Αυτοί που κράτησαν όρθιο το θέατρο στην εποχή της πανδημίας: Πώς είναι να παίζεις χωρίς κοινό

Τα θέατρα λειτουργούν ξανά, αλλά μόνο τα ανοιχτά. Και, επί μήνες, κάποιοι προσπαθούσαν να κρατήσουν όρθιες τις παραστάσεις, χωρίς το βασικότερο στοιχείο του θεάματος: Το ζωντανό κοινό.

Πώς είναι να παίζεις σ' ένα άδειο θέατρο; Χωρίς κοινό; Χωρίς θεατές, χειροκρότημα, χωρίς διάδραση, χωρίς το απαραίτητο «καύσιμο» για κάθε καλλιτέχνη;

Όταν έκανα αυτήν την ερώτηση στον διευθυντή της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ, Γιώργο Αραβίδη, εκείνος μου απάντησε: «Είχατε την σπάνια τύχη να παίξουμε για κοινό του ενός: Εσάς. Ελπίζω να το ευχαριστηθήκατε».

Το ευχαριστήθηκα πολύ, είναι η αλήθεια, καθώς πέρα από σπάνια τύχη είναι και μια πρόκληση στην οποία αισθάνεσαι ότι συμμετέχεις. Μια πρόκληση, την οποία οι ίδιοι οι άνθρωποι του θεάτρου αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν με ευρηματικότητα.

Η παράσταση ήταν αποσπάσματα από την οπερέτα «Εύθυμη Χήρα» του Αυστροούγγρου συνθέτη Φραντς Λέχαρ και μαγνητοσκοπήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, για την ΕΡΤ, σε συναυλιακή μορφή «κοντσερτάντε», με ένα κουαρτέτο λυρικών τραγουδιστών, οι οποίοι ερμήνευσαν τα σημαντικότερα μουσικά μέρη, άριες και ντουέτα της δημοφιλούς οπερέτας.

Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά παραμένει επιβλητικό. Όπως ήταν πάντα, αλλά είναι πολύ παράξενο να μπαίνεις μέσα και να βλέπεις τα πάντα έτοιμα επί σκηνής, την ορχήστρα και τους τραγουδιστές ντυμένους για την παράσταση, ν' ακους τα όργανα να κουρδίζονται και να μην υπάρχει ούτε ένας θεατής.

Κι όμως γίνεται...

Και είναι μια αμήχανη κατάσταση, όπως αμήχανη είναι και όλη μας η ζωή την εποχή της πανδημίας, μόνο που αν όλη μας η ζωή μπορεί να επιβιώσει -οριακά- και χωρίς θεατές, το θέατρο δεν μπορεί.

Τη λύση πρότεινε ο Κώστας Μπλουγουράς, Διευθυντής Φωτογραφίας της ΕΡΤ, ο οποίος αποφάσισε ότι οι ίδιοι οι συντελεστές θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το κοινό, δημιουργώντας μια παράσταση 360 μοιρών.

Έβαλε, λοιπόν, τους τραγουδιστές σε εξέδρες πάνω από τα άδεια καθίσματα να κοιτούν προς τη σκηνή και την ορχήστρα.

«Ήθελα να εκμεταλευτώ όλο το θέατρο», λέει ο ίδιος: «Και τη σκηνή και την πλατεία και τα θεωρεία».

Η εικόνα είναι παράξενη, όπως την κοιτάς από τα θεωρεία: Βλέπεις την ορχήστρα επί σκηνής και τους τέσσερις τραγουδιστές «πλάτη». Ο μαέστρος διευθύνει κοιτώντας φυσικά την ορχήστρα του, αλλά που και που γυρίζει, με σχεδόν χορευτικές κινήσεις και απευθύνεται με τη μπαγκέτα του στους τραγουδιστές.

«Πώς είναι να διευθύνετε στις 360 μοίρες;», τον ρωτάω και γελάει.

Ο Γιώργος Αραβίδης

«Έχει μεγάλη τεχνική δυσκολία», λέει, «να έχεις τους τραγουδιστές στην πλάτη σου, «διότι είναι μια αντίστροφη κίνηση. Ο τραγουδιστής πρέπει να έχει επαφή μαζί μου κι εγώ μαζί του».

«Όμως, πρέπει να είμαστε ανοιχτοί», συμπληρώνει. «Εμένα με εξιτάρει αυτό. Επίσης, πρέπει να προσαρμοζόμαστε. Η όπερα είναι θέαμα και τεχνική μαζί. Η πανδημία έφερε δυσκολίες κι εμάς δουλειά μας είναι να τις ξεπερνάμε».

Οι τραγουδιστές φορούν τα κοστούμια τους, η Μαρία Κόκκα κρυώνει, η ορχήστρα ζεσταίνεται, η Κάτια Πάσχου αλλάζει παπούτσια την τελευταία στιγμή, τα όργανα κουρδίζονται, οι κάμερες κάνουν φόκους...

«Τους πρώτους που ρώτησα ήταν οι ηχολήπτες», λέει ο Κώστας Μπλουγουράς, «είναι βασικό αν στέκει η ιδέα μου ηχοληπτικά. Θέλει ειδική ηχοληψία, δεν γίνεται με φυσικό ήχο. Μετά έρχονται οι μαέστροι. Οι μουσικοί ήταν οι πιο εύκολοι, έχουν μάθει να παίζουν παντού. Οι τραγουδιστές είχαν αμφιβολίες, αλλά πείστηκαν».

Ο Γιώργος Αραβίδης είναι ρεαλιστής αλλά και αισιόδοξος: «Κακά τα ψέματα», λέει «Το θέατρο είναι το κοινό του. Το κοινό εξιτάρει τους καλλιτέχνες, μας δίνει έμπνευση. Το χειροκρότημα είναι η τροφή του καλλιτέχνη. Κλείνω τα μάτια και φαντάζομαι ότι το κοινό είναι πίσω μου», λέει. «Κι επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε θέατρο, παίζουμε μουσική. Εκτονωνόμαστε. Είναι μια προσωπική και καλλιτεχνική εκτόνωση».

«Λειτούργησε, παρά τις δυσκολίες», λέει ο Κώστας Μπλουγουράς. «Μας υποστήριξαν όλοι. Και οι φωτιστές του θεάτρου, θέλει ειδικό φωτισμό αυτό που κάναμε. Αλλά δεν είναι ο φωτισμός. Η ιδέα μού ήρθε όταν άκουσα τους μουσικούς να λένε ότι είναι θλιβερό να παίζουν σε άδειο θέατρο. Ε, τους άπλωσα στο θέατρο για να μην είναι άδειο»...

Κατά τη διάρκεια του γυρίσματος οι μουσικοί και οι τραγουδιστές είναι σα να παίζουν πράγματι μπροστά σε κοινό, δεν είναι μόνο οι νότες τους, είναι και η προσήλωσή τους.

Όταν τελειώνει το κάθε λιμπρέτο, μου έρχεται να χειροκροτήσω, αλλά δεν το κάνω.

Το χειροκρότημα είναι μια συλλογική πράξη και τελικά δεν δείχνουν να το χρειάζονται.

Επάνω: Αριστερά η Μαρία Κόκκα, δεξιά η Κάτια Πάσχου. Κάτω: Αριστερά ο Γιάννης Καλύβας, δεξιά ο Νίκος Στεφάνου

«Η μουσική είναι συναίσθημα», λέει ο Γιώργος Αραβίδης, που δείχνει να έχει προσαρμοστεί απόλυτα στη διεύθυνση 360 μοιρών, εντάσσοντας στην τέχνη του και ένα πολύ ιδιαίτερο «χορευτικό».

«Ο άνθρωπος γίνεται ρομπότ. Αλλά το συναίσθημα δεν θα λείψει ποτέ. Δεν αντικαθίσταται...»

Info

Η τρίπρακτη οπερέτα, σε λιμπρέτο των Βίκτωρ Λεόν και Λέο Στάιν, διηγείται την ιστορία της νέας, όμορφης και πλούσιας χήρας, της Χάννας Γκλάβαρι, από το υπερχρεωμένο κρατίδιο Ποντεβέντρο των Βαλκανίων, η οποία πρέπει να παντρευτεί συντοπίτη της για να μη χάσει την τεράστια περιουσία της και να σώσει τη χώρα της από τη χρεοκοπία.

«Η Εύθυμη Χήρα», από τις πιο όμορφες οπερέτες διεθνώς, θεωρείται η μεγαλύτερη επιτυχία του Λέχαρ. Παίχθηκε παγκοσμίως 300.000 φορές από το 1905 που γράφτηκε μέχρι το θάνατο του συνθέτη. Ο δημιουργός της, που σίγουρα δεν φανταζόταν την επιτυχημένη διαδρομή του έργου αλλά ούτε και την διαχρονικότητά του, κατάφερε να συνδυάσει σ’ αυτό τον πανευρωπαϊκό αέρα, το πνεύμα της Βιέννης των Αψβούργων, την παρισινή ατμόσφαιρα στη στροφή του 19ου αιώνα και την αισθητική της Εδουρδιανής εποχής. Καμία άλλη οπερέτα του δεν διέθετε τον μελωδικό πλούτο, τη χορευτική και τραγουδιστική διάθεση των διαδοχικών βάλς, τη λάμψη αλλά και την ανάλαφρη ερωτική ατμόσφαιρα.

Η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Γιώργου Αραβίδη θα αναβιώσει γλυκές νοσταλγικές μελωδίες από το ξακουστό καμπαρέ της εποχής ΜΑΞΙΜ με τις διάσημες Γκριζέτες του και τα τρελά καν-καν, υπέροχα βιεννέζικα βαλς, πόλκες, μαζούρκες και εξαίσιες μουσικές που παραπέμπουν στην ατμόσφαιρα της όψιμης Belle Époque και των αρχών του 20ου αιώνα.

Τους ρόλους ερμηνεύουν:

Χάννα Γκλάβαρι: Μαρία Κόκκα, σοπράνο

Βαλεντίνη: Κάτια Πάσχου, σοπράνο

Κόμης Ντανίλο Ντανίλοβιτς: Γιάννης Καλύβας, τενόρος

Καμιγ ντε Ροσιγιόν: Νίκος Στεφάνου, τενόρος

Ενορχήστρωση: Francis Griffin

Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής ΕΡΤ

Μουσική Διεύθυνση: Γιώργος Αραβίδης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

1. Εισαγωγή (Ορχήστρα)

2. Μουσική μπαλέτου (Ορχήστρα)

3. «Ελάτε εδώ» (Ντουέτο Valencienne - Camille)

4. «Για της πατρίδας το καλό» (Άρια Danilo)

5. «Θυμίσου πως παλιά» (Ντουέτο Hanna - Danilo)

6. Φινάλε πρώτης πράξης (Όλοι)

7. Χοροί (Ορχήστρα)

8. «Καλοί μου φίλοι» (Άρια Hanna)

9. «Κόρη δες τον όμορφο» (Ντουέτο Hanna - Danilo)

10. Χοροί (Ορχήστρα)

11. «Σαν ρόδο του Απρίλη» (Ντουέτο Camille - Valencienne)

12. Φινάλε δεύτερης πράξης (Όλοι)

13. Ιντερμέδιο (Ορχήστρα)

14. Πόλκα (Ορχήστρα)

15. Σκηνή χορού (Ορχήστρα)

16. «Οι γκριζέττες» (Άρια Valencienne)

17. «Τα βιολιά μας παίζουν τώρα» (Ντουέτο Danilo - Hanna)

18. Φινάλε τρίτης πράξης (Όλοι)