Η βυζαντινή μουσική στον κατάλογο άυλης κληρονομιάς της Unesco

Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα «Le Figaro», τα βυζαντινά μέλη – ή η τέχνη της Ψαλτικής – έχουν τις ρίζες τους στις μουσικές παραδόσεις των Βαλκανίων και της ανατολικής Μεσογείου, εκεί όπου εκτεινόταν επί αιώνες η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Πρόκειται για μια τέχνη αποκλειστικά φωνητική (a capella) και μονοφωνική, η οποία συνοδεύει τα λειτουργικά κείμενα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τα βυζαντινά μέλη κωδικοποιούνται σε οκτώ τύπους ή τόνους.

Σύμφωνα με την Unesco, η τέχνη της Ψαλτικής ήταν εκείνη που ενίσχυσε σημαντικά την αξία των κειμένων της Αγίας Γραφής. Τα βυζαντινά μέλη αναπτύχθηκαν κυρίως μετά τον 3ο μ.Χ. αιώνα, πολύ προτού φτάσουν στο απόγειό τους ανάμεσα στο 13ο και 15ο μ.Χ. αιώνα.

Χάρη στην προφορική αναμετάδοση των ψαλτών και της χρήσης τους από την Ορθόδοξη Εκκλησία, η βυζαντινή μουσική άντεξε την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1453 και επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την λαϊκή μουσική της Ανατολής.

Όπως εξηγεί στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) ο διευθυντής της Σχολής Βυζαντινής και Παραδοσιακής Μουσικής της Καλαμάτας, Κωνσταντίνος Σιάχος, η επίδραση ανάμεσα στη βυζαντινή και την λαϊκή μουσική υπήρξε αμοιβαία στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.

Για ορισμένους ειδικούς, υπάρχουν στοιχεία της μουσικής της αρχαίας Ελλάδας, τα οποία ενυπάρχουν και στην ψαλτική τέχνη, γεγονός που θεωρείται ως μια «συνέχεια», ένας συνδετικός κρίκος με την αρχαιότητα.

Η βυζαντινή μουσική γράφεται πρωτίστως στην ελληνική γλώσσα, που συνιστά τη γλώσσα καταγωγής της ορθόδοξης Θείας Λειτουργίας, αλλά μεταφράζεται και σε άλλες, όπως τα συριακά, τα αραβικά, τα αρμένικα ή τα γεωργιανά. Παραμένει ο κύριος μουσικός τύπος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Αν και τα βυζαντινά μέλη υπήρξαν πάντοτε συνδεμένα με την ανδρική φωνή, στις μέρες μας η ψαλτική τέχνη εξασκείται με ιδιαίτερη επιδεξιότητα και από τις γυναίκες, τόσο σε γυναικείες χορωδίες όσο και σε μοναστήρια.

«Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1989, η βυζαντινή μουσική εξαπλώθηκε εκ νέου στις ορθόδοξες χώρες της ανατολικής Ευρώπης, τη Βουλγαρία, τη Σερβία ή την Ρουμανία. Η πλούσια μουσική της απεύθυνση ξεπερνά τον εκκλησιαστικό κόσμο και τα στοιχεία της εντοπίζονται στην λαϊκή μουσική των Βαλκανίων, την τουρκική, την αραβική ή την ελληνική, γενικότερα στη μεσογειακή κουλτούρα», υπογραμμίζει ο Κωνσταντίνος Σιάχος.