Οι κροκόδειλοι μούμιες και οι πάπυροι στις κοιλιές τους: Μια ιστορία της ανθρώπινης διαχρονικότητας

Το Κομ Όμπο είναι ένας από τους πιο παράξενους αρχαίους ναούς στην Αίγυπτο και όχι μόνο. Ήταν χωρισμένος στα δύο για να παρέχει ταυτόχρονα στέγη σε δύο θεούς που τσακωνόντουσαν μεταξύ τους, τον Σόμπεκ (στα ελληνικά Σούχος) και τον Ώρο.

Οι θεοί των Αιγυπτίων, ακριβώς όπως και εκείνοι των Ελλήνων είχαν πολλά προσωπικά ζητήματα και δεν είχαν απολύτως κανένα θέμα να κρατάνε μεταξύ τους μούτρα, να διαβάλουν ο ένας τον άλλον και να κάνουν πολύ δημόσιους καυγάδες.

Όπως η αμοιβαία αντιπάθεια του Ποσειδώνα με την Αθηνά ήταν κοινό μυστικό στην αρχαία Ελλάδα, έτσι ακριβώς συνέβαινε και στην Αίγυπτο με τον Σόμπεκ, θεό της γονιμότητας και των κροκοδείλων και τον Ώρο, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη σύνδεση των επίγειων ζητημάτων με τα ουράνια, ότι κι αν σημαίνει αυτό.

Για κάποιο λογο οι ιερείς στο Κόμ Όμπο, 30 χιλιόμετρα από το Ασουάν, θέλησαν να τους συστεγάσουν, κάτι σαν θεραπεία ζευγαριού, όμως η πρωτοβουλία προφανώς δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα, γι αυτό και στο κοινό τους σπίτι οι δύο θεοί είχαν ξεχωριστές εισόδους, ξεχωριστά ιερά και ξεχωριστά περιστύλια. Ουσιαστικά ο ναός χωριζόταν απολύτως συμμετρικά στα δύο, μια εντελώς αυτόνομη πλευρά για κάθε θεό, το μυστικό κάθε επιτυχημένης συμβίωσης δηλαδή.

Η μια πλευρά του ναού στο Κομ Όμπο, η αφιερωμένη στον Ώρο.

Ο ναός χτίστηκε ανάμεσα στο 332 π.ΚΕ και το 395 ΚΕ, την περίοδο των Πτολεμαίων φαραώ, οι οποίοι στην κατασκευή του επινόησαν και ένα νέο αρχιτεκτονικό σύστημα. Ο ναός είναι κατασκευασμένος από ασβεστόλιθο και τον έχτισαν άνθρωποι που επέβαιναν στις πλάτες ελεφάντων προκειμένου να φτάνουν ψηλά.

Ο ναός, δυστυχώς, δεν επιβίωσε άθικτος στους αιώνες, τα απομεινάρια του είναι μόνο ένα μικρό τμήμα της αρχικής κατασκευής. Σεισμοί, η διάβρωση από το Νείλο και οι κλέφτες του ασβεστόλιθου ήταν οι βασικοί του εχθροί.

Ο Σόμπεκ είχε σώμα ανθρώπου και κεφάλι κροκοδείλου.

Το 1893 ένας Γάλλος αρχαιολόγος, ο Ζακ ντε Μοργκάν καθάρισε το τμήμα που ήταν αφιερωμένο στον Σόμπεκ, το οποίο είναι γνωστό και ως «οίκος του κροκοδείλου».

Στο ναό αυτό βρέθηκαν πολύ αργότερα και οι 300 μουμιοποιημένοι κροκόδειλοι που έριξαν ένα διαφορετικό φως στις λατρευτικές συνήθειες των αρχαίων Αιγυπτίων.

Για τους Αιγύπτιους η μουμιοποίηση σήμαινε διάφορα πράγματα: Τη δυνατότητα ενός ασφαλούς περάσματος στον άλλο κόσμο, τη δυνατότητα μετενσάρκωσης και κυρίως το σεβασμό προς το νεκρό. Είτε αυτός ήταν άνθρωπος, είτε η γάτα του, είτε κροκόδειλος.

Μέχρι πρόσφατα οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μουμιοποιούσαν ήδη νεκρούς ανθρώπους και ζώα, με διάφορες μεθόδους, αλλά οι κροκόδειλοι του Κομ Όμπο διηγούνται μια διαφορετική ιστορία, καθώς φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι τους κυνηγούσαν με σκοπό να τους κάνουν μούμιες.

Κάποιοι από τους κροκοδείλους έχουν μεγάλες πληγές στο επάνω μέρος του κεφαλιού, γεγονός που σημαίνει ότι βρήκαν βίαιο θάνατο. Η διαδικασία της μουμιοποίησης ξεκινούσε αμέσως μετά το θάνατο, κάτι που φάνηκε από τη λεπτομερή εξέταση ενός κροκοδείλου που στο στομάχι του βρέθηκε σχεδόν άθικτο το τελευταίο του γεύμα, ένα τρωκτικό και αυγά από σαύρες.

Οι επιστήμονες που έκαναν αυτοψία στο συγκεκριμένο κροκόδειλο, διαπίστωσαν ότι ήταν αρσενικός, περίπου ενάμιση μέτρο σε μήκος και 3-4 ετών και είχε σκοτωθεί από χτύπημα με «κάποιο ξύλινο βαρύ εργαλείο».

Αν και δεν μπορούν να βγάλουν ασφαλή συμπεράσματα για το αν η θανάτωση ζώων προκειμένου να γίνουν μούμιες αποτελούσε κοινή πρακτική ή απλώς συνέβαινε όταν δεν υπήρχαν αρκετά ήδη νεκρά ζώα, οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν τις μελέτες.

Γιατί, όμως, αυτές οι μούμιες ήταν τόσο σημαντικές;

Μηνύματα στους θεούς

Πέρα από το γεύμα του κροκόδειλου, οι αρχαιολόγοι μέσα σε πολλές από αυτές τις μούμιες ανακάλυψαν κάτι πολύ πιο σημαντικό: Παπύρους. Χιλιάδες παπύρους με γραπτά μηνύματα προς τους θεούς.

Οι Αιγύπτιοι μουμιοποιούσαν εκατομμύρια ζώα κάθε είδους, καθώς κάθε θεός είχε τα αγαπημένα του: Σκυλιά για τον Ανούμπι, πίθικοι για τον Θω, γεράκια για τον Ώρο και γάτες για την Μπαστέτ.

Τα ζώα αυτά μετέφεραν μηνύματα που έστελναν οι άνθρωποι στους θεούς. Δίπλα ή επάνω ή μέσα στις μούμιες έχουν βρεθεί πολλά γραπτά αιτήματα, για υγεία, γονιμότητα ή τη διαμεσολάβηση του θεού σε κάποια εμπορική διαφωνία.

Οι κροκόδειλοι, σαν ζώα του Σόμπεκ, ήταν βασικά υπεύθυνοι για τη γονιμότητα, που ήταν στην αρμοδιότητα του συγκεκριμένου θεού.

Το γεγονός ότι οι κροκόδειλοι είναι μουμιοποιημένοι με την ίδια μέθοδο και τα ίδια υλικά που χρησιμοποιούνταν και στους ανθρώπους, δείχνει πόσο σημασία έδιναν οι Αιγύπτιοι στη διαδικασία. Και πόσο σέβονταν το συγκεκριμένο ζώο, άσχετο αν το σκότωναν.

Και βέβαια, το φοβόντουσαν. Ακόμη και σήμερα, που ο αριθμός των συγκεκριμένων ζώων έχει μειωθεί πολύ και έχουν περιοριστεί στα νότια του Νείλου, περίπου 200 Αιγύπτιοι σκοτώνονται κάθε χρόνο από επιθέσεις κροκοδείλων. Δεν μπορεί ούτε να φανταστεί κανείς τι γινόταν τότε...

Οι χιλιάδες πάπυροι που βρέθηκαν μέσα στους κροκόδειλους μάς φέρνουν πάρα πολύ κοντά στους ανθρώπους που έζησαν πριν από 3.000 χρόνια στις όχθες του μεγάλου Νείλου. Εντυπωσιακά κοντά.

Εκφράζουν ακριβώς τα ίδια πράγματα που αισθανόμαστε κι εμείς σήμερα: Τους φόβους, τις αγωνίες τους, τις επιθυμίες και τα συναισθήματά τους. και με τους ίδιους τρόπους.

Ο αρχαιολόγος Άντριου Χόγκαν, του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ, που έλαβε μέρος στις μελέτες, λέει ότι τα μνηνύματα αυτά «μιλούν για το τι σημαίνει διαχρονικά να είσαι άνθρωπος. Αγωνιούσαν για το μέλλον τους, τους φόβιζαν οι αλλαγές, δεν τους έφταναν τα χρήματα», λέει. «Ακριβώς όπως και σε μας».

«Ο σεβασμός σε αυτά τα αντικείμενα, δεν είναι μόνο αρχαιολογικής σημασίας», συμπληρώνει, «είναι σεβασμός στο είδος μας, είναι κομμάτι του».

Ο Σόμπεκ έχει πάψει εδώ και χιλιάδες χρόνια να λατρεύεται, οι κροκόδειλοι επίσης, όμως η ιστορία τους ζει, σαν μάρτυρας της διαχρονικότητας όχι του δικού τους είδους, αλλά του δικού μας.