Η ιστορική διαδρομή των Φιλαρμονικών της Κέρκυρας

Τα μουσικά ακούσματα στο ιστορικό κέντρο της πόλης και στα χωριά της Κέρκυρας, ειδικά σε μέρες γιορτινές, οι πολυπληθείς μπάντες με τις εντυπωσιακές στολές, αποκαλύπτουν γρήγορα και με τον πλέον βιωματικό τρόπο, στον κάθε επισκέπτη την πολιτισμική ταυτότητα του νησιού, την «μουσική παιδεία».

Πριν λίγες ημέρες, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, αναγνωρίζοντας τη σημαντική συμβολή των Φιλαρμονικών στη μουσική εκπαίδευση της Κέρκυρας και στην ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών του νησιού αποφάσισε την εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Την πρωτοβουλία είχε η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας, γνωστή ως «Παλαιά» από κοινού με τη Φιλαρμονική Εταιρεία «Μάντζαρος».

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία στην Κέρκυρα, θυμούνται τις συναυλίες των Φιλαρμονικών, τις καλοκαιρινές νύχτες, στο Πάρκο, στη μεγάλη πλατεία της πόλης. Θυμούνται τα παιδικά τους χρόνια, τότε που τα απογεύματα έτρεχαν στις Φιλαρμονικές για το «μάθημα», για να δοκιμάσουν τις δεξιότητες τους, αλλά και την αγωνία τους να συμμετέχουν με την «Παλαιά» ή την «Μάντζαρος», σε κάποια λιτανεία ή παρέλαση. Καθώς τα χρόνια περνούν, σε όλο το νησί η μουσική παιδεία βρίσκει έδαφος, εκατοντάδες παιδιά, μαθητές, αλλά και μεγαλύτεροι, συγκροτούν τα φιλαρμονικά σωματεία και σήμερα στην Κέρκυρα, υπάρχουν 16 Μπάντες.

Η ιστορική διαδρομή των Φιλαρμονικών της Κέρκυρας

Στις 12 Σεπτεμβρίου 1840 ιδρύεται ο παλαιότερος Μουσικοεκπαιδευτικός Οργανισμός στην Ελλάδα, η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας, η «Παλαιά Φιλαρμονική».

Ο πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής Σπύρος Παδοβάς, παραθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τις ιστορικές πληροφορίες.

Ο αρχικός σκοπός των ιδρυτών του Οργανισμού, όπως αναφέρει, ήταν η δημιουργία μιας πλήρους Μουσικής Ακαδημίας, παρόμοιας με εκείνες της γειτονικής Ιταλίας. Στις αρχές του 19ου αιώνα στην Κέρκυρα ήταν πιεστική, η απουσία μιας παιδαγωγικά πλήρους Μουσικής Σχολής, η οποία θα προσέφερε στους Κερκυραίους, μουσική εκπαίδευση, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, ηλικίας, φύλου και γενικής παιδείας.

Οι ιδρυτές της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας και ο συνθέτης Νικόλαος Μάντζαρος, ο οποίος διετέλεσε ως καλλιτεχνικός διευθυντής της μέχρι τον θάνατό του το 1872, με αφορμή την άρνηση της Βρετανικής Διοίκησης να επιτρέψει από τον Αύγουστο του 1837 και μετά, τη συμμετοχή στις θρησκευτικές τελετές του νησιού τιμητικού στρατιωτικού αγήματος και μπάντας, ξεκίνησαν την οργάνωση ενός πρότυπου Μουσικού Οργανισμού. Τον Αύγουστο του 1841 εμφανίστηκε για 1η φορά η Φιλαρμονική. Είναι η Μπάντα που απέδωσε πρώτη φορά τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο το 1864, ενώ παιάνισε κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 τον «Ολυμπιακό Ύμνο».

Στο πλαίσιο λειτουργίας του Μουσικού Οργανισμού, μπορούσε κάποιος να καταρτιστεί μουσικά, τόσο σε πρακτικό επίπεδο, δηλαδή, έγχορδα και πνευστά όργανα, πιάνο, φωνητική μουσική όσο και σε θεωρητικό, από βασικά μαθήματα, μέχρι μουσική σύνθεση και αισθητική.

Όλα προσφέρονταν στους μαθητές της Φιλαρμονικής εντελώς δωρεάν από πλήρως καταρτισμένους δασκάλους

Πολλοί από τους μουσικούς της Φιλαρμονικής, σταδιοδρόμησαν και σταδιοδρομούν, ως συνθέτες, σολίστες, μουσικοί ορχηστρών και στρατιωτικών μουσικών σωμάτων και αρχιμουσικοί.

Παρά τις ποικίλες δραστηριότητες της Φιλαρμονικής, όπως η συμφωνική ορχήστρα, η μουσική διδασκαλία, το λαοφιλέστερο από τα μουσικά σχήματά, παραμένει η Μπάντα, της οποίας η εκπαιδευτική σημασία συνεχίζει να είναι σημαντική.

Ακόμη και σήμερα, εκατοντάδες μαθητές έρχονται σε πρώτη επαφή με τη μουσική, μέσα από τη δωρεάν διδασκαλία των πνευστών οργάνων. Μερικοί μάλιστα, ανακαλύπτουν και το μουσικό ταλέντο τους, γεγονός που τους οδηγεί να ακολουθήσουν τελικά επαγγελματική μουσική καριέρα.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα πρότυπα της μπάντας της Φιλαρμονικής υιοθετήθηκαν κατά καιρούς και από άλλα παρόμοια σχήματα εντός και εκτός Κερκύρας. Κατά τα 180 έτη της συνεχούς δραστηριότητάς της, η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας, έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Πάτρα και στο εξωτερικό, στην Ιταλία, την Νέα Υόρκη το 1995, τη Μόσχα, το Βελιγράδι.

Ο πρόεδρος της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας, Σπύρος Παδοβάς, εξέφρασε την ιδιαίτερη ικανοποίηση και χαρά του, για την ένταξη των Φιλαρμονικών της Κέρκυρας, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού και επισήμανε: «Η μπαντιστική δραστηριότητα που ξεκίνησε μέσα από τις σχολές πνευστών της Φιλαρμονικής μας το 1840, δημιούργησε, άνδρωσε και τροφοδότησε τα τελευταία 182 έτη, αυτό που περιγράφεται συχνά, ως το "κερκυραϊκό μπαντιστικό φαινόμενο" και το οποίο, το ΥΠΠΟ αναγνώρισε, ως στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η Παλαιά Φιλαρμονική, πρωτοστάτησε στην επιστημονικά έγκυρη και άρτια τεκμηρίωση του φακέλου υποψηφιότητας ένταξης και στον συντονισμό των διοικητικών και άλλων ενεργειών με το υπουργείο Πολιτισμού και την αρμόδια διεύθυνσή του. Είμαστε πραγματικά ευτυχείς και ευγνώμονες, για τη συνεργασία αυτή, η οποία είχε ένα τόσο θετικό αποτέλεσμα για τα φιλαρμονικά σωματεία του νησιού μας και για την ανάδειξη ενός καίριου πολιτιστικού στοιχείου του νεότερου πολιτισμού της πατρίδας μας και ιδιαιτέρως της Κέρκυρας. Η δυναμική που αντιπροσωπεύουν και οι 16 ενεργές κερκυραϊκές μπάντες, η ιδιαίτερη ιστορία μίας εκάστης εξ αυτών και, κυρίως, το καθημερινό και ενεργό αποτύπωμά τους στη σύγχρονη κοινωνία, αναδεικνύονται και ενισχύονται ηθικά, μέσα από την αναγνώριση της μπαντιστικής δραστηριότητας του νησιού μας ως στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ. Φρονώ, ότι αυτό χαλυβδώνει ακόμη περισσότερο την αποφασιστικότητα όλων των μπαντών της Κέρκυρας να συνεχίσουν με ακόμη μεγαλύτερη δυναμική, το κοινωνικό και καλλιτεχνικό έργο τους, σε εποχές που ο άνθρωπος έχει όσο ποτέ άλλοτε, ανάγκη τέτοιων κοινωνικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων».

Η Φιλαρμονική Εταιρία «ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ»

Η 1η επίσημη εμφάνιση του μουσικού σώματος, πραγματοποιήθηκε στην Λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος, στις 3 Νοεμβρίου του 1890.

Η ιστορία της Φιλαρμονικής ξεκινά το 1888, όταν μια παρέα νέων, ιδρύει στη Κέρκυρα σύλλογο υπό την ονομασία «Ψυχαγωγικός Συνεταιρισμός». Το 1890 το σωματείο αυτό αποκτά επίσημη υπόσταση και δεν αργεί να τεθεί η ιδέα για τη μετεξέλιξή του, σε μουσικό ίδρυμα με βασικό συστατικό τη μπάντα. Η απόφαση ιδρύσεώς του λαμβάνεται και επίσημα την 21η Ιουνίου 1890 σε συνεδρίαση στην οποία έλαβαν μέρος 15 μέλη του συνεταιρισμού, τα οποία και απετέλεσαν τους θεμελιωτές του νέου ιδρύματος. Στην ίδια συνεδρίαση θεσπίζεται και ο Κανονισμός Λειτουργίας του ιδρύματος ο οποίος περιλαμβάνει συνολικά 28 άρθρα, ενώ εκλέγονται και τα άτομα που θα συγκροτήσουν τη προσωρινή Διοικητική Επιτροπή. Στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου 1890 παραγγέλνονται από την Ιταλία τα πρώτα μουσικά όργανα, ενώ την ίδια περίοδο γράφονται και οι πρώτοι μαθητές στις σχολές του σωματείου.

Η 1η εκδήλωση εκτός Κερκύρας, για την Φιλαρμονική, ήταν το 1896 με την συμμετοχή της στις εκδηλώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

Από το 1890 μέχρι σήμερα, όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο διευθυντής Σχολών και αρχιμουσικός, της ΦΕ «ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ», διδάσκων στο Μουσικό Τμήμα του Ιονίου Πανεπιστήμιου, διεθνούς φήμης τρομπετίστας, Σωκράτης Άνθης, λειτουργεί συνεχώς και χωρίς καμία διακοπή. Η ΦΕ «ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ», δεν διέκοψε την λειτουργία της, ούτε κατά την διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Ονομάστηκε «Μάντζαρος», προς τιμή του μεγάλου Κερκυραίου Μουσουργού Νικολάου Χαλικιόπουλου Μάντζαρου, συνθέτη του Εθνικού Ύμνου της Ελλάδος. Για την στολή των μουσικών, επελέγησαν τα χρώματα της Ελληνικής Σημαίας.

Ο κ. Άνθης υπογραμμίζει, πως το έργο της Φιλαρμονικής, είναι εκπαιδευτικό, καλλιτεχνικό και ευρύτερα πολιτιστικό και εξηγεί ότι από το καταστατικό προβλέπεται, η δωρεάν μουσική εκπαίδευση των νέων, η συμμετοχή της στις σημαντικότερες θρησκευτικές και εθνικές εκδηλώσεις της Κέρκυρας και η πραγματοποίηση συναυλιών.

Στις μουσικές σχολές θεωρίας και οργάνων της ΦΕΜ, φοιτούν περίπου 150 μαθητές. Η Φιλαρμονική διαθέτει ειδικό τμήμα για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, παιδική χορωδία και σχολή Πιάνου. Στις σχολές διδάσκουν 26 μουσικοδιδάσκαλοι.

Η Φιλαρμονική έχει πραγματοποιήσει πολλές συναυλίες στην Ελλάδα, 4 φορές στην μεγάλη αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Η ΦΕ «Μάντζαρος», έχει βραβευτεί για την εκπαιδευτική, καλλιτεχνική και πολιτιστική προσφορά της, το 1987 από την Ακαδημία Αθηνών και το 2005, από το Ινστιτούτο για την πολιτιστική ολοκλήρωση της Ευρώπης, «ROBERT SCHUMAN».

Η ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ στο εξωτερικό και το Χρυσό Βραβείο

Το 1996, κατόπιν πρόσκλησης του Πολιτιστικού τμήματος του Δήμου Βιέννης, σε συνεργασία με την ομοσπονδία Πνευστών της Αυστρίας, η ΦΕΜ συμμετείχε στο 17ο Πανευρωπαϊκό Φεστιβάλ Φιλαρμονικών της Βιέννης.

Τον Ιούλιο του 2016,προσκλήθηκε και πάλι στην Βιέννη, για συμμετοχή στο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικών Συγκροτημάτων, Word Orchestra Festival Vienna, όπου σε συναυλία τις 31 Ιουλίου, στην χρυσή αίθουσα της Musikverein, τιμήθηκε με το 1ο Χρυσό βραβείο, μεταξύ 19 μουσικών συγκροτημάτων από όλο τον κόσμο. Ο Αρχιμουσικός, Σωκράτης Άνθης τιμήθηκε επίσης, με την διάκριση του Εξαίρετου Μαέστρου.

Το Μουσικό Σώμα σε πλήρη σύνθεση, αποτελείται σήμερα, από 300 μουσικούς. Επιπλέον, υπάρχει Μουσικό τμήμα νέων, τμήμα μικρών Μουσικών, Παιδική χορωδία και πολλά Μουσικά Σύνολα.