Πολυτεχνείο: Πέντε βιβλία για τα γεγονότα της 17ης Νοέμβρη

Το Πολυτεχνείο και τα ιστορικά γεγονότα που έγιναν τότε έχουν καταγραφεί ποικιλοτρόπως από πολλούς συγγραφείς και δημοσιογράφους μέσα στα 50 χρόνια που έχουν περάσει.

Η λογοτεχνία όμως πάντα υπήρξε ένα είδος που είχε την ευχέρεια και την δυνατότητα να καταγράψει σημαντικά ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα με έναν μοναδικό τρόπο, έναν τρόπο που ξεπερνάει την ιστορία.

Πολλές φορές μπορεί κανείς να βρει την δική του αλήθεια μέσα στα βιβλία και έτσι ακριβώς έγινε για τους συγγραφείς αυτών των βιβλίων και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Ήταν η μέρα που άλλαξε την νεότερη ιστορία στην Ελλάδα. Για πολλούς είναι το τέλμα της μετεμφυλιακής περιόδου που μπορεί να ολοκληρώθηκε τυπικά με την πτώση της χούντας, ωστόσο το τέλος της επταετίας άρχισε με τα θλιβερά γεγονότα του Πολυτεχνείου, την είσοδο του στρατού από την κεντρική πύλη και την τραγική αδυναμία του καθεστώτος που για πρώτη φορά έδειχνε το παραμορφωμένο του πρόσωπο.

Εμείς σε αυτό το άρθρο θα εστιάσουμε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, σε εκείνη την αιματοβαμμένη βραδιά που άφησε το στίγμα της μέσα στην ιστορία της χώρας μας αλλά και του κόσμου, κάνοντας την εξέγερση ένα σύμβολο ελευθερίας και πάθους.

Πάμε να δούμε ποια είναι τα βιβλία που προτείνουμε να διαβάσετε γι’ αυτό το ιστορικό γεγονός:

Πολυτεχνείο 1973 – Το αίμα το αδικαίωτο ποτέ δεν ησυχάζει (εκδόσεις Καστανιώτης)

Ο γνωστός συγγραφέας Ιερώνυμος Λύκαρης υπογράφει την επιμέλεια του βιβλίου, το οποίο πραγματεύεται την βραδιά μέσα από τις καταθέσεις συγγενών νεκρών, τραυματιών και αυτοπτών μαρτύρων. Συγκεκριμένα: 23 συγγενείς νεκρών, 133 τραυματίες, 2 συγγενείς τραυματιών και 25 αυτόπτες μάρτυρες δολοφονιών και τραυματισμών παίρνουν το λόγο και ρίχνουν φως στην τραγική αυτή μέρα. Οι χαμένες καταθέσεις τους στα δικαστήρια πιάνουν όλα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου όπως έγιναν κάθε μέρα, αλλά και την φονική καταστολή από τη μεριά της αστυνομίας και του στρατού. Μέσα από αληθινές αφηγήσεις, αλλά και απόρρητα αστυνομικά και άλλα έγγραφα που υπάρχουν στον «Φάκελο 650» του Γραφείου Εθνικής Ασφάλειας διαβάζουμε πόσοι είναι οι «αναγνωρισμένοι» νεκροί από την αστυνομία, ενώ γίνεται λόγος για 320 τραυματίες που καταγράφηκαν σε καταστάσεις νοσοκομείων και κλινικών, αλλά και 510 τραυματίες που περιλαμβάνονται σε καταστάσεις της Ασφάλειας.

Δημήτρης Παπαχρήστος – Ζούσε τη ζωή του σαν να την θυμόταν (εκδόσεις Καστανιώτης)

Όταν δεν αξίζει η ζωή μας να τη διηγηθούμε, είναι σαν να μην τη ζήσαμε. Είμαστε ακόμα ζωντανοί κι ό,τι ζήσαμε ήταν αληθινό δεν πρέπει να επιτρέψουμε να παραχαραχθεί και να αλλοιωθεί. Με την πίστη πως ό,τι έχει υπάρξει αληθινά δε γίνεται να χαθεί, θα το βρουν μπροστά τους φωτεινό οι επόμενοι, οι οπλισμένοι με μνήμη και γνώση, ο Δημήτρης Παπαχρήστος καταθέτει δικαιωματικά, μετά από τριάντα χρόνια, σκόρπιες σημειώσεις, ημερολόγια, ποιήματα, κείμενα και ντοκουμέντα που γράφτηκαν και διασώθηκαν κάτω από συνθήκες παρανομίας και απίστευτων δυσκολιών.

Εκθέτοντας ακόμα μια φορά τον εαυτό του, χωρίς να επέμβει και να αλλάξει το παραμικρό, για να φανεί η ατμόσφαιρα και το κλίμα μιας τρυφερά επαναστατημένης και εξεγερμένης γενιάς που δημιούργησε το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Κι έτσι μιλάνε μόνα τους τα κείμενα - σπαράγματα, με τη φωνή ενός εικοσιτριάχρονου φοιτητή τότε και ενός ανθρώπου σήμερα που ζει τη ζωή του σαν να τη θυμάται σε ένα διαρκές παρόν.

Σταύρος Λυγερός – Η εξέγερση του Πολυτεχνείου - Μια ξεχασμένη κατάθεση (εκδόσεις Πατάκη)

Πενήντα χρόνια μετά, διαβάζουμε γιατί χωρίς το Πολυτεχνείο δε θα υπήρχε η μεταπολιτευτική δημοκρατία. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μία αυθόρμητη –χωρίς κομματική καθοδήγηση– κορύφωση στον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία.

Εγγράφηκε με δύναμη στη λαϊκή συνείδηση, επειδή εμπεριείχε την έννοια της “θυσίας”, η οποία λειτουργεί σαν σηματοδότης για έθνη και λαούς. Είναι από τα ιστορικά γεγονότα που έχει ζωτική ανάγκη κάθε λαός για να διατηρεί τον αυτοσεβασμό του. Το φοιτητικό κίνημα είναι εκείνο που εξανάγκασε τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να δρομολογήσει το πείραμα Μαρκεζίνη για να νομιμοποιήσει πολιτικά το καθεστώς του.

Εάν εκείνος ο ελιγμός είχε επιτύχει, η Ελλάδα θα είχε εγκλωβιστεί σε έναν κηδεμονευόμενο κίβδηλο κοινοβουλευτισμό. Η εξέγερση του Νοέμβρη άνοιξε τον δρόμο για την πτώση της δικτατορίας, έστω κι αν τον ρόλο καταλύτη έπαιξε η τραγωδία της Κύπρου. Με αυτή την έννοια, το Πολυτεχνείο είναι ο ιδρυτικός “μύθος” της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός, άλλωστε, προσλαμβάνει διαστάσεις “μύθου”. Χωρίς το Πολυτεχνείο, η Ελλάδα πιθανόν να είχε ακολουθήσει δρόμο παρόμοιο με αυτόν της Χιλής: Ο αιματοβαμμένος δικτάτορας Πινοσέτ ανέλαβε με πραξικόπημα το 1973 και παρέμεινε στην εξουσία (ως πρόεδρος και αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων) μέχρι το 1998. Δεν πήγε ποτέ φυλακή. Οι πολιτικοί ταγοί της Μεταπολίτευσης οφείλουν τη σταδιοδρομία τους στο “ριζοσπαστικό ρεύμα” του φοιτητικού κινήματος, το οποίο επέβαλε την κατάληψη. Αν δεν είχε μεσολαβήσει το Πολυτεχνείο, τα κόμματα θα ήταν υποχρεωμένα να πολιτεύονται τουλάχιστον για οκτώ χρόνια στο ασφυκτικό πλαίσιο των υπερ-υπερεξουσιών του δικτάτορα-προέδρου Παπαδόπουλου.

Ολύμπιος Δαφέρμος - Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο (εκδόσεις Τόπος)

Μέσα από τον διάλογο ενός πατέρα µε τα παιδιά του το βιβλίο αυτό επιχειρεί να μιλήσει στους νέους για τη χούντα και το Πολυτεχνείο µε τρόπο απλό και κατανοητό.

Αναδεικνύει την εγκληματική φύση της δικτατορίας 1967-1974, η οποία φυλάκιζε, έδερνε, βασάνιζε, εξόριζε και ενίοτε δολοφονούσε κάθε άνθρωπο που διαφωνούσε μαζί της ή που νόμιζε ότι διαφωνεί. Προβάλλει, επίσης, την ειρηνική αντίσταση των φοιτητών εναντίον του βίαιου και απάνθρωπου αυτού καθεστώτος και την κορύφωσή της, που ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Η αντίσταση εναντίον ενός καταστροφικού και ολοκληρωτικού καθεστώτος, το οποίο καταργεί τη δηµοκρατία και στερεί την ελευθερία από τους πολίτες του, θέλει τόλμη, αξιοπρέπεια και ανιδιοτέλεια. Είναι µια ηθική στάση που απαιτεί κοινωνική ευαισθησία και διαπνέεται από αίσθηση ελευθερίας. Οι φοιτητές πάλεψαν για τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των πολιτών της πατρίδας µας. Πάλεψαν για ένα καλύτερο µέλλον. Ανάµεσα σε αυτούς και ο συγγραφέας του βιβλίου.

Δημήτρης Φύσσας - Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος (εκδόσεις Εστία)

Κι αν η Ελλάδα είχε γίνει κι αυτή κομμουνιστική; Αν, αντί για τις ΗΠΑ, κυριαρχούσε στην πολιτική μας ζωή η Σοβιετική Ένωση; Αν η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 ήταν αντεστραμμένη; Η ζωή μας πώς θα ήταν, καλύτερη ή χειρότερη; Ή, μήπως, σε άλλα καλύτερη και σε άλλα χειρότερη; Από το 1947 η χώρα είναι η "Σοσιαλιστική Δημοκρατία Ελλάδας", που ακολουθεί πιστά τη Σοβιετική Ένωση.

Το κυβερνών ΚΚΕ του σύντροφου Χαρισιάδη είναι το μοναδικό πολιτικό κόμμα, τα σύνορα βρίσκονται στον Όλυμπο, ο Ποιητής έχει γράψει τον νέο Εθνικό Ύμνο, η σημαία είναι η Τρίχρωμη με το σφυροδρέπανο, πλατείες και δρόμοι έχουν αλλάξει όνομα, τα ρεμπέτικα είναι απαγορευμένα.

Τον Νοέμβρη του 1973 ξεσπάει η εξέγερση του Πολυτεχνείου, που επεκτείνεται σε πολλά σημεία της Ελλάδας. Η Λαοκρατία Σερβίδου, πρόσφατα αποφυλακισμένη φοιτήτρια της Αρχιτεκτονικής, παύει να συλλέγει τραγούδια της φυλακής και πρωτοστατεί στην εξέγερση, αν και δεν πιστεύει στη νίκη. Ο ηχολήπτης Βαγγέλης Βάγγερ, παλιός φίλος της Λαοκρατίας, φέρνει στο Πολυτεχνείο τον ραδιοφωνικό πομπό της κατάληψης. Ο Μελέτης Γερακιώτης, ανώτατο στέλεχος του ΚΚΕ, προσπαθεί να μείνει ουδέτερος και να ζήσει αγνοώντας την πραγματικότητα.

Παράλληλα ο αναγνώστης παρακολουθεί τη σκληρή τύχη ενός υπαρκτού προσώπου, για το οποίο ελάχιστοι μιλούν σήμερα. Είναι ο Κώστας Καραγιώργης, γιατρός, ηγέτης της αντίστασης στη Θεσσαλία κατά την Κατοχή ανώτατο στέλεχος του ΚΚΕ, διευθυντής του "Ριζοσπάστη" και κορυφαίος δημοσιογράφος που εξοντώθηκε από το ΚΚΕ μόλις στα 47 του χρόνια ως "εχθρός του Κόμματος και του κινήματος και υπηρέτης του ταξικού εχθρού".