Το supermodel των ζωγράφων του 19ου αιώνα: Ανακαλύπτοντας ξανά την Ελίζαμπεθ Σίνταλ

Ακόμη και αν δεν γνωρίζετε το όνομα της Ελίζαμπεθ Σίνταλ, πιθανότατα γνωρίζετε τους πίνακες του 19ου αιώνα για τους οποίους πόζαρε, μπαίνοντας για λίγο σε τραγωδίες άλλων.

Ίσως να την έχετε δει ως πνιγμένη Οφηλία, σε μια ανθισμένη όχθη ποταμού, ανάμεσα σε λουλούδια «μη με λησμόνει». Ή ως την αγαπημένη του Ντάντε Αλιγκιέρι, τη στιγμή του θανάτου της σε κατάσταση πνευματικής έκστασης.

Ίσως έχετε ακούσει και για τη δική της τραγωδία: μούσα ζωγράφων, με ταραχώδη ερωτική ζωή, εύθραυστη υγεία και πρόωρο θάνατο στα 32 της ύστερα από δηλητηρίαση με λάβδανο.

Πιθανότατα όμως δεν θα γνωρίζετε τη δική της πρωτοποριακή δουλειά ως ζωγράφο και ποιήτρια. Τους ζωντανούς, εκφραστικούς της πίνακες και τις ερωτικές της μπαλάντες.

Μια νέα έκθεση στην Tate Britain του Λονδίνου, με τίτλο «Οι Ροσέτι» (The Rossettis), έχει σκοπό να αποκαταστήσει την αλήθεια και να συστήσει ξανά την Ελίζαμπεθ Σίνταλ.

Η έκθεση, που αφορά τον σύζυγό της, ποιητή και ζωγράφο Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, την ποιήτρια αδερφή του Κριστίνα και την ίδια τη Σίνταλ, συγκεντρώνει πάνω από 30 έργα της, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί τα τελευταία 30 χρόνια.

Η Σίνταλ και οι Προ-Ραφαηλίτες

Η Σίνταλ είναι η μοναδική γυναίκα που συμμετείχε με έργα της σε έκθεση της Αδελφότητας των Προ-Ραφαηλιτών ζωγράφων το 1857. Οι Προ-Ραφαηλίτες ήταν μια ομάδα κυρίως Άγγλων ζωγράφων που ιδρύθηκε το 1848 με αίτημα την ανανέωση της ζωγραφικής μέσω της μίμησης Ιταλών ζωγράφων, προγενέστερων του Ραφαήλ.

Κι αν έγινε περισσότερο γνωστή ως το πιο δημοφιλές μοντέλο τους – το supermodel των Προ-Ραφαηλιτών – έχοντας ποζάρει για έργα των Ροσέτι, Τζον Έβερετ Μίλε και άλλων, οι ιστορικοί της τέχνης τώρα στρέφουν την προσοχή τους στα περίπου 60 δικά της έργα που έχουν σωθεί, τα περισσότερα σε χαρτί και ελάχιστα σε καμβά.

Η επιμελήτρια της Tate Modern, Κάρολ Τζακόμπι, εξηγεί στο CNN ότι η σπανιότητα των εκθέσεων για τη Σίνταλ οφείλεται όχι μόνο ευθραυστότητα των χάρτινων έργων της, αλλά και «στο γεγονός ότι την έχουν επισκιάσει οι πολύ πιο διάσημοι καλλιτέχνες που ήταν γύρω της».

Στα έργα της η Σίνταλ δεν επιζητούσε τον ρεαλισμό, και αφηνόταν στην ομορφιά και τη φαντασία. Συχνά απεικόνιζε φορτισμένες συναισθηματικά σκηνές από ποίηματα, όπως στον πίνακα «Lady Clare», βασισμένο στο ομώνυμο αφηγηματικό ποίημα του Άλφρεντ Τένισον, όπου η ηρωίδα ανακαλύπτει ότι όλη της η ζωή μέχρι τότε ήταν ένα ψέμα. Σε ένα άλλο έργο, το «The Macbeths», φαντάζεται την ίδια και τον Ροσέτι ως το πρωταγωνιστικό ζευγάρι της τραγωδίας του Σαίξπηρ.

Η αποκατάσταση της Σίνταλ ως πρωτοποριακής δημιουργού, πέρα από τη σχέση της με άνδρες καλλιτέχνες, είναι μια τάση που τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και για άλλες «μούσες» της ιστορίας της τέχνης. Η φωτογράφος Ντόρα Μάαρ, που έγινε γνωστή ως η «Γυναίκα που κλαίει» από τον πίνακα του Πικάσο, και η ζωγράφος Σουζάν Βαλαντόν, που πρωταγωνίστησε σε πίνακες του Ρενουάρ, είναι δύο καλλιτέχνιδες για τις οποίες πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εκθέσεις τα τελευταία χρόνια.

Μέσα από τις ζωές των άλλων

Όσο για τη ζωή της Σίνταλ, τα περισσότερα που γνωρίζουμε προέρχονται από βιογραφίες του διάσημου συζύγου της. «Οι περισσότερες ιστορίες που ακούει κανείς για την Ελίζαμπεθ δεν είναι πραγματικά ιστορίες για την ίδια – είναι ιστορίες για τον Ροσέτι. Για τη δική του ερωτική σχέση με εκείνη, για τη δική του έμπνευση και για την Ελίζαμπεθ που εκείνος πλάθει μέσα από τα ποίηματα και τους πίνακές του», επισημαίνει η Τζακόμπι.

Αντίστοιχη είναι και η απεικόνισή της στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, από τη μίνι σειρά του BBC «Desperate Romantics» το 2009 (στο βίντεο που ακολουθεί από τη σειρά, την υποδύεται η ηθοποιός Έιμι Μάνσον) μέχρι την ταινία «Dante’s Inferno» του Κεν Ράσελ από το 1967.

Οι ιστορίες για τη ζωή της είναι υπεραπλουστευμένες. Αν και η ίδια μελετούσε πολύ και επεδίωκε να εξελιχθεί ως ζωγράφος, επικράτησε ο μύθος ότι οι Προ – Ραφαηλίτες την ανακάλυψαν όταν δούλευε σε ένα μαγαζί με καπέλα. Όσο για την εύθραστη υγεία της και τον εθισμό της στα οπιούχα, υπάρχουν σίγουρα στοιχεία υπερβολής. Στη βικτωριανή εποχή το λάβδανο ήταν δημοφιλές παυσίπονο και ηρεμιστικό και το συνιστούσαν ως θεραπεία για τα πάντα.

Μπροστά από την εποχή της

Κι ενώ πολλοί ιστορικοί της τέχνης θεωρούν ότι τα έργα της είναι κυρίως επηρεασμένα από τον Ροσέτι, η Τζακόμπι υποστηρίζει ότι δούλευαν συνεργατικά και ότι εκείνος επίσης δανειζόταν πολλές ιδέες από τη Σίνταλ.

Στο ένα σχέδιό της του 1854 «Lovers Listening to Music» δεν υπάρχει καμία αφήγηση όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε, η Σίνταλ απεικονίζει απλά ένα ζευγάρι (πιθανότατα την ίδια και τον Ροσέτι) που ακούει μουσική. Τρία χρόνια μετά ο Ροσέτι επανέλαβε το μουσικό μοτίβο στον πίνακα «The Blue Closet», που στην έκθεση της Tate είναι τοποθετημένος δίπλα στο σχέδιο της Σίνταλ.

Ο πίνακας αυτός με τη σειρά του ενέπνευσε τον Ουίλιαμ Μόρις, καλλιτέχνη-κλειδί στο κίνημα του Αισθητισμού, το οποίο υποστήριζε ότι σκοπός της τέχνης είναι η ίδια η τέχνη και η ομορφιά, και όχι να υπηρετεί κάποιον απώτερο σκοπό.

Εκ των υστέρων διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μία γραμμή που συνδέει το έργο της Σίνταλ με το κίνημα του Αισθητισμού, στο οποίο ανήκαν εικαστικοί όπως οι Τζέιμς Γουίσλερ και Όμπρεϊ Μπίρντσλι και συγγραφείς όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ. «Αλλά φυσικά εκείνη δεν πρόλαβε να γίνει μέρος εκείνης της ιστορίας, γιατί πέθανε» παρατηρεί η Τζακόμπι.

«Ήταν 30 χρόνια μπροστά από την εποχή της», καταλήγει.

Με πληροφορίες από: She was a ‘supermodel’ of the Pre-Raphaelite period. Now art historians are course-correcting the short life of Elizabeth Siddal by Jacqui Palumbo, CNN