Θεσσαλονίκη: Δύο αιώνες ιστορίας μιας πόλης «ανώλεθρης και περίβλεπτης» στο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙκέΩΝ ΠόΛΙΣ»

Δύο αιώνες ιστορίας μιας πόλης «ανώλεθρης και περίβλεπτης», όπως περιγράφει τη Θεσσαλονίκη στο ομότιτλο κείμενό του ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιώργος Σκαρμπαδώνης, «κλείνει» στις 118 σελίδες του το τελευταίο (75ο) τεύχος της τριμηνιαίας επιθεώρησης πολιτισμού «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ», που συμπίπτει με τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

Με το έργο «No Ordinary Protest», του νέου Έλληνα καλλιτέχνη Μιχαήλ Καρίκη στο εξώφυλλο, το editorial «Πού πηγαίνουμε και τι γιορτάζουμε;» του Κώστα Μπλιάτκα, που θέτει τα ερωτήματα και παράλληλα αναζητά τις κρίσιμες προϋποθέσεις για τις απαντήσεις σε αυτά, καθώς και μια σειρά από κείμενα που διαπερνούν τον ιστορικό κορμό της πόλης τους τελευταίους δύο αιώνες, το πολιτιστικό περιοδικό που εκδίδει η Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει ένα εκτενές αφιέρωμα για τη Θεσσαλονίκη.

«Η Θεσσαλονίκη είναι σε όλο τον 20ο αιώνα η πιο αντιφατική, ρευστή, συντηρητική και πρωτοπόρα, σπαρασσόμενη, δημιουργική και ενδιαφέρουσα πόλη, και βιώνει με τη μεγαλύτερη ένταση και σε οδυνηρό και τραγικό βάθος τις ευρύτερες εθνικές και ενδο-πολιτικές περιπέτειες», γράφει ο Γιώργος Σκαρμπαδώνης αφηγούμενος την ιστορία μιας πόλης ανοιχτής και κλειστής, κοσμοπολίτικης και συντηρητικής, εσωστρεφούς και πρωτοπόρας, «με πάμπολλες εσωτερικές μεταμορφώσεις λόγω των καταδρομών της Ιστορίας, με πολλά μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, ευκατάνυκτη αλλά και ανεξίθρησκη, ευανάπνευστη και σφιχτή, αυστηρή και επιεικής ταυτόχρονα».

Η Θεσσαλονίκη είναι «τόπος αναστοχασμού αλλά και τολμηρών εμπνεύσεων, ρηξικέλευθης επιχειρηματικότητας αλλά και άτολμων, κοντινών διαδρομών. Το παλίμψηστο πρόσωπό της είναι σε διαρκή αυτο-αναζήτηση και εξέλιξη.

Στα σπλάχνα της διασταυρώθηκαν οι μοίρες πολλών εθνών και πολλών ανθρώπων και αναδύθηκαν απ’ αυτήν λαμπρές μορφές και μεγάλοι οραματισμοί», γράφει ο Σκαρμπαδώνης για την «ανώλεθρη και περίβλεπτη» Θεσσαλονίκη που ζει, αναπνέει και δημιουργεί επί περίπου 2400 χρόνια διαρκώς «και συνεχίζει να ενσταλάζει εντός μας τον γλυκασμό, όπως και στην ψυχή κάθε φιλοξενούμενου ή διερχόμενου».

Ξεφυλλίζοντας το τεύχος, περιηγείσαι στη Θεσσαλονίκη με «ξεναγούς» τον ομότιμο καθηγητή Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού του ΑΠΘ Νίκο Καλογήρου και του καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βασίλη Κολώνα, οι οποίοι μάς συστήνουν την πόλη προβάλλοντας την εικόνα της και αναδεικνύοντας τον χαρακτήρα της, τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της στον χρόνο.

Ως άλλοι «λίθοι μνήμης» ξεπροβάλλουν επίσης από τις σελίδες του μια σειρά από άλλα θέματα, όπως το «Μια συνάντηση στον "μέσον της οδού" - Η ιδεολογική προπαρασκευή της Επανάστασης».

Ο Γιάννης Επαμεινώνδας επιμελήθηκε ένα απόσπασμα της ομότιτλης έκδοσης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Πρόκειται για τη μεταγραφή μιας ραδιοφωνικής συνομιλίας ανάμεσα στον ιστορικό των νεοελληνικών γραμμάτων Κ. Θ. Δημαρά (1904-1992) και τον ιστορικό Φίλιππο Ηλιού (1931-2004), που μεταδόθηκε το 1982 από το Α' Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.

Στην ενότητα των εικαστικών, η ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ Αλεξάνδρα Γουλάκη- Βουτυρά, στο άρθρο της με τίτλο «Delacroix – "Ελλάδα"- "Ελευθερία" (Salon 1824, 1827)», γράφει για τις αναφορές του σπουδαίου καλλιτέχνη, τη διαχρονική καταγγελία της βίας και του πολέμου, αλλά και τη συγκλονιστική αναφορά στα θύματα και τον θύτη, με αφορμή δύο σημαντικά φιλελληνικά έργα του Eugène Delacroix «Η Σφαγή της Χίου» (1824) και «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1826).

Στα δε ιστορικά τοπόσημα, ο καθηγητής του ΑΠΘ Παρασκευάς Σαββαΐδης μάς συστήνει («Ο Κήπος του Μπες Τσινάρ και εγώ») τον κήπο του Μπες Τσινάρ, τον Κήπο των Πριγκήπων που βρισκόταν στο ύψος της τρίτης και της τέταρτης προβλήτας του λιμανιού, έναν χαρακτηριστικό τόπο της Θεσσαλονίκης που μάλλον αφάνισε η ανάπτυξη της πόλης.

Κοινός τόπος όλου του τεύχους, η Θεσσαλονίκη και η μνήμη της. Γιατί, όπως παρατηρεί και ο Κώστας Μπλιάτκας στο editorial του: «Κάθε γενιά, όπως θέλει να κάνει δική της την Αθανασία (που ύμνησε ο Νίκος Γκάτσος ως ομορφονιά που δεν την κέρδισε κανείς), έτσι και ξεχνά πως ερχόμαστε στη ζωή όταν πολλά πράγματα έχουν ήδη συμβεί πριν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, και είναι σημαντικό να μάθουμε, να διδαχθούμε, να συγκρίνουμε από το τι έχει συμβεί πριν εμείς γεννηθούμε».