@e.x.i.s: Ένα λεξικό με κινούμενες εικόνες, χρώματα, μουσικές και χιούμορ στο Instagram

Μια σελίδα αφιερωμένη στις λέξεις, στο Instagram; Ακούγεται σχεδόν αντιφατικό, με δεδομένο ότι θεωρείται το μέσο της εικόνας.

«Για εμάς, οι λέξεις έχουν χρώματα, ζωντάνια και ομορφιά και μ’ αυτόν τον τρόπο, προσπαθούμε να τις παρουσιάσουμε στο Instagram, την αυτοκρατορία της εικόνας. Θεωρούμε πως είναι απόλυτα ταιριαστό, καθόλου αντιφατικό. Στόχος είναι το εικαστικό προφίλ να πλαισιώνει άρτια την κάθε λέξη και τις πληροφορίες της και να τη ζωντανεύει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη», λένε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι δημιουργοί της, Άρτεμις Βαλυράκη και Ενκελέντ Μπιλάλι.

Δύο «λεξολάγνοι», όπως αυτοπροσδιορίζονται, που επιθυμούν να επικοινωνήσουν την αγάπη τους για τις λέξεις και να διαδώσουν την όμορφη ιστορική τους διαδρομή.

Η ιδέα τους ήταν στα σκαριά αρκετούς μήνες. Η πρώτη καραντίνα, τον Μάρτιο του 2020, τούς πρόσφερε αφενός μεν την πολυτέλεια του χρόνου ώστε να ολοκληρώσουν και τις τελευταίες πινελιές, αφετέρου δε τους έδωσε έμπνευση για την πρώτη τους ανάρτηση. «Τότε, είχαμε πρωτομπεί σε καραντίνα και ο πρωθυπουργός, στο διάγγελμά του, είχε ζητήσει από τον κόσμο να παραμείνει σπίτι και να εφαρμόσει το “κοκούνινγκ”. Αυτό ήταν. Το @e.x.i.s “άρθρωσε” την πρώτη του λέξη».

Κάθε λέξη, για να γίνει η έρευνα και να αποτυπωθεί γραφιστικά απαιτεί από έξι ώρες έως πέντε μέρες δουλειάς. «Κάθε ανάρτηση είναι προϊόν εμβριθούς επιστημονικής έρευνας γύρω από την εκάστοτε λέξη, αλλά και γραφιστικών πειραματισμών για τη δημιουργική απόδοση της πληροφορίας που συγκεντρώθηκε. Και τα δύο σκέλη απαιτούν χρόνο και συνέπεια».

Σύμφωνα με τους δημιουργούς του -αλλά και όπως διαπιστώνει κάποιος μπαίνοντας στη σελίδα- στο @e.x.i.s, «η επιστημονική συνέπεια είναι μη διαπραγματεύσιμη. Ξεψαχνίζουμε όλες τις υποψήφιες λέξεις πριν αναρτηθούν. Για να εξάγουμε ένα ολοκληρωμένο συμπέρασμα, συμβουλευόμαστε ετυμολογικά λεξικά για διάφορες χρονικές φάσεις της ελληνικής, αλλά και πρακτικά συνεδρίων ετυμολογίας, σημειώσεις μαθημάτων, βιβλία και άρθρα». Φροντίζουν επίσης στην περιγραφή των ποστ να αναφέρουν όλες τις πηγές, που χρησιμοποιήθηκαν για κάθε ανάρτηση.

«Cafuné» σημαίνει «χαϊδεύω τα μαλλιά κάποιου που αγαπώ»

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ταξιδιάρικη ενότητα «e.x.i.s on tour». Η ιδέα είναι να βρεθούν και να γνωστοποιηθούν λέξεις από όλο τον κόσμο, που είναι δύσκολο να μεταφραστούν σε άλλες γλώσσες μονολεκτικά, γεγονός που τις κάνει πολύ μοναδικές. Για παράδειγμα, στα Πορτογαλικά της Βραζιλίας υπάρχει η λέξη «cafuné» και σημαίνει «χαϊδεύω τα μαλλιά κάποιου που αγαπώ» ή στα Ιαπωνικά, υπάρχει η λέξη «kuchisabishii» με τη σημασία «όταν δεν πεινάς, αλλά τρως επειδή το στόμα σου νιώθει μοναξιά».

«Δεν γίνεται να μην ταυτιστείς μ’ αυτές τις λέξεις», τονίζουν. Αγαπημένη τους λέξη είναι το «λατρεύω», επειδή, όπως εξηγούν, «η σημασιολογική εξέλιξη της λέξης μάς δίδαξε ότι η λατρεία είναι προνόμιο των θνητών», ενώ πιο περίεργη βρίσκουν το «καλλίπυγος», που έχει τη σημασία «αυτός/-ή που έχει ωραία οπίσθια».

«Η λέξη πυγή, στα αρχαία ελληνικά, σημαίνει οπίσθια, εξού και πυγολαμπίδα! Δυστυχώς, η λέξη έχει περάσει σε αχρησία. Αλλά βάλαμε σκοπό είναι να την “αναστήσουμε”», λένε.

Τους ενδιαφέρει όχι μόνο η εγκυρότητα της πληροφορίας ή η επιλογή μιας λέξης, αλλά και η εικαστική της πλαισίωση. «Κινούμενες εικόνες, χρώματα, μουσικές, είναι ο τρόπος να βάλουμε την προσωπική μας πινελιά, και να αποδώσουμε την εκάστοτε λέξη με αμεσότητα και χιούμορ», επισημαίνουν.

Το «Πάσχα» για παράδειγμα «φοράει» αυτιά λαγού. Επιδιώκουν, ακόμη, διάδραση με τον κόσμο μέσα από stories με κουίζ με λέξεις, ή δίπολα με εκφράσεις και παροιμίες, «δίpollα» όπως τα αποκαλούν. Τους δίνει μεγάλη ενέργεια η ανταπόκριση του κόσμου. «Έχουμε γίνει μια μεγάλη παρέα που διψά για όλο και περισσότερες λέξεις», υπογραμμίζουν και εξηγούν ότι συχνά τους προτείνουν λέξεις για ανάλυση, όπως το «πετριχώρ» (=η οσμή που αναδύεται από το έδαφος μετά τη βροχή), το οποίο έγινε ανάρτηση, και μάλιστα πολύ αγαπημένη.

«Γενικά, δεχόμαστε αρκετά μηνύματα με όμορφα λόγια που μας ενθαρρύνουν απίστευτα, όπως και διάφορα άλλα, που ίσως προτείνουν λέξεις προς ανάλυση ή που εκφράζουν απορίες για διάφορες λέξεις, και αυτό από μόνο του είναι ξεχωριστό! Δείχνει ότι ο κόσμος έχει μπει στο “παιχνίδι”». Επεξεργάζονται τον τρόπο να υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη διάδραση με τον κόσμο, ο καθένας να μπορεί να γίνει ενεργός μέτοχος της συζήτησης και όχι απλός παρατηρητής.

«Λέξη» + «έξις»

Το «Λέξις» είναι δικός τους συμφυρμός, από τη «λέξη» + «έξις». Όπως εξηγούν «στα Ἠθικὰ Νικομάχεια του Αριστοτέλη, η ἕξις είναι μια επίκτητη ψυχική αρετή την οποία αποκτάμε μέσω της μάθησης και κυρίως με την επανάληψη. Επίσης, ο όρος προέρχεται από το θέμα του μέλλοντα ἔξω του ρήματος ἔχω. Είναι σαν να λέμε, έχουμε, θα έχουμε λέξεις! Έξις όμως σημαίνει και συνήθεια. Η γλώσσα έχει κι αυτή τις δικές της συνήθειες. Άλλοτε δανείζει, άλλοτε δανείζεται κι άλλοτε δημιουργεί. Ένα είναι το σίγουρο. Η γλώσσα αλλάζει κι αυτές οι αλλαγές αποτυπώνονται στις λέξεις της».

Το κριτήριό τους και ο κύριος άξονας επιλογής των λέξεων προς δημοσίευση και ανάλυση, είναι να παρουσιάζουν βαθύ ετυμολογικό και σημασιολογικό ενδιαφέρον, καθώς και μια όμορφη ιστορική διαδρομή.

«Αν ενθουσιαστούμε εμείς με μια λέξη, πολύ πιθανό να ενθουσιαστεί και η παρέα του e.x.i.s», σημειώνουν, προσθέτοντας ωστόσο ότι δεν μετρούν την αξία μιας λέξης από τα «likes» που θα συγκεντρώσει. Όλα τα stories αποθηκεύονται σε ονομαστικά «highlights» στο προφίλ και «περνούν στην αιωνιότητα, για να μπορείς να ανατρέξεις ανά πάσα στιγμή», όπως τονίζουν.

Άρτεμις και Ενκελέντ

Η Άρτεμις Βαλυράκη, αρχιτέκτονας μηχανικός από την Αθήνα που σπούδασε στη Θεσσαλονίκη, από μικρή έφτιαχνε τις δικές της λέξεις, ανάλογα με το πώς αντιλαμβανόταν τη σημασία τους. Το αλμυρό ήταν «αλατηρό», το σακίδιο που κουβαλούσε ήταν το «κουβάλιό» της, και το επάγγελμα του μπαμπά της, που ασχολείται με τη ζωγραφική και τη γραφιστική, ήταν «ζωγραφίστας». Μεγαλώνοντας συνειδητοποίησε πως οι λέξεις ανέκαθεν τη γοήτευαν. «Οπτικά, ηχοχρωματικά, αλλά και εννοιολογικά. Μπορεί η γλώσσα αυτή καθαυτή να μην είναι το αντικείμενό μου, αδιαμφισβήτητα όμως σχετίζεται άμεσα και καθοριστικά με την αρχιτεκτονική. Οι λέξεις αποτελούν και αυτές ένα συνθετικό εργαλείο, ένα κατασκευαστικό εργαλείο, με το οποίο μπορείς να δομήσεις τη σκέψη σου και να αρθρώσεις τις ιδέες σου. Είναι ο άξονάς μου», επισημαίνει.

Ο Ενκελέντ Μπιλάλι, υποψήφιος διδάκτορας γλωσσολογίας, ήρθε στην Ελλάδα από την Αλβανία τεσσάρων ετών και μπήκε σ’ ένα πολύ προσωπικό κυνήγι λέξεων της ελληνικής γλώσσας. «Ήταν αναπόφευκτο το να γοητευτώ. Πλέον, ως υποψήφιος διδάκτορας γλωσσολογίας, έχω απομυθοποιήσει πολλά γι’ αυτές, αλλά μέσω της απομυθοποίησης έχει ενισχυθεί η αγάπη μου να μελετώ ακόμα περισσότερο αυτό το ξεχωριστό σύστημα επικοινωνίας που ονομάζουμε γλώσσα», δηλώνει.