«Όλα δεν θα πάνε καλά»: Ένα ντοκιμαντέρ για το Τσερνόμπιλ από δύο νέους που έζησαν την καταστροφή

Δύο νέοι άνθρωποι, θύματα της καταστροφής του Τσερνόμπιλ, συναντούν άλλους ανθρώπους με αντίστοιχες αναφορές και αναπηρίες και δημιουργούν την ταινία δρόμου «Όλα δεν θα πάνε καλά», που απέσπασε Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Astra, στη Ρουμανία, το 2020.

Η ταινία θα προβληθεί από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, από την Πέμπτη 1/4 έως την Κυριακή 4/4, μαζί με άλλες ταινίες, βραβευμένες σε κινηματογραφικά φεστιβάλ της Ρουμανίας και της Σερβίας.

Στις 26 Απριλίου 2021 συμπληρώνονται 35 χρόνια από το πυρηνικό δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ. Η σειρά «Chernobyl» (2019) του HBO και του SKY, «θύμισε» σε όλο τον κόσμο, με πολύ ρεαλιστικό και σκληρό τρόπο, τις τραγικές ώρες μετά το πυρηνικό δυστύχημα του 1986.

«Είμαστε χαρούμενοι που η ιστορία για το ατύχημα του Τσέρνομπιλ έγινε στα αγγλικά και μ’ αυτόν τον τρόπο έφτασε σε πολύ μεγαλύτερο κοινό», λένε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι σκηνοθέτες και πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ «Όλα δεν θα πάνε καλά» (Ρουμανία - Ουκρανία, 2020, 82΄), Αντριάν Πίρβου και Γελένα Μαξιόμ, το οποίο μιλά για την καθημερινότητα της επόμενης γενιάς από το δυστύχημα. Υπογραμμίζουν, μάλιστα, ότι η δημοφιλής σειρά αποτελεί μια «εξαιρετική απεικόνιση της καταστροφής, δείχνει την κλίμακά της, τον συναισθηματικό της αντίκτυπο και δεν παραβλέπει την ανικανότητα, το απόρρητο και την κακοδιαχείριση».

@AP Photo

Όταν συνέβη η πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ, η μητέρα του Αντριάν ζούσε κοντά στην περιοχή και ήταν έγκυος στον ίδιο. Πιστεύει ότι γι’ αυτό είναι σχεδόν τυφλός με ένα μάτι. Η Γελένα πάσχει από χρόνιο πόνο. Πριν από πέντε χρόνια αποφάσισαν να κάνουν αυτό το ντοκιμαντέρ, να ταξιδέψουν και να συναντήσουν κι άλλους ανθρώπους που μπορεί να επηρεάστηκαν απ’ αυτή την πυρηνική καταστροφή.

Στην αρχή ήθελαν να επικεντρωθούν σε επιστημονικά και ιατρικά γεγονότα, αλλά γρήγορα η προοπτική τους άλλαξε, όσο γνώριζαν ανθρώπους που ζουν κάθε μέρα με τις συνέπειες της καταστροφής. «Άνθρωποι με μεγάλη αγάπη για τη ζωή, οι οποίοι προσπαθούν να μην μείνουν προσκολλημένοι στο παρελθόν. Παρόλο που είχαν σοβαρές αναπηρίες, έδωσαν όλη τους την ενέργεια στο να βρουν το καλύτερο στη ζωή τους, στηρίζοντας ο ένας τον άλλον, αγαπώντας, γελώντας, χορεύοντας», εξηγούν.

Η ταυτότητά τους συνδέεται με την οδυνηρή ανάμνηση

Ο Αντριάν μεγάλωσε ακούγοντας συχνά τη μητέρα του να αναφέρεται στο Τσερνόμπιλ σε σχέση με τα προβλήματα όρασής του. Το παρομοιάζει με έναν «τρομακτικό και κακό θρύλο», τον οποίο μέσα από το ντοκιμαντέρ προσπάθησε να ανακαλύψει. Μεγαλώνοντας στη δεκαετία του ‘90, στην Ουκρανία, η Γελένα θυμάται ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν άλλες ανησυχίες και ήθελαν να ξεχάσουν το Τσερνόμπιλ όσο το δυνατόν γρηγορότερα».

Η ίδια επηρεάστηκε από κάποιους δασκάλους, ο οποίοι προσπαθούσαν να εξηγήσουν τις συνέπειες της ακτινοβολίας στην ανθρώπινη υγεία, ενώ με το σχολείο είχε κάνει με μερικά ταξίδια στο Τσερνόμπιλ.

Στην έρευνά τους για το ντοκιμαντέρ συνάντησαν -ανάμεσα σε πολλούς- και Ουκρανούς, οι οποίοι ζούσαν στο Πρίπιατ (Pripyat), πριν από το δυστύχημα και εξακολουθούν να επισκέπτονται συχνά την περιοχή, αναζητώντας αναμνήσεις από την παιδική τους ηλικία στα εγκαταλελειμμένα σπίτια τους. «Η ταυτότητά τους συνδέεται μ’ αυτήν την οδυνηρή μνήμη, δεν μπορούν να την αφήσουν να φύγει», τονίζουν οι σκηνοθέτες.

Εκτιμούν ότι μέσα στα χρόνια, η έρευνα για τις επιπτώσεις της καταστροφής είναι αντικρουόμενη. Εξηγούν -για παράδειγμα- ότι «ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ισχυρίζεται ότι μόνο λίγες χιλιάδες άνθρωποι υπέφεραν από χρόνιες ασθένειες λόγω του Τσερνόμπιλ. Η έκθεση αυτή υποστηρίζεται και από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, μια ομάδα που είναι γνωστό ότι ασκεί πιέσεις για τη βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας. Υπάρχουν λιγότερο δημοσιευμένες μελέτες από Ρώσους, Λευκορώσους και Ουκρανούς γιατρούς, που θέτουν τον αριθμό των σχετιζόμενων θανάτων σε πάνω από 1,5 εκατομμύριο.

Ο Λευκορώσος παιδίατρος που συναντήσαμε, σημείωσε ότι παρατήρησε μια σημαντική αύξηση των παιδιών που γεννήθηκαν με γενετικά ζητήματα μετά την καταστροφή, αν και αυτά τα παιδιά δεν μετρήθηκαν ποτέ σε επίσημα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αντίκτυπο του Τσερνόμπιλ», λένε.

Ο Αντριάν Πίρβου είναι σχεδόν τυφλός από το ένα μάτι. Όταν έγινε το ατύχημα, η μητέρα του ήταν έγκυος σ' εκείνον.

Είναι καλύτερη η ζωή, όταν δεν ζεις με το παρελθόν

Κατά τη δημιουργία της ταινίας, τους θύμωσε στην αρχή το μέγεθος της καταστροφής όσον αφορά την υγεία των ανθρώπων στη Λευκορωσία και τη συνεχή παραμέληση και αδιαφορία από τις αρχές. «Ακόμα και σήμερα, οι επιπτώσεις ελαχιστοποιούνται επειδή αποτελεί μια δυσάρεστη υπενθύμιση για το πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η κατάχρηση της πυρηνικής ενέργειας», τονίζουν και χαρακτηρίζουν «συναρπαστικό και λυπηρό» το γεγονός ότι οι άνθρωποι έπρεπε να μάθουν να ξεπερνούν το τραύμα που προκλήθηκε από αυτή την ανθρωπογενή καταστροφή, μόνοι τους χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη ή φροντίδα.

Υπογραμμίζουν αφενός ότι «τα μαθήματα» του Τσερνόμπιλ δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστούν, αφετέρου έμαθαν ότι το να κατηγορείς συνέχεια το παρελθόν για τις αδυναμίες σου στο παρόν, αποτελεί «συνταγή» για μια δυστυχισμένη ζωή.

«Αναγνωρίζουμε το παρελθόν, καταλαβαίνουμε ότι μας διαμόρφωσε, αλλά στοχεύουμε να ζούμε όσο καλύτερα μπορούμε μ’ αυτό που έχουμε τώρα», εξηγούν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Αντριάν Πίρβου και η Γελένα Μαξιόμ, προσθέτοντας ότι από τους ανθρώπους που γνώρισαν κατά τη δημιουργία της ταινίας, εκείνοι που αποφάσισαν να μην μείνουν προσκολλημένοι στο παρελθόν, ήταν πολύ πιο ευτυχισμένοι. «Για παράδειγμα, οι τυφλοί φίλοι μας από το Γκόμελ (Gomel), βλέπουν το Τσερνόμπιλ ως την προφανή αιτία των αναπηριών τους. Είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, ωστόσο η περαιτέρω σκέψη γι’ αυτό δεν θα αποκαταστήσει το όραμά τους».

H Γελένα Μαξιόμ πάσχει από χρόνιο πόνο...

Σκηνοθέτες και πρωταγωνιστές: Μάθαμε να ξεπερνάμε τα όριά μας

Έχοντας διπλό ρόλο και οι δύο στην ταινία, του σκηνοθέτη και του πρωταγωνιστή, θεωρούν ότι αυτό ήταν πλεονέκτημα επειδή δεν άφησε ο ένας τον άλλο να κρύψει άβολες στιγμές, που όμως ήταν σημαντικές για την ιστορία που ήθελαν να πουν. «Κινηματογραφήσαμε μερικές πολύ δύσκολες στιγμές της προσωπικής μας ζωής επί πέντε χρόνια. Συναισθηματικά, είναι μια διαδικασία με πολλά σκαμπανεβάσματα, καθώς αναβιώνεις επανειλημμένα μερικές δύσκολες καταστάσεις», εξηγούν, προσθέτοντας ωστόσο ότι η διαδικασία αυτή τους έδωσε σημαντικά μαθήματα για τον εαυτό τους και τους έμαθε να ξεπερνούν τα όριά τους. Με πολλές αναφορές στις προσωπικές τους ιστορίες, χαρακτηρίζουν τη δημιουργία της ταινίας «ένα μακρύ ταξίδι» και νιώθουν ευγνωμοσύνη για την εμπειρία που τους έδωσε.

Επόμενο πρότζεκτ: Άνθρωποι με αναπηρίες

Στο εξής θέλουν να προχωρήσουν σε κινηματογραφικά έργα που έχουν να κάνουν με την οικολογία -αυτό είναι και το θέμα του Μεταπτυχιακού που έκανε η Γελένα-, με δικαιώματα αναπηρίας και με κοινωνικά θέματα στην Ανατολική Ευρώπη. Ο Αντριάν ήδη εργάζεται με ανθρώπους με αναπηρίες και αυτό είναι το θέμα της επόμενης ταινίας που ετοιμάζουν, επικεντρώνοντας στην Ουκρανία και τη Λευκορωσία.

«Τα άτομα με αναπηρίες αντιμετωπίζονται με άλλους τρόπους σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Σε ορισμένες χώρες, είναι “κρυμμένα” σε ειδικά ιδρύματα, σε άλλες όπου αγωνίστηκαν για τα δικαιώματά τους, έχουν πλήρη δυνατότητα πρόσβασης και μπορούν να ακολουθήσουν σχεδόν οποιαδήποτε εργασία και καριέρα θέλουν. Το κύριο εμπόδιο είναι η προκατάληψη της κοινωνίας, ότι τα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι ένα βάρος και ένα επιπλέον κόστος για τις κυβερνητικές δαπάνες, ενώ στην πραγματικότητα είναι άνθρωποι με διαφορετικές ανάγκες που μπορούν να προσφέρουν μεγάλη αξία στην κοινωνία, εάν τους δοθεί η ευκαιρία», καταλήγει.

Οι προβολές πραγματοποιούνται στο online.filmfestival.gr