Ο Αλμπέρ Καμύ σημαίνει πολλά για πάντα

Μεγαλωμένος μέσα στην ανέχεια, ορφανός από πατέρα (ο πρόγονος του επιστρατεύθηκε όταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και σκοτώθηκε στη μάχη του Μάρνη το 1914) ο Καμύ ξεπέρασε κάθε εμπόδιο και σπούδασε φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο του Αλγερίου αλλά η φυματίωση, μια αρρώστια που τον ταλαιπωρούσε από τα χρόνια της εφηβείας του, τον εμπόδισε να γίνει είτε καθηγητής, είτε ποδοσφαιριστής (ένα άθλημα που για τον ίδιο εκθέτει καλύτερα από όλα τον χαρακτήρα των ανθρώπων).

Εραστής της διαύγειας στο πνεύμα, της ειρωνείας και πολέμιος της φονικής βίας και του ανθρώπινου πάθους για το θάνατο, ο Καμύ εκδίδει κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου το μυθιστόρημα του “O Ξένος” που τον αναδεικνύει.

Πάντα επίκαιρος και επικριτικός, ανθρωπιστής και διαχρονικός ο Καμύ βραβεύθηκε με το Νομπέλ λογοτεχνίας, στις 10 Δεκεμβρίου του 1957, μια ελάχιστη για το μέγεθος του ανήσυχου πνεύματος του αναγνώριση, ο Καμύ πέθανε άδικα σαν σήμερα σε τροχαίο στη μικρή πόλη του (Πτι)Βιλμπλεβέν όταν ο οδηγός και εκδότης φίλος του Μισέλ Γκαλιμάρ παρεκκλίνει της πορείας του και ρίχνει το αυτοκίνητο σε ένα δέντρο.

Ο Καμύ δεν είχε καν συμπληρώσει τα 47 του χρόνια. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα αποφθέγματα του που μπορούν να φωτίσουν το σκοτάδι μας.

Μη βαδίζεις μπροστά μου γιατί μπορεί να μην σε ακολουθήσω.

Μη βαδίζεις πίσω μου γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω. Βάδιζε πλάι μου και γίνε ο σύντροφός μου.

Είναι προτιμότερο να ζω τη ζωή μου σαν να υπάρχει Θεός και να πεθάνω για να ανακαλύψω ότι δεν υπάρχει παρά να ζω τη ζωή μου σαν να μην υπάρχει και να πεθάνω για να ανακαλύψω ότι υπάρχει.

Από το κουτί της Πανδώρας όπου βρίσκονταν πλήθος τα κακά της ανθρωπότητας, οι Έλληνες άφησαν την ελπίδα να βγει τελευταία από τα άλλα, σαν το πιο τρομερό από όλα. Δε γνωρίζω πιο συγκινητικό συμβολισμό. Γιατί η ελπίδα, αντίθετα απ' ό,τι πιστεύουμε, ισοδυναμεί με παραίτηση. Και ζω σημαίνει δεν παραιτούμαι.

Τι είναι ένας επαναστάτης; Ένας άνθρωπος που λέει όχι.

Αγαπώ υπερβολικά τη χώρα μου για να είμαι εθνικιστής.

Το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δυο φορές.

Η ανάγκη να έχεις πάντα δίκιο, σφραγίδα ενός χυδαίου πνεύματος.

Στη μέση του χειμώνα, ανακάλυψα τελικά ότι μέσα μου υπάρχει ένα αόρατο καλοκαίρι.

Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους δεν ασχολούνται με την πολιτική.

Θα σου πω ένα μυστικό φίλε μου. Μην περιμένεις την Ημέρα της Κρίσης. Έρχεται κάθε μέρα.

Υπάρχουν κάποια πάθη τόσο δυνατά, που δεν μπορεί παρά να είναι αρετές.

Αυτοί που γράφουν ξεκάθαρα έχουν αναγνώστες. Αυτοί που γράφουν δυσνόητα, έχουν σχολιαστές.

Ο κόσμος όπου αισθάνομαι πιο άνετα, είναι ο Ελληνικός μύθος.

Το να αγαπάς ένα πλάσμα σημαίνει να έχεις αποδεχτεί να γερνάς μαζί του.

Αν πρόκειται να μου συμβεί κάτι, θέλω να είμαι εκεί.

Στα τριάντα μου, σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη, γνώρισα τη φήμη. Τώρα ξέρω περί τίνος πρόκειται. Μικροπράγματα.

Να ζεις μέχρι δακρύων.

Μιλώντας γι’ αυτά που αγνοείς, στο τέλος τα μαθαίνεις.

Και ένα απόσπασμα

Είμαστε όλοι εξαιρετικές περιπτώσεις. Θέλουμε όλοι μας ν’ απαιτήσουμε κάτι! Ο καθένας απαιτεί να είναι αθώος, πάση θυσία, ακόμα κι αν, για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται να καταγγείλει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος και τους θεούς. Θα δώσετε ασήμαντη ευχαρίστηση σ’ έναν άνθρωπο, αν τον συγχαρείτε για τις προσπάθειες χάρη στις οποίες έγινε έξυπνος ή γενναιόδωρος. Θα χαρεί πολύ αντίθετα, αν θαυμάσετε την έμφυτη γενναιοδωρία του. Αντίστροφα, αν πείτε σ’ έναν εγκληματία πως το κρίμα του δεν οφείλεται στη φύση του ή στο χαρακτήρα του, αλλά σε διάφορες ατυχίες, θα σας είναι φοβερά ευγνώμων. Στη διάρκεια μάλιστα της αγόρευσης, θα διαλέξει αυτήν ακριβώς τη στιγμή για να κλάψει.

Ωστόσο, δεν έχει καμία αξία να είσαι τίμιος ή έξυπνος από γεννησιμιού σου. Όπως δεν είσαι, σίγουρα, περισσότερο υπεύθυνος που είσαι από την ίδια σου τη φύση εγκληματίας, παρά αν σε έκαναν οι περιστάσεις. Οι κατεργαραίοι, ωστόσο, αυτό θέλουν, τη χάρη, δηλαδή την ανευθυνότητα, και προβάλλουν αδιάντροπα δικαιολογίες για το χαρακτήρα τους ή περιστασιακά επιχειρήματα, ακόμα κι αν είναι αντιφατικά. Η ουσία είναι να θεωρηθούν αθώοι, οι αρετές τους, που τις έχουν από γεννησιμιού τους, να μη μπορούν να αμφισβητηθούν, και τα σφάλματά τους, που προκλήθηκαν από μια παροδική δυστυχία, να θεωρούνται πάντα πρόσκαιρα.

Σας το είπα, πρέπει να εμποδίζει κανείς να τον κρίνουν. Και καθώς είναι δύσκολο να τους εμποδίζει, και λεπτή δουλειά να θαυμάζουν και ταυτόχρονα να δικαιολογούν το χαρακτήρα του, όλοι θέλουν να γίνουν πλούσιοι. Γιατί; Αναρωτηθήκατε ποτέ; Για τη δύναμη, βέβαια. Ιδιαίτερα, ωστόσο, γιατί τα πλούτη σάς απαλλάσσουν από την άμεση κρίση, σας βγάζουν απ’ τον όχλο του υπόγειου μετρό, για να σας κλείσουν μέσα σε ένα επινικελωμένο αμάξι, σας απομονώνουν σε μεγάλα φυλασσόμενα πάρκα, σε βαγκόν-λι, σε καμπίνες πολυτελείας. Τα πλούτη, αγαπητέ φίλε, δεν είναι ακόμη η αθώωση, αλλά η αναβολή, κάτι που αξίζει πάντοτε τον κόπο να το παίρνουμε...

Ιδιαίτερα, μην πιστεύετε τους φίλους σας όταν σας ζητούν να είσαστε ειλικρινείς μαζί τους. Ελπίζουν απλά και μόνο πως θα τους βοηθήσετε να διατηρήσουν την καλή ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους, δίνοντάς τους μια παραπάνω βεβαιότητα πως θα την αντλήσουν στην υπόσχεσή σας για ειλικρίνεια. Πώς θα μπορούσε η ειλικρίνεια να είναι προϋπόθεση για τη φιλία; Η αγάπη για την αλήθεια με κάθε θυσία είναι ένα πάθος που δεν αφήνει τίποτα απείραχτο και στο οποίο τίποτα δεν αντιστέκεται. Είναι ένα βίτσιο, μία βοήθεια, καμιά φορά, ή ένας εγωισμός. Αν, λοιπόν, βρεθείτε σε μια τέτοια περίπτωση, μη διστάσετε: υποσχεθείτε πως θα λέτε αλήθεια και να λέτε όσα περισσότερα ψέματα μπορείτε. Θα ανταποκριθείτε στην ενδεχόμενη επιθυμία τους και θα τους αποδείξετε δυο φορές τη στοργή σας.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αλμπέρ Καμύ, Η Πτώση, εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος & ΣΙΑ, μετάφραση Γιάννης Αγγέλου