«Η πολιορκία της Κορίνθου» - Η όπερα που συνέθεσε ο Ροσίνι για να ενισχύσει την Ελληνική Επανάσταση

Τον Απρίλιο του 1826 στο Παρίσι ο Ιταλός συνθέτης Τζοακίνο Αντόνιο Ροσίνι παρουσιάζει την όπερα «Η πολιορκία της Κορίνθου». Η εφημερίδα «Moniteur Universel» γράφει: «Είδαμε στην Κόρινθο το Μεσολόγγι. Με την πολιορκία της Κορίνθου ο Ροσίνι και οι Έλληνες πολιόρκησαν και κατέλαβαν το Παρίσι».

Παρότι καταδικασμένη ως «πράξη εγκληματική και παράνομη» από τα ανακτοβούλια της Ιεράς Συμμαχίας, η Ελληνική Επανάσταση έχει συνεπάρει τους προοδευτικούς κύκλους στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, δημιουργώντας το κίνημα που αποκαλείται Φιλελληνισμός.

Ζωγράφοι ζωγραφίζουν, ποιητές σκαρώνουν έμμετρα αριστουργήματα και συνθέτες εμπνέονται μουσικές, που ξεσηκώνουν τα πλήθη. Δημόσια θεάματα και έρανοι οργανώνονται για τη συγκέντρωση των πόρων, που θα δυναμώσουν τους Έλληνες επαναστατημένους. Οι Γερμανοί λόγιοι, με προεξάρχοντα τον Γκαίτε, προβάλλουν το ένδοξο αρχαιοελληνικό πνεύμα. Θεωρούν καθήκον τους να στηρίξουν τους νεοέλληνες, τους «απογόνους τού πιο διάσημου έθνους», λένε.

Το 1826, η έξοδος του Μεσολογγίου, δείγμα ενός λαού που δεν διστάζει να ριχτεί στον θάνατο για να μη πέσει στα χέρια του οθωμανικού ζυγού, γίνεται μνημείο θέλησης και ανδρείας.

Αυτήν την εποχή, ο Ροσίνι βρίσκεται στο Παρίσι, όπου χτυπάει η καρδιά του φιλελληνικού κινήματος, με αιχμή την ισχυρή Societe de la Morale Chretiene (Εταιρεία Χριστιανικής Ηθικής). Ο συνθέτης έχει καταξιωθεί ήδη κυρίως με τον «Κουρέα της Σεβίλλης». Ο ίδιος δεν πολυνοιάζεται για την πολιτική. Αλλά, η Έξοδος του Μεσολογγίου ταξιδεύει από στόμα σε στόμα με ταχύτητα φωτός και μια τέτοια μαζική θυσία δεν είναι δυνατόν να τον αφήσει ασυγκίνητο. Ο Ντελακρουά ζωγραφίζει με ελληνική (όπως συνηθίζει) φορεσιά μία νεαρή Γαλλίδα και δίνει ένα ακόμη θαυμάσιο έργο του, την «Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου», ο Γκαίτε τελεί σε συγγραφικό παραλήρημα περί την Ελλάδα, ο Σατωβριάνδος ορκίζεται στο όνομα των Ελλήνων.

Ντελακρουά, «Η Ελλάδα στο Μεσολόγγι»

Ο Ροσίνι περιδινείται σε έναν ορμητικό ποταμό συγκίνησης. Ο λόρδος Βύρων που έχει αφήσει την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι και ο συνθέτης είναι θαυμαστής του. Εκείνη η απώλεια είχε βρει τον Ροσίνι σε περιοδεία της πρώτης συζύγου του, της σοπράνο Ισαβέλας Κολμπράν, στο Λονδίνο, όπου εμπνεόμενος από το εγγλέζικο βαρύ κλίμα πένθους συνέθεσε το έργο «Θρήνος των Μουσών για τον θάνατο του λόρδου Βύρωνα», κρατώντας τον πρώτο ρόλο για τον εαυτό του!

Το ελληνικό δράμα στη σκηνή της Όπερας

Το να κλείνει μια όπερα με τον θάνατο του κεντρικού ήρωα είναι συνήθης κατάληξη. Αλλά το να πέφτει η αυλαία με τον αφανισμό ενός ολόκληρου λαού είναι έμπνευση μοναδική. Έτσι είναι η πραγματικότητα, έτσι την αντιλαμβάνεται ο Ροσίνι κι έτσι την παρουσιάζει στο έργο του «Η πολιορκία της Κορίνθου», που κάνει πρεμιέρα στην Όπερα του Παρισιού στις 8 Οκτωβρίου του 1826, επτά μήνες μετά την πτώση του Μεσολογγίου.

Η υπόθεση είναι ευθεία αναφορά στην έξοδο του Μεσολογγίου, είναι σαν ένας δεύτερος Ζάλογγος, που εξελίσσεται επί σκηνής είκοσι χρόνια μετά τον πρώτο, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα το δράμα των Μεσολογγιτών. Περιγράφοντας το φινάλε, ο κριτικός Εσκουντιέ σημειώνει: «Όλη η αίθουσα που ήταν σαν απολιθωμένη κατά τη διάρκεια της τελικής σκηνής σηκώθηκε ξαφνικά σαν ένας άνθρωπος, και στις τελευταίες νότες, φώναζε από ενθουσιασμό με μια φωνή απέραντου θαυμασμού».

Στην πραγματικότητα, ο Ροσίνι έχει διασκευάσει τον «Μωάμεθ Β΄», που συνέθεσε το 1820, πριν την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης, με το λιμπρέτο να περιστρέφεται γύρω από την πολιορκία της Χαλκίδας από τους Τούρκους και την ηρωίδα να αυτοκτονεί για να μην πέσει στα χέρια τους.

Το θέμα αφορά πάλι την αντρεία των Ελλήνων, αλλά την εποχή που παρουσιάζεται στην Ιταλία, ατυχεί, καθώς έχει προηγηθεί μία αντίστοιχη όπερα του Βίντερ, που κρατά ακόμη νωπό τον ενθουσιασμό των θεατών. Η όπερα του Ροσίνι βυθίζεται, αλλά εκείνος δεν την ξεχνά. Αυτή τη φορά, μεταφέρει τη δράση στην Κόρινθο, τη βαφτίζει «Η πολιορκία της Κορίνθου» (La Siege de Corinthe), αλλάζει ελαφρώς το λιμπρέτο και τα ονόματα των ηρώων του και την παρουσιάζει στα Γαλλικά στο Παρίσι.

Ο Τζοακίνο Αντόνιο Ροσίνι

Στην πρεμιέρα, στις 8 Οκτωβρίου του 1826, στο Salle le Peletier του Παρισιού, το κλείσιμο της αυλαίας επιφυλάσσει μια ομαδική αυτοκτονία των ηρώων. «Όλοι πέθαναν για να μας προστατέψουν. Ένας θεός μας βλέπει από ψηλά. Για να γλυτώσουμε από τα δεσμά της σκλαβιάς, η Κόρινθος πεθαίνει στις φλόγες», τραγουδούν οι Έλληνες καθώς η μουσική κορυφώνεται, ενώ ο Μωάμεθ επιχαίρει: «Σκληρή τρέλα, τυφλό μίσος, νύχτα γεμάτη καταστροφή».

Έρανος για τον ελληνικό αγώνα

Οι θεατές παραληρούν. Συνεπαρμένοι από την αυτοθυσία των Ελλήνων οι Γάλλοι ανταποκρίνονται με διπλή θέρμη στην Πολιορκία της Κορίνθου, καθώς το ελληνικό πάθος ξυπνά και τον δικό τους πόθο για αποτίναξη της εξουσίας των Βουρβόνων από πάνω τους. «Τίποτα δεν έλειπε από τον θρίαμβο του Ροσίνι. Όχι μόνον το κάθε κομμάτι χειροκροτήθηκε επανειλημμένως, αλλά και μετά την παράσταση όλοι ζητούσαν τον συνθέτη. Για περισσότερο από μισή ώρα τον φώναζαν στη σκηνή, μέχρι που έγινε γνωστό ότι έφυγε από το θέατρο. Και τότε οι θεατές τον ακολούθησαν στο σπίτι του», γράφει την επομένη η παριζιάνικη La Quotidienne.

Ο βασιλιάς Κάρολος ανακοινώνει στον Ροσίνι ότι προτίθεται να τον τιμήσει με το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής. Ο Ροσίνι αρνείται τη διάκριση, λέγοντας ότι δεν είναι πρέπον για ένα έργο που έχει γραφτεί στο παρελθόν και έχει διασκευαστεί.

Δύο δεκαετίες μετά, αποδέχεται τη διάκριση που του προσφέρει ο βασιλιάς της Ελλάδας, Όθων. Στις 15 Μαρτίου του 1843 του απονέμει το παράσημο του Τάγματος του Σωτήρος για την προσφορά του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, καθώς έξι μήνες μετά την πρεμιέρα της, ο Ροσίνι αποφασίζει να ανεβάσει την Πολιορκία υπέρ των επαναστατημένων Ελλήνων. Ανακοινώνει ότι τα έσοδα της βραδιάς θα διατεθούν για την ενίσχυση του αγώνα τους.

Στις 28 Απριλίου του 1826 οι θεατές ξέρουν ότι θα ενισχύσουν την ελληνική επανάσταση και είναι τέτοια η ανταπόκρισή τους που ο Ροσίνι αποφασίζει να επαναλάβει τη βραδιά στις 9 Μαΐου. Στη βιογραφία του συνθέτη, που υπογράφει ο ιστορικός μουσικής Herbert Weinstock, αναφέρεται ότι το εισιτήριο κόστιζε 20 φράγκα, αλλά πουλήθηκε έως και 150. Συγκεντρώθηκαν και διατέθηκαν 30.000 φράγκα (σημερινά περισσότερα από 100.000 ευρώ).

Την ίδια χρονιά «Η πολιορκία της Κορίνθου» ανεβαίνει στις Βρυξέλες, στη Βουδαπέστη και αλλού κι έναν χρόνο μετά, μεταφράζεται στα Ιταλικά. Μουσική και άριες παρουσιάζονται σε συναυλία στη Βαρκελώνη. Ολοκληρωμένο το μελόδραμα του Ροσίνι στα Ιταλικά, υπό τον τίτλο «L’Assedio di Corinto», παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Πάρμα στα τέλη Ιανουαρίου του 1828 κι έπειτα, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, στη Γένοβα.

Στην Ελλάδα θα φτάσει πολλά χρόνια μετά. Η πανελλήνια πρώτη του θα δοθεί τον Ιανουάριο του 1993 στη σκηνή της Λυρικής και θα ακολουθήσει μία ακόμη τον Ιούνιο του 2002 στον φυσικό χώρο του λιμπρέτου. Στην αρχαία Κόρινθο. Με την όπερα αυτή, σ΄ εκείνη την παρθενική γαλλική εκδοχή της, θα ζωντανέψει πέρσι στις 9 και 10 Οκτωβρίου η σκηνή της Λυρικής, σε μια πανηγυρική συμμετοχή στον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.