«Μη λέτε μούμια»: Γιατί τα μουσεία κάνουν… rebranding στα αρχαία αιγυπτιακά λείψανα

Είναι από τα πιο δημοφιλή εκθέματα μουσείων παγκοσμίως, με ιστορία που ενέπνευσε το Χόλιγουντ και «βαρύ» όνομα, γνωστό στα πέρατα του κόσμου -μούμιες.

Κάποια μουσεία στη Βρετανία, ωστόσο, έχουν αποφασίσει να κάνουν… rebranding, επιλέγοντας να χρησιμοποιήσουν άλλα ονόματα για τα εκθέματά τους.

Και κάπως έτσι, έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους όροι όπως «μουμιοποιημένος άνθρωπος» ή να επιλέγεται το εκάστοτε όνομα του νεκρού, ώστε να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι κάποτε επρόκειτο για έναν άνθρωπο που ζούσε, έπινε, έτρωγε και ανέπνεε.

Όπως έγραψε σε ανάρτησή της η Τζο Άντερσον, βοηθός αρχαιοφύλακας του μουσείου «Great North Museum: Hancock» στο Νιούκασλ στη βορειοανατολική Βρετανία, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται οι μούμιες στο λαϊκό πολιτισμό «υποβιβάζει την ανθρώπινη φύση τους».

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι διάφοροι θρύλοι για τις «κατάρες» στους τάφους αλλά και το γεγονός ότι παρουσιάζονται ως «υπερφυσικά όντα».

«Παρότι ο χώρος αναζητά πιο κατάλληλους τρόπους για να εκθέσει ανθρώπινα λείψανα εδώ και περίπου 30 χρόνια, η συζήτηση για τη λέξη “μούμια”, είναι, νομίζω, πιο πρόσφατη» λέει στο CNNi ο Ντάνιελ Αντουάν, αρχαιοφύλακας του τμήματος Αιγύπτου και Σουδάν στο Βρετανικό Μουσείο.

«Έχουμε αρχαία λείψανα από όλο τον κόσμο και μπορεί να χρησιμοποιούμε διαφορετική ορολογία ανάλογα με τον τρόπο διατήρησής τους. Έχουμε φυσικές μούμιες από την προδυναστική Αίγυπτο, όπως τις χαρακτηρίζουμε φυσικές γιατί δεν έχουν μουμιοποιηθεί τεχνητά» εξήγησε ο ίδιος.

Η χρήση του όρου «μουμιοποιημένα λείψανα» ενθαρρύνει τους επισκέπτες των μουσείων να εστιάσουν στο πρόσωπο, υποστηρίζουν μουσεία μιλώντας στο CNNi.

«Τα πρώτα ευρήματα από έρευνα που έγινε στους επισκέπτες του μουσείου Great North Museum: Hancock για έκθεμα μιας μουμιοποιημένης Αιγύπτιας, που ονομαζόταν Irtyru, έδειξε ότι ο περισσότερος κόσμος δεν αντιλαμβανόταν πως επρόκειτο για ένα πραγματικό πρόσωπο» δήλωσε ο διευθυντής του εν λόγω μουσείου, Άνταμ Γκόλντγουότερ.

Ο ίδιος εξήγησε πως ο τρόπος έκθεσης είναι πλέον «πιο ευαισθητοποιημένος» και οι ειδικοί ελπίζουν ότι οι επισκέπτες θα δουν τα λείψανά της για αυτό «που πραγματικά είναι -όχι ένα περίεργο αντικείμενο, αλλά έναν πραγματικό άνθρωπο που κάποτε ζούσε και είχε πολύ συγκεκριμένες πεποιθήσεις για τον τρόπο με τον οποίο ήθελε να γίνει η διαχείριση της σορού του μετά θάνατον».

Ο τρόπος με τον οποίο διάφορα μουσεία προσεγγίζουν τον όρο «μούμια» ποικίλει.

Το Βρετανικό Μουσείο δήλωσε στο CNNi πως δεν έχει απαγορεύσει τη χρήση της λέξης.

«Δεν έχουμε απαγορεύσει τον όρο, χρησιμοποιείται ακόμη στα εκθέματά μας» τονίζει σε γραπτή ανακοίνωση του.

Υπογραμμίζεται, ωστόσο, πως στα νεότερα εκθέματα χρησιμοποιείται ο όρος «μουμιοποιημένα λείψανα του/της…» συνοδευόμενος από το όνομα.

Στην αντίπερα όχθη, εκπρόσωπος του Εθνικού Μουσείου της Σκωτίας στο Εδιμβούργο υποστήριξε, μιλώντας στο CNNi, ότι ο όρος «μούμια» είναι σύγχρονος και όχι αρχαίος.

«Όπως πολλά μουσεία, σημαντικές πτυχές των συλλογών μας και ο τρόπος με τον οποίο τις εκθέτουμε έχουν διαμορφωθεί από αυτοκρατορική και αποικιακή σκέψη και ενέργειες που βασίστηκαν σε φυλετικές και ρατσιστικές αντιλήψεις του κόσμου» τόνισε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος.

Και συνέχισε:

«Σκεφτόμαστε πώς να παρουσιάσουμε το αυτοκρατορικό και αποικιακό παρελθόν στο κοινό μας. Στις γκαλερί μας, κάνουμε αλλαγές σε εκθέματα και επιγραφές για να μιλήσουμε για την ιστορική προκατάληψη».

Για παράδειγμα, όπως είπε ο ίδιος, το μουσείο άλλαξε την επιγραφή σε έκθεμα μουμιοποιημένου άνδρα για να εστιάσει στον τρόπο με τον οποίο η Δύση επηρέασε την αρχαία Αίγυπτο.

Η προηγούμενη επιγραφή περιέγραφε πώς ο Βρετανός αξιωματούχος Σερ Κόλιν Σκοτ Μονκρίφ έφερε τα λείψανα στη χώρα, μετά από ταξίδι του στην Αίγυπτο για εργασίες κατασκευών φραγμάτων στο Νείλο.

Don't say 'mummy': Why museums are rebranding ancient Egyptian remains, CNNi, by Issy Ronald