22-11-1963: Τι θα είχε συμβεί και πώς θα ήταν σήμερα ο κόσμος αν δεν είχε δολοφονηθεί ο Κένεντι;

Παρασκευή, 22 Νοεμβρίου 2019 14:12

11.22.1963 – Ο αμερικανικός τρόπος γραφής της ημερομηνίας της δολοφονίας του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι και η μέρα που πολλοί θεωρούν ότι άλλαξε τη σύγχρονη ιστορία. Τι θα είχε γίνει, όμως, αν ο Όσβαλντ αστοχούσε; Αν ο Κένεντι έσκυβε; Αν ένα κρύωμα τον ανάγκαζε να μείνει στο ξενοδοχείο του εκείνη τη μοιραία -για τον ίδιο τουλάχιστον- μέρα;

Η ιστορία, το έχουμε πει πολλές φορές, δεν γράφεται με σενάρια, αλλά με τα γεγονότα. Είναι σχεδόν αδύνατον, όμως, να μην κάνεις σπέκουλα και υποθέσεις, ιδιαίτερα γύρω από γεγονότα αποκομμένα (ή σχεδόν) από το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο. Αν ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η νομοτελειακή συνέπεια μιας σειράς γεγονότων και συνθηκών, άρα θα ξέσπαγε ούτως ή άλλως με κάποια αφορμή, η περίπτωση του Κένεντι ανήκει σε μια εντελώς διαφορετική κατηγορία γεγονότων: Των -σχεδόν- τυχαίων. Είναι προφανές ότι πολλοί τον ήθελαν νεκρό. Όπως και κάθε Αμερικανό Πρόεδρο εξάλλου, καθένας για τους δικούς του λόγους. Τον Κένεντι πολύ περισσότερο, επειδή εκπροσωπούσε, εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, μια πολιτική δύναμη ανανέωσης τόσο για τη διεθνή πολιτική σκηνή όσο και για την ίδια την κοινωνία των ΗΠΑ.

Ο Κένενετι δεν ήταν τόσο προοδευτικός όσο έχει μείνει στην ιστορία, όχι με τα σημερινά στάνταρ τουλάχιστον. Ήταν, όμως, για την εποχή του.

Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος σήμερα, αν δεν είχε δολοφονηθεί; Μερικά από τα σενάρια είναι πολύ ενδιαφέροντα...

Οι εκλογές του 1964

(@AP Photo)

Εάν η απόπειρα είχε γίνει, αλλά ο Κένεντι δεν είχε πεθάνει, προφανώς ο κόσμος δεν θα είχε γνωρίσει όλον τον πλούτο των θεωριών συνομωσίας που πλέχθηκαν γύρω από τη δολοφονία του. Και βέβαια δεν θα είχε υπάρξει η έρευνα της επιτροπής Γουόρεν. Θα είχε γίνει, όμως, κάποια έρευνα. Και αυτή η έρευνα, αναπόφευκτα θα είχε φέρει στην επιφάνεια πολλά από τα προσωπικά και πολιτικά μυστικά του (και είχε πολλά, με βασικότερο τη σχέση του με τη Μαφία), με δεδομένο μάλιστα ότι το κατεστημένο στην Αμερική δεν ήταν υπέρ του. Τουναντίον, ήταν πολύ εναντίον του. Στο βιβλίο του Μπράις Ζάμπελ «Surrounded by Enemies: What If Kennedy Survived Dallas?», ο συγγραφέας κάνει την υπόθεση ότι αυτές οι αποκαλύψεις θα οδηγούσαν σε παραπομπή του, παρόμοια με αυτή που αντιμετωπίζει σήμερα ο Τραμπ. Και θα έχανε τις εκλογές, με συνέπεια να μην υπάρξει δεύτερη θητεία και ο ίδιος να εξαφανιστεί από το πολιτικό σκηνικό, απαξιωμένος.

2. Βιετνάμ

Η κατάσταση στο Βιετνάμ ήταν ήδη πολύ τεταμένη το 1963. Λίγους μήνες πριν σκοτωθεί, ο Κένεντι, είχε υποστηρίξει ένα πραξικόπημα το οποίο κατέληξε με το θάνατο του Νοτιοβιετναμέζου Προέδρου Ντίεμ.

Στο ντοκιμαντέρ «Virtual JFK», ιστορικοί υποστηρίζουν ότο ο Κένεντι θα είχε αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από το Βιετνάμ, αντιστεκόμενος στις πιέσεις για ένα γενικευμένο πόλεμο.

Παρόλα αυτά, μετά το θάνατό του, ο αδελφός του Ρόμπερτ είπε στους δημοσιογράφους ότι ο JFK δεν είχε καμία πρόθεση να φύγει από το Βιετνάμ. Φαίνεται πράγματι δύσκολο να είχε πάρει μια τόσο δραστική απόφαση, δεν είχε δώσει έως τότε δείγματα ότι ήταν τόσο αποφασιστικός.

Στην πραγματικότητα, οι ιστορικοί όχι μόνο δεν έχουν κάποιο ασφαλές σενάριο, αλλά διαφωνούν και πολύ μεταξύ τους για το πώς θα εξελισσόταν ο πόλεμος του Βιετνάμ αν ζούσε ο Κένεντι.

3. Ανθρώπινα δικαιώματα

Ο Λίντον Τζόνσον ήταν ένας άνθρωπος αφανής, καθόλου λαμπερός και με πολλές γωνίες. Ήξερε όμως κάτι που δεν ήξερε ο Κένεντι: Πώς να χειρίζεται το σύστημα της εξουσίας στην Ουάσινγκτον. (@AP Photo)

Οι ιστορικοί ξέρουν ότι ο Κένεντι θα τα είχε βρει πολύ σκούρα στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει τη συναίνεση του Κογκρέσου στα θέματα των κοινωνικών αλλαγών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αν είχε εκλεγεί για άλλη μια θητεία. Τελικά αυτός που πήρε το κρέντιτ ήταν ο Λίντον Τζόνσον, ο οποίος κατάφερε να περάσει τους περίφημους νόμους που άλλαξαν την Αμερική στη δεκαετία του '60. Κι αυτό επειδή ο Τζόνσον εκμεταλλεύτηκε τόσο τη δυναμική που είχε δημιουργήσει ο Κένεντι, όσο και τις διασυνδέσεις του στο Κογκρέσο αλλά και τη μυθολογία που άρχισε από την πρώτη στιγμή να δημιουργείται γύρω από την ίδια τη δολοφονία. Το πιθανότερο είναι ότι ο ίδιος ο Κένεντι δεν θα τα είχε καταφέρει τόσο καλά.

Στο περίφημο βιβλίο του Στίβεν Κινγκ «11/22/1963», ο συγγραφέας «στέλνει» έναν άντρα πίσω στο 1963 για να σώσει τον Κένεντι. Με τα πολλά -πάρα πολλά- τα καταφέρνει. Και όταν επιστρέφει στο παρόν, διαπιστώνει ότι όχι μόνο η Νομοθεσία του 1964 για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δεν πέρασε, αλλά ο κόσμος έχει μεταβληθεί σε μια απόλυτα αυταρχική δυστοπία, συνέπεια πυρηνικού πολέμου που ξέσπασε λίγα χρόνια αργότερα.

4. Ο ψυχρός Πόλεμος

Κένεντι και Χρουστσόφ ήταν φίλοι. Όσο φίλοι μπορούν να είναι μια γάτα και ένα ποντίκι σε ειδικές συνθήκες. Ποιος ήταν η γάτα και ποιος το ποντίκι είναι θέμα απλώς από ποια πλευρά του παραπετάσματος κοιτουσε κανείς την κατάσταση. (@AP Photo)

Το είπαμε και πριν ότι ο Κένεντι δεν ήταν τόσο «άγγελος» όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Πολλοί από τους ιστορικούς υποστηρίζουν ότι κέρδισε τις εκλογές εκμεταλλευόμενος τους φόβους για πυρηνικό πόλεμο και χτίζοντας όλη την πολιτική του περσόνα πάνω στο σκληρό πρόσωπο που έπρεπε να επιδείξει η Αμερική στον Ψυχρό Πόλεμο. Ένα από τα επιχειρήματά του ήταν ότι «οι Ρεπουμπλικάνοι στάθηκαν πολύ αδύναμοι στην αντιμετώπιση του Κομμουνιστικού κινδύνου». Όμως, λίγο πριν από το θάνατό του, πίεσε για περιορισμό της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων. Στο βιβλίο «If Kennedy Lived: An Alternate History», ο Τζεφ Γκρίνφιλντ υποστηρίζει ότι ο Κένεντι θα είχε συνεργαστεί με το Σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ για να περιοριστούν πράγματι τα πυρηνικά όπλα. Πόσο εφικτό θα ήταν αυτό σε μια εποχή στην οποία η ισορροπία του τρόμου έκανε τον κόσμο να γυρίζει, παραμένει άγνωστο.

5. Το διαστημικό πρόγραμμα

Ο Κένεντι πίστευε πολύ στο διαστημικό πρόγραμμα και διαφήμιζε αυτή του την πίστη. Η οποία, όμως, δεν ήταν τόσο προσωπική πεποίθηση όσο αναγκαιότητα της διατήρησης της υπεροχής των ΗΠΑ στον πλανήτη και έξω από αυτόν. (@AP Photo)

Θα είχαμε στείλει ήδη ανθρώπους στον Άρη, αν είχε ζήσει ο Κένεντι; Ο Συγγραφέας Στίβεν Μπάξτερ, στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας «Voyage», στέλνει ανθρώπους (Αμερικανούς φυσικά) στον Άρη το 1986, με τον Κένεντι εν ζωή. Στην πραγματικότητα, ο Κένεντι λειτούργησε μόνο ως έμπνευση για το διαστημικό πρόγραμμα. Ήταν ο Νίξον που ενέκρινε για πρώτη φορά αποστολή στον Άρη. Σε μια ακόμα πιο αισιόδοξη πιθανή (ή μάλλον απίθανη) τροπή, Κένεντι και Χρουστσόφ δημιουργούν το πρώτο κοινό διαστημικό πρόγραμμα ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Και παγκόσμια ειρήνη, αμήν.

5. Οι σχέσεις με την Κούβα

Ο Κάστρο ήξερε από την πρώτη στιγμή ότι θα έπεφταν επάνω του οι υποψίες για τη δολοφονία του Κένεντι, όπως και έγινε. Υπό μια έννοια, η δολοφονία αυτή, οδήγησε σε στασιμότητα οποιαδήποτε προσπάθεια προσέγγισης των δύο χωρών για τα επόμενα χρόνια. @AP Photo

Ένα από τα σημεία-κλειδιά της δολοφονίας του Κένεντι είναι το πόσο τάραξε το Φιντέλ Κάστρο και το πώς διαμόρφωσε τις αμερικανο-κουβανικές σχέσεις για την επόμενη 50ετία. Φυσικά ο Κάστρο ήξερε ότι θα θα έπεφταν επάνω του κατηγορίες για τη δολοφονία, ιδιαίτερα μετά την αποκάλυψη ότι ο Όσβαλντ είχε μιλήσει ανοιχτά εναντίον της πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Κούβα. Γι αυτό και προσφέρθηκε να δώσει ο ίδιος εξηγήσεις στην επιτροπή Γουόρεν, που διερευνούσε τη δολοφονία. Κάποιοι πείστηκαν. Πολλοί όχι και η εμπλοκή της Κούβας στο θάνατο του Κένεντι παραμένει ως σήμερα κεντρικό σημείο σε πολλές από τις θεωρίες συνομωσίας. Ο ίδιος ο Κένεντι, πάντως, όπως λέει ο βιογράφος του, Ρόμπερτ Ντάλεκ, έβλεπε ως μονόδρομο την προσέγγιση με την Κούβα και ήταν προετοιμασμένος να κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση.

Μια δολοφονία λίγο λιγότερο σημαντική απ' όσο πιστεύουμε

Η Τζάκι με δύο της παιδιά, στην κηδεία του Κένεντι. Δίπλα της, ο Μπομπ και ο Έντουαρντ. Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, ακόμα και η Τζάκι ίσως μέχρι τέλους είχε ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο, κουρασμένη από τις απιστίες του Κένεντι και εκθέτοντάς τον (@AP Photo)

Σε κάθε περίπτωση, οι ιστορικοί συμφωνούν ότι αν ο Κένεντι είχε ζήσει, τα επόμενα χρόνια δεν θα είχαν εκείνο το γιγαντιαίο μομέντουμ των πρώτων ετών της πολιτικής του καριέρας. Η πρώτη του θητεία ήταν καλή αλλά όχι τόσο αξιομνημόνευτη. Και, υπό μια έννοια, ο θάνατός του ήλθε στην κατάλληλη στιγμή, ώστε να προστατεύσει την υστεροφημία του: Η δεκαετία του '60 ξεκίνησε καλά για τις ΗΠΑ, αλλά στην πορεία της μετατράπηκε σε κόλαφο και ιδιαίτερα στο Βιετνάμ.

Πόσα θα μπορουσε να έχει κάνει στη δεύτερη θητεία του; Όχι πολλά αν κοιτάξουμε την εμπειρία, η οποία λέει ότι όλοι οι Πρόεδροι των ΗΠΑ έκαναν τα σημαντικότερα πράγματα της καριέρας τους στην πρώτη τους θητεία. Και ο Κένεντι αποδείχθηκε άτολμος σε πολλές περιπτώσεις. Και όχι ιδιαίτερα ικανός στο χειρισμό του μηχανισμού των αμερικανικών πόλιτικς.

Παραδόξως, αυτός που βγαίνει κερδισμένος -και ιστορικά- απ' όλο αυτό, είναι ο Λίντον Τζόνσον. Ένας άνθρωπος με εξίσου φιλελεύθερο όραμα για τις ΗΠΑ, αλλά πολύ λιγότερο λαμπερός από τον Κένεντι. Λαϊκός τύπος, χωρίς σπουδαία μόρφωση, καθόλου επικοινωνιακός και χαμένος στην εποχή της τηλεόρασης, ο Τζόνσον είχε πολλά μειονεκτήματα έναντι του Κένεντι, αλλά ένα πολύ σοβαρό πλεονέκτημα:

Έκανε τη δουλειά.

Κι αυτό απέδειξε ότι η θεωρία των «μεγάλων ηγετών» δεν απαντά στα ιστορικά ερωτήματα, όχι πάντα τουλάχιστον. Οι ηγέτες έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν κάποια γεγονότα, αλλά πάντα και οι ίδιοι εξαρτώνται από δυνάμεις πολύ ισχυρότερες από τους ίδιους. Ακόμα κι αν ο Κένεντι ήθελε (υποθετικά) να τερματίσει τον Ψυχρό Πόλεμο, δεν ήταν μόνος του σ' αυτόν, είχε απέναντί του το Νικίτα Χρουστσόφ, ο οποίος δεν ήταν Στάλιν, αλλά δεν ήταν και Γκορμπαρσόφ.

Κι αν ήθελε να τερματίσει (υποθετικά) τον πόλεμο στο Βιετνάμ, είχε πίσω του μια Αμερική που μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο πίστευε ότι μπορούσε να κάνει ότι ήθελε. Αυτή η αντίληψη αποτέλεσε και τη Nέμεσή της στο Βιετνάμ, κι αυτό συμβαίνει πάντα με το δύσκολο τρόπο.