Κατερίνα Μπέη στο CNN Greece για τη Φόνισσα: «Η Καρυοφυλλιά ερχόταν με το σενάριο γεμάτο σημειώσεις»

«Ο Παπαδιαμάντης ένας ήταν κι αυτό μπορεί να είναι πολύ τρομακτικό και πολύ ευνουχιστικό. Όμως για να γίνει η δουλειά, δεν «ωφελεί» το δέος. Θέλει να το αντιμετωπίσεις με ψυχραιμία, θάρρος -θράσος εν προκειμένω- και ευθύνη. Προσπαθήσαμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε για να ερμηνεύσουμε και να σεβαστούμε το κείμενο» λέει η Κατερίνα Μπέη, η σεναριογράφος της «Φόνισσας», στο CNN Greece.

H ταινία που απέσπασε 6 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μεταξύ των οποίων και το Βραβείο Καλλιτεχνικής Επίτευξης ή Σεναρίου, θα κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους, την Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023 από την Tanweer.

Λίγο πριν την επίσημη κυκλοφορία της πολυαναμενόμενης ταινίας, η Κατερίνα Μπέη μιλάει στο CNN Greece για την ευθύνη να διασκευάσει το αριστουργηματικό κείμενο του Παπαδιαμάντη στη μεγάλη οθόνη, αναφέρεται στην έρευνα που έκανε η ίδια, στη σκηνή που τη συγκλόνισε, καθώς και στη συνεργασία της με την συγκλονιστική ως «Χαδούλα», Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.

«Η Καρυοφυλλιά είναι πολύ συνεπής, πολύ ακριβής και δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Ερχόταν με το σενάριο γεμάτο σημειώσεις και ιδέες και τον Παπαδιαμάντη παραμάσχαλα».

Μπορείτε να θυμηθείτε τη στιγμή που σας ζήτησε η Εύα Νάθενα να γράψετε το σενάριο της Φόνισσας; Ποιες ήταν οι πρώτες σκέψεις σας και πόσο χρειαστήκατε για να της απαντήσετε;

«Ήταν τέλη Μάρτη και με πήρε η Εύα, τηλέφωνο από την Επίδαυρο. Ήταν μαζί με την Καρυοφυλλιά και μια παρέα και αποφάσισαν ότι θέλουν να ξεκινήσουν τη Φόνισσα. Μου μίλησε με ενθουσιασμό που δεν άφηνε περιθώριο για δεύτερες σκέψεις. Και χωρίς ενθουσιασμό να μου μιλούσε, εδώ που τα λέμε, δεν θα το σκεφτόμουν δεύτερη φορά. Δεν σου δίνεται συχνά η ευκαιρία να ασχοληθείς με τέτοια θεματολογία και με τόσο ενδιαφέρουσες ηρωίδες».

Ποια είναι διαδικασία συγγραφής ενός σεναρίου για εσάς; Πώς γράφετε, αν ακούτε μουσική, καθώς και τι έρευνα κάνετε; Ποια η διαδικασία της συγγραφής της Φόνισσας;

«Αυτό που κάνω πάντα πριν ξεκινήσω να γράφω είναι να προσπαθώ να καταλάβω τον χαρακτήρα των ηρώων πολύ καλά, όπως και το πλαίσιο στο οποίο ζουν. Ευτυχώς για τη «Φόνισσα» υπάρχουν δεκάδες εργασίες, μελέτες και αναλύσεις.

Παράλληλα μίλησα με μια φιλόλογο που με βοήθησε με τα έθιμα, τα βοτάνια αλλά μου αποκάλυψε και ένα από τα «κλειδιά» της ταινίας, που αφορά στον τρόπο που αντιμετώπιζε η κοινωνία τα νεογέννητα κορίτσια.

Μετά, κάναμε πολλές συναντήσεις με την ομάδα της ταινίας. Κι η Εύα είχε πολλές ιδέες και πολύ ξεκάθαρες προθέσεις για το πως ήθελε να γίνει η ταινία.

Από μουσική, άκουγα παραδοσιακά μοιρολόγια, γαμοτράγουδα και νανουρίσματα για να μπαίνω στο κλίμα. Έχουμε και στην ταινία δυο-τρία.

Ενδιαφέρον έχει ότι πολλά γαμοτράγουδα έχουν ακριβώς τα ίδια λόγια με τα μοιρολόγια, αλλάζουν μόνο δυο-τρεις λέξεις, π.χ. εκεί που λέει -στο γαμοτράγουδο-ότι την κόρη την παίρνει ο ξένος, στο μοιρολόι, αντικαθίσταται ο "ξένος" με τον "χάρο"».

Θυμάστε τα συναισθήματα και τις σκέψεις που σας «γέννησε» η «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη όταν την διαβάσετε για πρώτη φορά, καθώς και την τελευταία φορά;

«Την πρώτη φορά αν και ήταν πολύ παλιά, θυμάμαι ότι είχα εντυπωσιαστεί, που ένα τόσο σκληρό κείμενο ήταν κλασικό και διδασκόταν και στα σχολεία. Όταν ξανάρχισα να μελετάω το κείμενο, εντυπωσιάστηκα με το πόσο αποκαλυπτικό ήταν, με συγκαλυμμένο-υπαινικτικό αλλά πολύ σαφή τρόπο, για τη ζωή των γυναικών τότε. Πόσες πτυχές βίας και κακοποίησης κρύβονταν πίσω από μια καλοκουρδισμένη ρουτίνα. Πόσο, οργανικά ήταν όλα τοποθετημένα για να εξυπηρετήσουν το γεγονός πως ενώ το βιβλίο μιλάει για το χειρότερο των εγκλημάτων, ο συγγραφέας του μοιάζει να συμπονά τον θύτη».

Μιλήστε μας για τη «Χαδούλα» έτσι όπως τη «ζήσατε» εσείς, μια τραγική ηρωίδα που «κατηγορήσαμε», αλλά και «καταλάβαμε».

«Η Χαδούλα, σε πρώτη ανάγνωση, χωρίς το context της εποχής της, είναι μια μεγαλομανής σίριαλ κίλερ που νιώθει πως "ελευθερώνει" τα κορίτσια από τα βάσανά τους.

Αν όμως δούμε τις συνθήκες που μεγάλωναν αυτά τα κορίτσια, αυτή η αίσθηση μετατοπίζεται.

Οι γυναίκες τότε δεν είχαν κανένα δικαίωμα. Ούτε να επιλέξουν ποιον θα παντρευτούν. Ζούσαν μόνο για να υπηρετούν την οικογένειά τους και να φέρνουν στον κόσμο αγόρια. Για τα θηλυκά βρέφη σε απομακρυσμένα νησιά και χωριά, υπήρχε ένα κρυμμένο μυστικό, σύμφωνα με το οποίο ο πατέρας αποφάσιζε αν θα μείνουν στη ζωή ή όχι, σε σχέση πάντα με τη δυνατότητά του να τα προικίσει. Υπήρχε μάλιστα ο θεσμός του πνίχτη-πνίχτρας που έκανε τη βρώμικη δουλειά, κατόπιν εντολής. Αυτό το "έθιμο" το ανακαλύψαμε ερευνώντας την «Φόνισσα», στην αρχή σαν έθιμο της Μάνης και μετά υπαινικτικά, ως δεδομένη πρακτική και στη Σκόπελο. Υπάρχει δημοσίευση στην εφημερίδα "Εστία", που λέει πως δημογεροντία Σκοπέλου έστειλε υπόμνημα στην κυβέρνηση, να καταργήσει το θεσμό της προίκας γιατί σχετίζεται με πολλούς βίαιους θανάτους θηλέων βρεφών…

Η Φόνισσα γράφτηκε για την Σκιάθο. Σκόπελος-Σκιάθος… μια Σποράδα δρόμος. Ανακαλύπτοντας αυτό, φωτίστηκε εντελώς αλλιώς, ο ρόλος της Χαδούλας και εξηγήθηκε κι η συμπάθεια που της δείχνει ο Παπαδιαμάντης».

Ποια ήταν η πρόκληση και η δυσκολία στην αναμέτρησή σας με το κείμενο του Παπαδιαμάντη, όσον αφορά τη δομή του αλλά και το θέμα του.

«Πάντα υπάρχει δυσκολία να μεταφέρεις το "χαρτί" στο "πανί". Στο βιβλίο ο συγγραφέας περιγράφει συναισθήματα και σκέψεις, την εσωτερική φωνή των ηρώων, τα όνειρα, τους φόβους τους. Στην ταινία όλα αυτά πρέπει να γίνουν εικόνα κι επιπλέον να ακολουθηθούν και κάποιοι στοιχειώδεις κανόνες δραματουργίας. Π.χ στο βιβλίο ο πρώτος φόνος που κάνει η Χαδούλα, είναι της συνονόματης εγγονής της. Στο σενάριο, το βάλαμε στην πρώτη γραφή, αλλά δεν έστεκε. Αν το κορυφαίο γεγονός συμβαίνει στην αρχή της ταινίας, μετά πώς θα ενταθεί η δράση;

Επίσης στην ταινία πρέπει να πεις την ιστορία σε μιάμιση ώρα. Μοιραία αυτό σε κάνει να ξεσκαρτάρεις και να επικεντρώνεσαι σε αυτό που θέλεις να πεις. Οπότε, μπαίνουν και βγαίνουν ιστορίες και χαρακτήρες ανάλογα με το πόσο βοηθούν την ιστορία που έχεις επιλέξει να πεις».

Κάνατε η ίδια έρευνα, κατά τη συγγραφή του σεναρίου; Και πώς παίρνει κανείς την απόφαση, το βάρος ή την ευθύνη να αλλάξει, να προσθέσει στοιχεία στη ροή ή στη δομή του αφηγήματος που εμπνέεται από το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη;

«Όλοι κάναμε έρευνα και γενικά το συζητούσαμε, το αναλύαμε, το ερμηνεύαμε πολύ.

Ο Παπαδιαμάντης ένας ήταν κι αυτό μπορεί να είναι πολύ τρομακτικό και πολύ ευνουχιστικό. Όμως για να γίνει η δουλειά, δεν «ωφελεί» το δέος. Θέλει να το αντιμετωπίσεις με ψυχραιμία, θάρρος -θράσος εν προκειμένω- και ευθύνη. Προσπαθήσαμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε για να ερμηνεύσουμε και να σεβαστούμε το κείμενο».

Υπάρχουν συγκεκριμένες στιγμές / σκηνές που σας συγκλόνισαν, όταν είδατε το κείμενο να ζωντανεύει στα γυρίσματα από τους ηθοποιούς και στη συνέχεια στη μεγάλη οθόνη; Ίσως σκηνές που σας συγκίνησαν και έφεραν έναν κόμπο στο στομάχι.

«Όταν η Χαδούλα γυρίζει απηυδισμένη από τον κόσμο και συντετριμμένη σκοτώνει το εγγόνι της, νανουρίζοντάς το».

Από την «Ευτυχία» στη «Φόνισσα». Πώς είναι να γράφεις για την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη; Συζητάτε σημεία του κειμένου μαζί της; Φαντάζομαι έγιναν τροποποιήσεις από την Εύα Νάθενα.

«Στην "Ευτυχία" δεν ήξερα ότι γράφω για την Καρυοφυλλιά, στην "Φόνισσα" το ήξερα από την αρχή. Σίγουρα τροφοδοτεί την φαντασία σου, αν ξέρεις για ποιον γράφεις, γίνεται πιο διαδραστική η διαδικασία. Η Καρυοφυλλιά είναι πολύ συνεπής, πολύ ακριβής και δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Ερχόταν με το σενάριο γεμάτο σημειώσεις και ιδέες και τον Παπαδιαμάντη παραμάσχαλα.

Η Εύα Νάθενα είχε πάθος με τη “Φόνισσα” εδώ και 10 χρόνια. Μελέτησε πάρα πολύ και ήταν από πάνω σε κάθε λεπτομέρεια. Όπως είναι λογικό συνέχεια γίνονταν αλλαγές, προσθήκες, αφαιρέσεις».

Για ποιο στοιχείο της ταινίας είστε περισσότερο περήφανη; Επιπλέον, περήφανοι όλοι οι συντελεστές -μπροστά και πίσω από τις κάμερες- πρέπει να νιώθουν και για τα 6 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μεταξύ των οποίων και το Βραβείο Καλλιτεχνικής Επίτευξης ή Σεναρίου.

«Νομίζω για το γεγονός ότι αποφασίσαμε να μεταφέρουμε τη δράση σε ένα ορεινό χωριό της Μάνης. Το βραχώδες κακοτράχαλο τοπίο, αποπνέει νομίζω την σκληρότητα και τη μοναχικότητα της ηρωίδας. Από εκεί και πέρα, τόσο οι ηθοποιοί, αλλά και όλο το εικαστικό κομμάτι, οι επιβλητικοί χώροι, η λιτή μουσική κλπ., συμπλήρωσαν την ατμόσφαιρα που θέλαμε».

Τι είδατε τελευταία στο σινεμά και τι στο Netflix, αλλά και τι ανυπομονείτε να δείτε από τις προσεχείς παραγωγές;

«Στο σινεμά είδα το "Red sky" στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στο Netflix το "Pain hustlers". Αυτά είναι τα πιο πρόσφατα που θυμάμαι».

Θα δούμε τη Φόνισσα ενδεχομένως στο Netflix και σε αγορές του εξωτερικού;

«Κανείς δεν το ξέρει αυτό, ειδικότερα, πριν βγει η ταινία στις αίθουσες.

Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια, τόσο στο χαρτί όσο και στην οθόνη;

«Με την εταιρεία Tanweer που συνεργάζομαι τα τελευταία χρόνια, ετοιμάζουμε δυο ταινίες για το 2024-2025 και συζητάμε και κάποιες τηλεοπτικές προτάσεις.

Όσον αφορά τα βιβλία, δεν το βλέπω άμεσα. Θέλει άλλη ηρεμία κι αφοσίωση, η συγγραφή του βιβλίου. Δεν μπορείς να το κάνεις ανάμεσα σε τηλεόραση και ταινίες».