Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν αμφιδέξιος: Μια σπάνια και υποτιμημένη ικανότητα

Το ινστιτούτο ερευνών και αποκατάστασης του μουσείου μελέτησε επί μακρόν το σχέδιο που έχει τίτλο «Il Paesaggio» (Το Τοπίο), το παλαιότερο έργο του ζωγράφου, ο οποίος γεννήθηκε στην Τοσκάνη και ζωγράφισε στο σχέδιο μια άποψή της.

Το έργο έχει ημερομηνία 5 Αυγούστου 1473 -ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν τότε 21 ετών- και απεικονίζει την κοιλάδα του Άρνου (του ποταμού που διασχίζει τη Φλωρεντία) και το κάστρο του Μοντελούπο στην Τοσκάνη. Ωστόσο οι δύο επιγραφές που υπάρχουν, η μια στην εμπρόσθια όψη και η άλλη στην οπίσθια, ήταν αυτές που αποτέλεσαν το αντικείμενο των συγκεκριμένων ερευνών.

Οι επιστημονικές αναλύσεις επέτρεψαν να διαπιστωθεί ότι και οι δύο γράφτηκαν από το χέρι του ντα Βίντσι, ή μάλλον για να είμαστε ακριβείς, από τα χέρια του, η μια με το αριστερό χέρι και η άλλη με το δεξί. «Αυτό που οι αναλύσεις έφεραν στο φως είναι πράγματι θεαματικό. Τώρα ξέρουμε ότι ο Λεονάρντο εργαζόταν και με τα δύο του χέρια, όχι μόνο με το αριστερό, για το οποίο ήταν γνωστός», σχολίασε ο Άικε Σμιτ, ο Γερμανός διευθυντής του Μουσείου Ουφίτσι της Φλωρεντίας.

Τι είναι η αμφιδεξιότητα

Οι άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν εξίσου καλά και τα δύο τους χέρια είναι εξαιρετικά σπάνιοι, και συνήθως πρόκειται για αριστερόχειρες που καταπιέστηκαν ως παιδιά για να χρησιμοποιούν μόνο το δεξί, το «καλό» χέρι. Σύμφωνα με την Ιταλίδα ιστορικό Τσετσίλια Φροτζινίνι, αυτή ήταν η περίπτωση του καλλιτέχνη: «Γεννήθηκε αριστερόχειρας αλλά έμαθε να γράφει με το δεξί από πολύ μικρή ηλικία».

Ως αμφιδεξιότητα ορίζεται η δυνατότητα να χρησιμοποιούμε και τα δύο χέρια μας με την ίδια ευκολία. Η λέξη «αμφιδέξιος» προέρχεται από το «αμφί», που σημαίνει «και οι δύο» και «δεξιός», που σημαίνει «σωστός». Κατά συνέπεια, «αμφιδέξιος» είναι κυριολεκτικά ο «σωστός και στις δύο πλευρές». Ένα άτομο που είναι πιο επιδέξιο στο δεξί χέρι καλείται δεξιόχειρας, και κάποιο που είναι πιο ειδικευμένο στο αριστερό λέγεται αριστερόχειρας (8-15% των ανθρώπων).

Η αμφιδεξιότητα αποτελεί εξαιρετικό προνόμιο σε ορισμένους τομείς, όπως ο αθλητισμός και οι πολεμικές τέχνες. Οι αρχαίοι Έλληνες ενθάρρυναν την αμφιδεξιότητα καθώς θεωρούσαν καλύτερους αυτούς που στον αθλητισμό και στη μάχη ήταν ικανοί στη χρήση και των τα δύο χεριών αντί ενός. Επιστήμονες όπως ο Φλέμινγκ, ο Αϊνστάινκαι ο Τέσλαήταν όλοι αμφιδέξιοι. Ο Βενιαμίν Φρανκλίνος ήταν επίσης αμφιδέξιος και υπέγραψε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το Σύνταγμα με το αριστερό χέρι του.

Οι αριστερόχειρες και οι αμφιδέξιοι άνθρωποι έχουν μεσολόβιο (η δέσμη των ινών νεύρων που ενώνουν τις δεξιές και αριστερές πλευρές του εγκεφάλου) κατά 11% μεγαλύτερο από το λοιπό πληθυσμό, κάτι που οδήγησε στην άποψη πως όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε και ασκούμε τον εγκέφαλό μας, τόσο περισσότερο αυξάνεται. Πολλά μουσικά όργανα παίζονται αμφιδέξια και πολλοί αθλητές είναι έμπειροι στη χρησιμοποίηση και των δύο χεριών, όπως οι κολυμβητές. Η διδασκαλία κολύμβησης στα δυσλεξικά παιδιά συχνά τα βοηθά στην ανάγνωση και γραφή, ενδεχομένως επειδή βοηθά στην καλύτερη «ισορροπία» μεταξύ των ημισφαίριων. Οι μελέτες επίσης έχουν δείξει ότι οι αμφιδέξιοι άνθρωποι είναι συναισθηματικά πιο ανεξάρτητοι και προσαρμόζονται ευκολότερα στις νέες καταστάσεις. Οι αριστερόχειρες άνθρωποι αναφέρονται συχνά ως δημιουργικότεροι και με καλλιτεχνική έφεση σε σχέση με τους δεξιόχειρες. Ίσως εκείνοι που είναι αμφιδέξιοι να συνδυάζουν τα καλύτερα και από τον κόσμο των δεξιοχείρων και από τον κόσμο των αριστεροχείρων.

Στην εποχή μας τα αριστερόχειρα παιδιά δεν αποθαρρύνονται πλέον να χρησιμοποιούν το κυρίαρχο αριστερό χέρι τους. Στη σημερινή εποχή οι αμφιδέξιοι δεν είναι τόσο «καταπιεσμένοι» αριστερόχειρες, όσο άνθρωποι που γεννιούνται έτσι ή που γίνονται σκόπιμα είτε κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας σε δραστηριότητες που απαιτούν πολλή ικανότητα και στα δύο χέρια, όπως η κολύμβηση, η μουσική κρουστών ή πλήκτρων κ.ά.

Τι είναι αυτό όμως που καθιστά ένα άτομο αμφιδέξιο; Αν και δεν υπάρχει καμία οριστική απάντηση αναφέρονται κληρονομικοί παράγοντες. Έχει προταθεί ότι η αριστεροχειρία ή η αμφιδεξιότητα σχετίζονται με παράγοντες περιγενητικού στρες αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί.

Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιες περιπτώσεις κατά τις οποίες παιδιά που εμφανίζονται να είναι αμφιδέξια στην πραγματικότητα δεν χρησιμοποιούν λειτουργικά και σωστά ούτε το ένα ούτε το άλλο χέρι, παρουσιάζουν μια «κρυφή» διαταραχή συντονισμού των κινήσεων. Τις περισσότερες φορές, αυτά τα παιδιά καταλήγουν με δύο «ανειδίκευτα» χέρια. Έτσι παρουσιάζουν δυσκολίες στις αμφίχειρες κινήσεις, ειδικά αυτές που απαιτούν συντονισμό των χεριών στη μέση γραμμή του σώματος. Τα παιδιά αυτά βοηθούνται σημαντικά από την εργοθεραπεία.