«Στὴ μέση τῆς ἀσφάλτου»: Η ποιητική διαδρομή της Μαρίας Κυρτζάκη στο Polis Art Cafe

Η Μαρία Κυρτζάκη υπήρξε μία από τις σημαντικότερες γυναικείες φωνές της ποιητικής «γενιάς του 1970». Εξέδωσε εννέα ποιητικές συλλογές και έναν συγκεντρωτικό τόμο ποιημάτων (στὴ μέση τῆς ἀσφάλτου, εκδόσεις Καστανιώτη 2005). Λυρικοδραματικό αλλά και αφηγηματικό, υπαρξιακό αλλά και τραυματικά δεμένο με την ιστορία, το έργο της Κυρτζάκη ζητάει πάντα τη συμμετοχή τού αναγνώστη, επιδιώκει τη συνομιλία μαζί του. Στόχος της είναι η κατάθεση μιας αλήθειας που να ξεπερνά την ατομική της περίπτωση. Δεν μιλάει για πράγματα, δεν υμνεί τη φύση, αλλά, επίμονα και βασανιστικά, επικεντρώνεται στον άνθρωπο και τις αγωνίες του. Με τα χρόνια η ποίησή της κέρδισε σε ποιότητα και δραματικό βάθος, φτάνοντας κάποτε να ηχεί σαν χρησμός μιας σύγχρονης ιέρειας. Στα ποιήματα που εξέδωσε μετά την έκδοση των απάντων της, την τελευταία δεκαετία της ζωής της (2005-2015), η ένταση της τραυματικής συνύπαρξης του πολιτικού και του υπαρξιακού λειτουργεί παραδειγματικά, απεικονίζοντας την επώδυνη συνθήκη της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων της Δύσης -και πρωτίστως των Ελλήνων- στις αρχές του 21ου αιώνα. Το 2003 τιμήθηκε με το βραβείο Σωτηρίου Ματράγκα της Ακαδημίας Αθηνών για την ποιητική συλλογή λιγοστὸ καὶ νὰ χάνεται. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γερμανικά, τα γαλλικά και τα σουηδικά.

Με κεντρική αφηγήτρια την Αθηνά Βογιατζόγλου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή Ιωαννίνων), θα παρουσιαστούν όλες οι πτυχές της δημιουργικής προσωπικότητας της τιμώμενης: πρωτίστως και κυρίως, η ποιήτρια, η ραδιοφωνική παραγωγός στην ΕΡΤ και στο Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι, η επιμελήτρια κειμένων, η δασκάλα στη δραματική σχολή του ΕΜΠΡΟΣ, η μεταφράστρια, η δοκιμιογράφος, ο άνθρωπος Κυρτζάκη. Ενδιαμέσως θα διαβάζονται ποιήματά της από τους ηθοποιούς Μαρία Καστάνη και Βαγγέλη Χρυσάφη.

Για τις ποικίλες όψεις του έργου και της προσωπικότητάς της θα μιλήσουν άνθρωποι που γνώριζαν την ποιήτρια προσωπικά και είναι εξοικειωμένοι με το έργο της: ο Κώστας Καναβούρης (ποιητής και δημοσιογράφος), ο Κώστας Βούλγαρης (συγγραφέας και υπεύθυνος του ένθετου ¨Αναγνώσεις¨ της Αυγής), ο Δημήτρης Αθηνάκης (ποιητής), η Μαρί Σεσίλ Φοβέν (μεταφράστρια), η Γωγώ Βγενοπούλου, (ηθοποιός, μαθήτρια της Κυρτζάκη στη δραματική σχολή του ΕΜΠΡΟΣ), η Βουβούλα Σκούρα (εμπνευστής της παράστασης Τυφώ που βασίστηκε στο ομώνυμο μονολογικό κείμενο της Κυρτζάκη, Απλό Θέατρο 1996).

Ποιητικές συλλογές

Σιωπηλές κραυγές (1966) , Οι λέξεις (1973), Ο κύκλος (1976), Η γυναίκα με το κοπάδι (1982), Περίληψη για τη νύχτα (1986), Ημέρια νύχτα (1989), Σχιστή οδός (1992), Μαύρη θάλασσα (2000), Λιγοστό και να χάνεται (2002), Στη μέση της ασφάλτου (2005 / συγκεντρωτική έκδοση Ποιήματα 1973 - 2002)

Είπαν για την ποίηση της Μαρίας Κυρτζάκη

«Η ώριμη περίοδος της ποίησής της, ουσιαστικά, ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν αρχίζει και χρησιμοποιεί σε ευρεία κλίμακα θέματα της κλασικής τραγωδίας και των επικών μύθων, όπως π.χ. της ομηρικής Οδύσσειας. Αλλά η σύγχρονη προϊστορία της, η παράδοση από την οποία πήρε και μετάπλασε τον ιεροφαντικό, πυκνό και ενίοτε σιβυλλικό λυρικό λόγο της, ήταν ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος, ο Οδυσσέας Ελύτης και ο απροσδόκητος συνεχιστής τους Γιώργος Χειμωνάς. Ο κόσμος της ποίησής της είναι κόσμος αρχετυπικός, ως προς τη γλώσσα, το φύλο και την υποκειμενική αίσθηση του χρόνου. Κόσμος πέραν της ιστορίας, αλλά που διαπλέει την ιστορία, καθώς το σύμπαν που πρόβαλλε στην καμπή της ενορατικής ποιητικής της, από τη Γυναίκα με το κοπάδι και έπειτα, είναι ένα όραμα που δεν έχει πάψει να θυσιάζει τις εξατομικεύσεις του, τα αναγνωρίσιμα προσωπικά του, στην πληθυντική διάστασή του». Αλέξης Ζήρας, κριτικός λογοτεχνίας

«Ο λόγος της ορθώνεται σαν ρομφαία. Λέει ή θανατώνει. Καρφώνεται με ένταση απαραχάρακτη και τιμωρεί τα αυτονόητα, τα κοινότοπα, είναι άγρια, τρυφερή, χαϊδεύει τις αδυναμίες, αλλά χαϊδεύει με τις ίδιες εκείνες γρατζουνιές που της προκάλεσε η γαμψή αφή των πραγμάτων. Ακούω συχνά το ουρλιαχτό του στίχου της: "Πεινάω σαν λύκος", αλλά δεν ανησυχώ. Ξέρω ότι είναι εκλεκτικός, δεν τρώει παραχωρήσεις». Κική Δημουλά, ποιήτρια