μυστήρια μορφή, όπως ακριβώς την είχε σκιαγραφήσει ο συγγραφέας Παπαδιαμάντης.

Η Εύα Νάθενα κάνει σωστή δουλειά στο να δείξει την απέραντη βαρβαρότητα εκείνων των ημερών και τον χθόνιο κόσμο της ελληνικής νησιώτικης επαρχίας. Έργο δύσκολο να φέρει σε πέρας ένας σκηνοθέτης, εκείνη όμως το πετυχαίνει και φυσικά πάντα με την εκπληκτική ερμηνεία της Καριοφυλλιάς Καραμπέτη.

Γυρισμένο ως κινηματογραφικό παρθενικό ταξίδι από την θεατρική σκηνογράφο και ενδυματολόγο Εύα Νάθενα (και με δουλειά στο σινεμά, έχοντας πάρει στο παρελθόν υποψηφιότητες για βραβεία Ίρις και με τις δύο ιδιότητές της), και γραμμένο από την Κατερίνα Μπέη, πάνω σε μια σεναριακή σύλληψη της ίδιας της Νάθενα, αυτό το φιλμ ξέρει από την πρώτη στιγμή πώς να σου αποτυπώσει στο δέρμα ένα απολύτως δικό του αισθητικό σημάδι, να δημιουργήσει έτσι έναν απόλυτα καινοφανή, σαφή κόσμο μες στον οποίο αναπτύσσεται.