Τέχνη 1821: Ανάλυση του έργου «Μετά την καταστροφή των Ψαρών», Νικόλαος Γύζης
Ο Γύζης εμπνεύστηκε τη σύνθεση από το τραγικό γεγονός της καταστροφής των Ψαρών, τον Ιούνιο του 1824, όταν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, για να εκδικηθούν το σπουδαίο ναυτικό ορμητήριο των Ελλήνων, κατέλαβαν και λεηλάτησαν το νησί, έσφαξαν τους κατοίκους και όσοι γλύτωσαν, κατέφυγαν στα πλοία για να σωθούν. Η αγριότητα των Τούρκων και η θυσία των Ελλήνων έγιναν γνωστά στην Ευρώπη και απαθανατίστηκαν και από ξένους καλλιτέχνες, όπως ο Delacroix.
Η ιδέα της καταστροφής και του ξεκληρίσματος των κατοίκων των Ψαρών απασχόλησε τον Γύζη από το 1896 και φιλοτέχνησε σχέδια και παραλλαγές πάνω στο θέμα το οποίο απέδωσε με τη μορφή ναυαγίου, επιτείνοντας την δραματικότητα της σκηνής, καθώς στον όλεθρο του πολέμου προστίθενται και οι απειλές της φύσης, εδώ της μανιασμένης θάλασσας.
Ο εικονογραφικός τύπος του ναυαγίου παραπέμπει στο έργο του Γάλλου ρομαντικού ζωγράφου Géricault Το ναυάγιο της σχεδίας Μέδουσα (1819), όμως ο Γύζης προσθέτει στο έργο του στοιχεία που συμβολίζουν τα ιδανικά του απελευθερωτικού αγώνα.
Σε μια βάρκα που παλεύει με τα κύματα ξεχωρίζει η μορφή του όρθιου βρακοφόρου σε δυναμική στάση - έκφραση ελπίδας για πιθανή ευτυχή έκβαση και σωτηρία, ενώ οι υπόλοιποι αγωνίζονται να κρατηθούν ή να σώσουν όσους έχουν πέσει στη θάλασσα. Μέσα στη βάρκα της φυγής έχουν ωστόσο μαζί τους μια εικόνα και τη σημαία που κυματίζει. Η σκηνή διαδραματίζεται μέσα στη νύχτα, επικρατούν σκούροι χρωματικοί τόνοι, κάποια τμήματα είναι πιο φωτεινά, υπάρχουν ελάχιστα κόκκινα και η σύνθεση χαρακτηρίζεται από μετα-εμπρεσιονιστικό και αφαιρετικό χαρακτήρα που προσδίδει στο έργο ποιητική χροιά.
Ο πίνακας ανήκει στην τελευταία περίοδο του Γύζη που, όπως και οι άλλες του μεγάλες συνθέσεις της ίδιας περιόδου, προβάλλει συμβολικά τα εθνικά ιδεώδη της Θρησκείας και της Πατρίδας.
Με τη συνδρομή της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης