Η αφανής σημασία της πρωτοπόρου της ηλεκτρονικής μουσικής Clara Rockmore

Tα συνθεσάιζερ είναι ένα από τα πιο δημοφιλή μουσικά όργανα σήμερα, που διαθέτουν την ευελιξία να βρίσκουν τη θέση τους σε διάφορα είδη, από την electronica μέχρι την εναλλακτική ροκ.

Το όργανο έγινε ευρέως προσβάσιμο όταν ο Robert Moog κυκλοφόρησε το φορητό συνθεσάιζερ Moog στη δεκαετία του 1960, επιτρέποντας στους μουσικούς σε όλο τον κόσμο να πειραματιστούν με νέους ηλεκτρονικούς ήχους.

Ωστόσο, πριν από το συνθεσάιζερ Moog, η ηλεκτρονική μουσική αναπτύχθηκε από διάφορες γυναίκες μουσικούς, συμπεριλαμβανομένων των Daphne Oram και Delia Derbyshire, οι οποίες πρωτοστάτησαν στο είδος μέσω της καινοτόμου δουλειάς τους, ιδιαίτερα στο BBC Radiophonic Workshop.

Σύμφωνα με τη γνωστή ηλεκτρονική καλλιτέχνιδα Suzanne Ciani, «νομίζω ότι για τις γυναίκες, [η ηλεκτρονική μουσική] μας έδωσε ανεξαρτησία», είπε στο NME. «Μελέτησα την κλασική σύνθεση, τη διεύθυνση ορχήστρας, το όλο θέμα, και ήταν ένας αντρικός κόσμος – και εξακολουθεί να είναι σήμερα, πραγματικά, όσο ενοχλητικό κι αν είναι. Αλλά στην ηλεκτρονική μουσική, θα μπορούσες να το κάνεις ολόκληρο μόνη σου. Αυτό ήταν που τράβηξε τις γυναίκες. Αυτή είναι μια ιστορία οικειότητας, κατά κάποιον τρόπο, με αυτές τις μηχανές».

Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι στη δεκαετία του 1920, το theremin, ένας πρώιμος πρόδρομος του συνθεσάιζερ, αναπτύχθηκε σημαντικά από μια γυναίκα - την Clara Rockmore.

Το όργανο εφευρέθηκε από τον Leon Theremin, έναν Ρώσο φυσικό και ερασιτέχνη μουσικό, ο οποίος δημιούργησε κατά λάθος το όργανο ενώ κατασκεύαζε μια συσκευή για τη μέτρηση της πυκνότητας ενός αερίου.

Όλοι εντυπωσιάστηκαν τόσο πολύ από το όργανο που περιόδευσε γρήγορα σε όλο τον κόσμο για να επιδείξει τη μοναδική του ικανότητα να παράγει ήχους υψηλής έντασης.

Αυτό τον οδήγησε να γνωρίσει την Clara Rockmore, μια θαυμάσια βιολονίστρια από τη Λιθουανία, η οποία σπούδαζε στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης όταν ήταν μόλις πέντε ετών. Απίστευτα προικισμένη, η Rockmore έκανε περιοδείες ακόμη και με την αδερφή της, θαύμα του πιάνου, ως παιδί. Όταν ήταν 17 ετών, είδε τον Theremin να επιδεικνύει τη νέα του εφεύρεση σε ένα πάρτι, και στη συνέχεια είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει τις δυνάμεις της σε αυτό. Σε αυτό το σημείο, οι μυϊκοί τραυματισμοί εμπόδισαν τη Rockmore να παίξει βιολί, προς μεγάλη της λύπη. Έτσι, χάρηκε που ανακάλυψε το theremin, τo οποία φαινόταν να ελέγχει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον λόγω του απόλυτου τόνου και της ακριβούς κλασικής προπόνησης της.

Λόγω της έλλειψης μουσικής γνώσης του Theremin, η Rockmore έγινε σύντομα ένα ζωτικό συστατικό στη βελτίωση του οργάνου, δίνοντάς του συμβουλές για το πώς να αναπτύξει τις δυνατότητές του. Πρότεινε να γίνουν πιο ευαίσθητα η κεραία και τα χειριστήρια έντασης ήχου, επιτρέποντας στον εκτελεστή να παίζει με μεγαλύτερη ευκολία και ρυθμό. Έκτοτε, το theremin έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στη μουσική, ιδιαίτερα στα soundtrack ταινιών, λόγω του ανατριχιαστικού ήχου που μπορεί να παράγει.

Όχι μόνο βοήθησε η Rockmore στην ανάπτυξη του οργάνου, αλλά οι περιοδείες και οι εμφανίσεις της, παίζοντας συχνά κλασικά κομμάτια, βοήθησαν να δοθεί καλλιτεχνική αξιοπιστία στην ηλεκτρονική μουσική. Σύμφωνα με την Tara Rodgers, η Rockmore βοήθησε στην καθιέρωση της «ηλεκτρονικής και πειραματικής μουσικής ως βιώσιμης μορφής τέχνης στη φαντασία του κοινού».

Μιλώντας στον Moog το 1977, εξήγησε: «Το ενενήντα εννέα τοις εκατό των ανθρώπων σκέφτονται τα ηλεκτρονικά όργανα ως ένα πράγμα για νέους, απόκοσμους, περίεργους, άσχημους, έντονους ήχους. Τώρα, αυτό είναι εντελώς αντίθετο από την προσέγγισή μου. Είμαι κλασική μουσικός. Ήθελα να δω αν ήταν δυνατό να χρησιμοποιήσω το theremin για να φτιάξω πραγματική μουσική. Ο Μπαχ δεν μπορούσε να γράψει για το theremin όταν ήταν ζωντανός, αλλά δεν υπάρχει λόγος να μην μπορώ να παίξω τον Μπαχ στο theremin σήμερα».

Η επιρροή της Rockmore στην ανάπτυξη της ηλεκτρονικής μουσικής, τώρα ενός από τα πιο δημοφιλή είδη στον κόσμο, παραμένει άγνωστη ή υποτιμημένη από πολλούς. Ωστόσο, χάρη στη μουσική της ιδιοφυΐα, μπόρεσε να πάρει μια εφεύρεση και να τη μετατρέψει σε κάτι ικανό να παράγει τέχνη, εμποτίζοντας το όργανο του Theremin με μια αίσθηση ανθρωπιάς που πιο πριν απουσίαζε. Επιπλέον, ο Moog πιστώνει στο theremin ότι ενέπνευσε το συνθεσάιζερ του, πράγμα που σημαίνει ότι χωρίς τη διάδοση της εφεύρεσης από την Rockmore, η σύγχρονη μουσική θα έμοιαζε πολύ, πολύ διαφορετική σήμερα.