24ο ΦΝΘ: «Οι μνήμες πέτρωσαν μέσα της» - Αναμνήσεις γυναικών από το Β'ΠΠ

H Ιωάννα Πρόϊου, 111 ετών από την Ικαρία, είναι μία από τις εξήντα και πλέον γυναίκες που μιλούν στο ντοκιμαντέρ «Οι μνήμες πέτρωσαν μέσα της» της Τάνιας Χατζηγεωργίου, που προβάλλεται στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Ανάμεσα σε πολλά που θυμάται, ανακαλεί με συγκλονιστικό τρόπο ένα περιστατικό: βρισκόταν σε μια γεμάτη με κόσμο βάρκα για να περάσουν από την Πελοπόννησο στη Ρούμελη, με τα καταδιωκτικά να τους παρακολουθούν από μακριά. «Καθόμασταν όλοι γύρω γύρω με τα πράγματά μας στη μέση. Πηγαίνω λοιπόν στο κέντρο και αρχίζω να τραγουδάω. Οι γυναίκες κλαίγανε. Είπαν κάποιες: «αυτή τραγουδάει και εμείς πνιγόμαστε», κι εγώ τους είπα: «να πάμε τραγουδώντας». Βγήκαμε έξω ζωντανοί, αγκαλιαστήκαμε σαν να είμαστε αδέρφια και λέγαμε πως γλιτώσαμε», θυμάται η κ. Πρόιου για να συνεχίσει σε κάποια άλλη στιγμή της ταινίας: «Η ζωή ήταν θάνατος».

Γυναίκες από όλη την Ελλάδα -από τη Θράκη μέχρι την Κρήτη- μέσα από τις αφηγήσεις τους για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο «διατηρούν την μικροϊστορία της χώρας», όπως αναφέρει στο ΑΠΕ/ΜΠΕ η σκηνοθέτης Τάνια Χατζηγεωργίου.

H Ιωάννα Πρόϊου, 111 ετών, από την Ικαρία

«Θέλαμε να αναδείξουμε τις καθημερινές γυναίκες, οι οποίες έπαιξαν έναν ουσιαστικό ρόλο που όμως ξεχνάμε. Γυναίκες που στήριξαν, που ήταν ο κορμός της κοινωνίας. Ειδικά στις περιοχές που έγιναν ολοκαυτώματα, όπως στο Χορτιάτη ή Καλάβρυτα, ήταν μόνες τους. Αν δεν ήταν αυτές δε θα είχαμε συνέχεια. Ορθώθηκαν μπροστά για να συνεχίσει η ζωή στη χώρα», επισημαίνει η κ. Χατζηγεωργίου.

«Έτσι επιζήσαμε όμως»

'Αλλες δυναμικά, άλλες συνεσταλμένα, άλλες ακόμη φορτισμένες συναισθηματικά, οι γυναίκες αυτές θυμούνται και αφηγούνται προσωπικές τους στιγμές από την εποχή εκείνη. Κάποια ανέφερε ότι ακόμη ακούει το βράδυ τα πολυβόλα και τη μάνα της και τη γειτόνισσα να φωνάζουν «έξω θερίζουν τα παιδιά μας».

Ευθύνες όχι μόνο στους κατακτητές, καταλογίζει η 'Αννα Θεοφυλάκτου, από τη Θεσσαλονίκη: «Οι Γερμανοί κατέστρεψαν τα εβραϊκά μνήματα και εμείς πήραμε τις πλάκες και τις κάναμε τραπέζια», σημειώνει και αναφερόμενη στη φτώχια θυμάται να περνάει κάθε πρωί το αμάξι του δήμου και να μαζεύει πτώματα.

Η Φρίντα Ματαλόν-Κούνε, που έμενε τότε στην οδό Καλαποθάκη, θυμάται τα κλάματα και τις φωνές που άκουγε από την πλατεία Ελευθερίας.

Στις περιγραφές τους κυριαρχεί η πείνα και ο πόνος για τα υπάρχοντά και σε πολλές περιπτώσεις για τις προίκες τους, που έδωσαν για ένα κομμάτι ψωμί, μια χούφτα φασόλια και ένα τενεκέ λάδι. «Έτσι επιζήσαμε όμως», σημειώνει η Μαίρη Γαλάνη-Κρητικού από την Αίγινα.

Ο τίτλος της ταινίας είναι από την αφήγηση της Μαρίας Χριστοδουλάκη -Χριστάκη από τη Βιάννο της Κρήτης, η οποία τόνισε μεταξύ άλλων: «Οι μνήμες είναι ζωντανές. Είναι πετρωμένες μέσα μου».

Το σενάριο υπογράφει η δημοσιογράφος Ηλιάνα Σκουλή, η οποία τονίζει τη δύναμη των γυναικών αυτών. «Αυτές οι γυναίκες είναι το συλλογικό μας ασυνείδητο. Το βλέπω και τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μέσα από τα συντρίμμια η γυναίκα παίρνει δύναμη και χτίζει νέα ζωή. Η δύναμη της ζωής θα τις πάει εκεί που είναι να χτίσουν ζωή», σημειώνει η κ. Σκουλή.

Στην ΕΤ3 η σειρά των 4 επεισοδίων

Η ταινία που προβάλλεται διαδικτυακά (www.filmfestival.gr) στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αποτελεί το τρίτο μέρος της σειράς ντοκιμαντέρ με τίτλο «Οι μνήμες πέτρωσαν μέσα της». Η σειρά έχει αναφορά στις γυναίκες που έζησαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ μιλούν και γυναίκες ιστορικοί και είναι χωρισμένη σε τέσσερα επεισόδια: το αλβανικό μέτωπο, την κατοχή, την αντίσταση και την απελευθέρωση.

Η σειρά στο σύνολό της θα προβληθεί τον Οκτώβριο του 2022 από την ΕΡΤ3. Τη μουσική υπογράφει ο Γιώργος Καζαντζής.