«BioMuse - Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων»: Τα κρυμμένα μυστικά 11.000 χρόνων

Καλά κρυμμένα μυστικά ανθρώπων που έζησαν στον ελλαδικό χώρο τα τελευταία 11.000 χρόνια, παρουσιάζει η περιοδική έκθεση «BioMuse. Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων».

Έχοντας ξεκινήσει από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η έκθεση «σταθμεύει» αυτήν την περίοδο στην Κόρινθο, και συγκεκριμένα στο Καλογεροπούλειο Ίδρυμα, όπου εγκαινιάστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2022 και θα διαρκέσει έως τις 17 Οκτωβρίου 2022.

Η πρωτότυπη και πρωτοποριακή έκθεση υλοποιείται σε συνέχεια του ερευνητικού προγράμματος BioΜuse, που είναι μια σύμπραξη φορέων από την Ελλάδα και τη Γερμανία, με στόχο την ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και διαφύλαξη πολύτιμων δεδομένων βιολογικής και πολιτισμικής κληρονομιάς.

Κεντρική ιδέα του έργου είναι η αφήγηση «ατομικών βιογραφιών», όπως αυτές προέκυψαν από τη μελέτη των σκελετικών καταλοίπων πραγματικών ανθρώπων που έζησαν στην Ελλάδα σε διάφορες περιόδους, π.χ. τη Μεσολιθική (περίπου 9000 π.Χ.) και τη Νεολιθική (περίπου 6000 π.Χ.), αλλά και την Αρχαϊκή (7ος και 6ος αι. π.Χ.), ακόμα και την Υστεροβυζαντινή Εποχή (1300- 1400 μ.Χ.).

Στην «BioMuse» παρουσιάζονται δέκα τέτοιες βιογραφίες, από τις οποίες ξεχωρίζει εκείνη του άνδρα από την αρχαϊκή Τενέα (525-475 π.Χ).

Η αναπαράσταση άνδρα από την αρχαϊκή Τενέα @ΑΠΕ/ΜΠΕ

«Πρόκειται για μια έκθεση ειδικού χαρακτήρα, που δεν έχει γίνει ποτέ ως τώρα με αυτό τον τρόπο παρουσίασης, ο οποίος είναι μοντέρνος, επικοινωνιακός και εκπαιδευτικός ταυτόχρονα. Στηρίζεται στις αναλύσεις που έχει πραγματοποιήσει για πολλές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και για συστηματικές ανασκαφές, όπως αυτή της αρχαίας Τενέας, το μεγαλύτερο εργαστήριο DNA στην Ελλάδα, το Εργαστήριο Φυσικής Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δρ Έλενα Κόρκα, διευθύντρια της Συστηματικής Αρχαιολογικής Έρευνας της αρχαίας Τενέας, στο Χιλιομόδι Κορινθίας, που έχει περίοπτη θέση στην έκθεση.

«Δεδομένου ότι είναι μια ολόκληρη καινούργια πόλη που έρχεται στο φως και μάλιστα μια πόλη με τόσο πλούσια μυθολογία -όπως του Οιδίποδα και των Τρώων αιχμαλώτων που έφερε ο Αγαμέμνων-, η οποία έχει προκαλέσει και το διεθνές ενδιαφέρον, αποφασίστηκε να της δοθεί τιμητική θέση. Έτσι, μέσω τρισδιάστατης τεχνολογίας και με τη βοήθεια όλων των ανθρωπολογικών δεδομένων, αναπλάστηκε η προτομή του πρώτου Τενεάτη αρχαϊκών χρόνων. Δηλαδή, ο Τενεάτης δεν παρουσιάζεται μόνο σε ένα πάνελ με ανάλυση των χαρακτηριστικών του, όπως σε όλες τις άλλες περιπτώσεις σκελετικού υλικού, αλλά υπάρχει και η προτομή του, που θα μείνει στην ανασκαφή μας ως μια προσφορά του Πανεπιστημίου», εξηγεί.

@ΑΠΕ/ΜΠΕ

Η δημιουργία των «ατομικών βιογραφιών» βασίζεται στην εφαρμογή αναλυτικών και απεικονιστικών τεχνολογιών αιχμής με σκοπό την ανασύσταση της καθημερινής ζωής, της διατροφής και της γενετικής ιστορίας των ατόμων. «Σε κάθε πάνελ, το οποίο έχει δυο πλευρές, μαθαίνει κανείς στοιχεία τα οποία είναι ζητούμενα σήμερα. Δηλαδή, πόσο καιρό θήλασε αυτός ο άνθρωπος; Πήρε μητρικό γάλα; Για πόσο διάστημα; Ήταν δυσανεκτικός στη λακτόζη; Είχε ναρκοληψία; Από τι ασθένειες έπασχε; Του είχαν κάνει ποτέ εγχείρηση; Σε ποια τάξη ανήκε; Τι διατροφή έκανε; Έτρωγε μόνο δημητριακά και όσπρια; Έπαιρνε κυρίως πρωτεΐνες; Και τι είδους πρωτεΐνες; Με άλλα λόγια, ό,τι πιο επίκαιρο υπάρχει σήμερα που 'κυνηγάμε' το σωστό διαιτολόγιο. Κι αυτό είναι το ενδιαφέρον: Οι πληροφορίες που μπορεί να πάρει κανείς, αρκεί να διατηρείται μέρος του σκελετού το οποίο δίνει τη δυνατότητα ανάλυσης του DNA και όλων αυτών των χαρακτηριστικών», σημειώνει η κ. Κόρκα.

Στο πλαίσιο εφαρμογής νέων μεθόδων έρευνας και τεχνολογίας, το ερευνητικό πρόγραμμα της Αρχαίας Τενέας έχει αναπτύξει όλα τα χρόνια μια σταθερή συνεργασία με το εργαστήριο Φυσικής Ανθρωπολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) και τη διευθύντριά του, αναπληρώτρια καθηγήτρια, δρα Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου.

Η μελέτη του οστεολογικού υλικού που προέκυψε από τις ανασκαφές της Αρχαίας Τενέας, τόσο μακροσκοπικά όσο και με τη χρήση νέων μεθόδων έρευνας από το ΔΠΘ, έχει αποδώσει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη ζωή των ανθρώπων στην αρχαία πόλη της Τενέας.

«Γνωρίζουμε πλέον καλά από τη συστάδα των αρχαϊκών τάφων που έσκαψε η ομάδα μας στην Τενέα, ότι οι άνθρωποι έτρωγαν κυρίως ζωικές πρωτεΐνες και ανήκαν σε μια υψηλή κοινωνική τάξη, κάτι που διαπιστώνεται πλέον και από το σκελετικό υλικό. Είναι πολύ σπουδαίο αυτό, ακόμα και από την άποψη ότι πρέπει να προσέχουμε τη διατροφή μας. Διότι αν διατηρούνται αυτά τα χαρακτηριστικά σε σκελετούς των αρχαϊκών, ακόμα και των προϊστορικών χρόνων, καταλαβαίνει κανείς τι σημασία έχει η διατροφή», τονίζει η διευθύντρια των ανασκαφών στην αρχαία Τενέα. Οι οποίες συνεχίζονται και φέτος με πολύ σημαντικά αποτελέσματα.

«Βγάζουμε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Κάθε χρόνο η αρχαία Τενέα μάς δίνει συνεχώς εκπλήξεις. Άλλωστε πρόκειται για μια μεγάλη πόλη, που είχε ευμάρεια και υψηλό επίπεδο διαβίωσης και η οποία τώρα βγαίνει στο φως. Δηλαδή, δεν ήταν ένας χώρος γνωστός με ιστάμενα μνημεία κλπ. -το αντίθετο, ήταν τελείως άγνωστος, που αναζητούνταν από τους ιστορικούς και τους περιηγητές. Κάθε χρόνο, λοιπόν, αποκτούμε μια καλύτερη ιδέα της διάρθρωσης της πόλης και νομίζω ότι και κι αυτή θα είναι μια πολύ γόνιμη χρονιά. Φέτος, μάλιστα, ήταν και ιδιαίτερα συγκινησιακή, γιατί πριν λίγο καιρό είχαμε την κηδεία της Ειρήνης Παπά στο χωριό. Όλα αυτά έχουν 'μπολιάσει' το ενδιαφέρον για το Χιλιομόδι και βλέπει κανείς πώς, καμιά φορά, μεγάλες προσωπικότητες προέρχονται από χώρους που είχαν ένα πολύ πλούσιο παρελθόν», καταλήγει η κ. Κόρκα.