«Μπλε Πολυκατοικία»: 90 χρόνια ιστορία στην καρδιά των Εξαρχείων

Ενενήντα χρόνια μετά την κατασκευή της, η Μπλε Πολυκατοικία στην πλατεία των Εξαρχείων παραμένει ένα από τα πιο πολυσυζητημένα κτήρια της Αθήνας.

Η πρωτοτυπία στην κατασκευή, το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα της, οι σπουδαίες προσωπικότητες που έμειναν εκεί, την έκαναν διάσημη. Σήμερα, με μία όψη πολύ διαφορετική, εξακολουθεί να αποτελεί κομμάτι της ταυτότητας της περιοχής. Και ας μην είναι πια μπλε. Και ας μην υπάρχει το γνωστό καφέ Floral στο ισόγειο.

Η Μπλε Πολυκατοικία βρίσκεται στην καρδιά των Εξαρχείων, ακριβώς πάνω στην πλατεία, στη συμβολή των οδών Αραχώβης και Θεμιστοκλέους. Η κατασκευή της ήταν όραμα του πρώτου της ιδιοκτήτη, του επιχειρηματία Κωστή Αντωνόπουλου. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Κυριακούλη Παναγιωτάκο, ενώ το έντονο μπλε χρώμα της, εμπνεύστηκε ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς.

Τι έκανε, όμως, την Μπλε Πολυκατοικία ξεχωριστή εκτός από το χρώμα της;

Το μέγεθός της. Έξι όροφοι, 32 διαμερίσματα αρχικά, 39 μετέπειτα. Είναι μία από τις πιο παλιές πολυκατοικίες στην Αθήνα και οι ένοικοι δημιούργησαν μία «γειτονιά καθ’ ύψος», όπως αναφέρει η Μάρω Καρδαμίτση – Αδάμη στο βιβλίο της «Μπλε Πολυκατοικία».

Η αρχιτεκτονική της. Εσοχές, μεγάλα παράθυρα, λευκά ξύλινα κουφώματα. Η κατασκευή της αποτελεί σταθμό στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Διήρκησε έναν χρόνο και ολοκληρώθηκε το 1933, μία εποχή όπου στην Αθήνα κυριαρχούσαν οι νεοκλασικές κατοικίες και τα διώροφα σπίτια με κεραμοσκεπές και καταστήματα στο ισόγειο.

«Tres beau» («πολύ όμορφη») την είχε χαρακτηρίσει ο γνωστός Ελβετός αρχιτέκτονας Le Corbusier όταν την είδε από κοντά το 1933. Στην πραγματικότητα ήταν δύο ξεχωριστά κτήρια, με διαφορετικές εισόδους, τα οποία επικοινωνούσαν μεταξύ τους από το δώμα, το υπόγειο και είχαν κοινό φωταγωγό.

Οι κοινόχρηστοι χώροι της. Οι καινοτομίες της Μπλε Πολυκατοικίας δεν περιορίζονταν μόνο στον εξωτερικό σχεδιασμό του κτηρίου. Οι κοινόχρηστοι χώροι όπως το δώμα στον τελευταίο όροφο με θέα τον Λυκαβηττό, το πλυσταριό με ειδικό χώρο στεγνωτηρίου, έδιναν τη ευκαιρία στους ενοίκους να συναναστραφούν πιο ουσιαστικά ο ένας τον άλλον και να αναπτύξουν στενές σχέσεις μεταξύ τους.

Η ιδιαιτερότητα αυτή της μπλε πολυκατοικίας δεν είναι βέβαια ασύμφορη με τον χαρακτήρα της περιοχής, δεδομένου ότι τα Εξάρχεια ήταν ανέκαθεν κέντρο καλλιτεχνικής έκφρασης με δυνατό το αίσθημα αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης.

Το καφέ Floral στο ισόγειο. Το καφέ Floral στο ισόγειο της Μπλε Πολυκατοικίας άνοιξε το 1936. Για δεκαετίες υπήρξε στέκι καλλιτεχνών, συγγραφέων, φοιτητών και διανοούμενων, μέχρι που έκλεισε οριστικά το 2016.

Η Μπλε Πολυκατοικία έχει πολλές ιστορίες να πει

Κατασκευασμένη τη δεκαετία του 1930, η Μπλε Πολυκατοικία έχει «ζήσει» Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, κατοχή, εμφύλιο, χούντα. Έχει αποτελέσει σκηνικό για ελληνικές ταινίες και σειρές, πηγή έμπνευσης για μυθιστορήματα. Σε αυτήν έχουν μείνει καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί όπως η Σοφία Βέμπο, ο Δημήτρης Χορν, ο Γιώργος Ρωμανός, η Λιλή Ζωγράφου, η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή, ο Φρέντυ Γερμανός, ο Λεωνίδας Κύρκος.

Αδιαμφισβήτητα, λοιπόν, η Μπλε Πολυκατοικία έχει πολλές ιστορίες να πει ενώ ταυτόχρονα, αποτελεί και η ίδια κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας. Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έγινε κέντρο αντικατασκοπίας και αντίστασης.

Στο άκουσμα των σειρήνων οι ένοικοι έβρισκαν καταφύγιο στο υπόγειο. Εκεί μοιράζονταν ανησυχίες, φόβους, εκεί τον Μάιο του 1941 φιλοξένησαν και φρόντισαν στρατιώτες από την Λήμνο. Την ίδια περίοδο το κτήριο στεγάζει την αντικατασκοπική οργάνωση «Μίδας» και το επιτελείο του αξιωματικού Γιάννη Τσιγάντε. Μετά το τέλος του πολέμου, στα Δεκεμβριανά το 1944, οι μαχητές του ΕΛΑΣ προσπάθησαν τρεις φορές να το ανατινάξουν, χωρίς επιτυχία.

Στον ελληνικό κινηματογράφο, με φόντο την Μπλε Πολυκατοικία ξετυλίγονται οι ιστορίες του «Ζηλιαρόγατου» (1956) και του «Ο Σταμάτης και ο Γρηγόρης» (1962). Στην Μπλε Πολυκατοικία έμεναν και οι Μιχάλης και Άρης -Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και Γιώργος Πυρπασόπουλος αντίστοιχα- στην τηλεοπτική σειρά «Λόγω Τιμής» της δεκαετίας του ’90. Πηγή έμπνευσης αποτέλεσε το κτήριο και για την Έλενα Ακρίτα στο αστυνομικό μυθιστόρημα «Το μυστικό της Μπλε Πολυκατοικίας».

Η Μπλε Πολυκατοικία σήμερα

Graffiti ζωγραφισμένα στους τοίχους και τα παντζούρια, ξεθωριασμένοι τοίχοι, ρολά κατεβασμένα στο ισόγειο. Η Μπλε Πολυκατοικία δεν είναι πια μπλε και έχει χάσει την παλιά της αίγλη. Πλέον περνάει απαρατήρητη στους περαστικούς και χάνεται μέσα στο πυκνοκατοικημένο τοπίο της περιοχής.

Δίπλα της έχουν κτιστεί άλλες πολυκατοικίες, πιο ψηλές, πιο καινούριες, πιο μεγάλες. Καμία όμως δεν έχει τη δική της ιστορία. Ενενήντα χρόνια μετά την κατασκευή της, παραμένει ένα από τα πιο εμβληματικά κτήρια της περιοχής και έχει συμπεριληφθεί στο Αρχείο Νεότερων Μνημείων.

Τι θα απογίνει στο μέλλον; Άγνωστο. Πρόσφατα πάντως ανακαινίστηκε ένα από τα διαμερίσματα του 4ου ορόφου, ενώ ίσως το μέλλον της καθορίσει η δημιουργία του σταθμού μετρό στην πλατεία Εξαρχείων ακριβώς απέναντι.