Λυρισμός & τεχνολογία: Ως ονειροκρίτης ψηφιακών καιρών η Εύα Παπαμαργαρίτη στη Μπιενάλε

"Καλλιτέχνις / σχεδιάστρια / MA στον σχεδιασμό Οπτικής Επικοινωνίας ενδιαφέρεται για τη σχέση μεταξύ του ψηφιακού χώρου και της υλικής πραγματικότητας, καθώς και για τον κατακερματισμό και την κατασκευή ταυτοτήτων" γράφει το εισαγωγικό σημείωμα της Μπιενάλε.

"Το έργο της Παπαμαργαρίτη ερευνά τη συνεχώς μεταβαλλόμενη επικράτεια μεταξύ φυσικών και τεχνητών συστημάτων. Αντιστέκεται στις σταθερές, στατικές μορφολογίες, προξενεί συνθήκες που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ πανταχού παρόντος και κρυφού, αξίας και ανεπάρκειας, κοινού και επίσημου, επιθυμίας και απέχθειας. Χρησιμοποιώντας ψηφιακά κατασκευασμένες αλληλουχίες / περιβάλλοντα, η Παπαμαργαρίτη συλλαμβάνει τα σημερινά παραμορφωτικά θραύσματα χωρίς κανέναν εξωραϊσμό" αναφέρει.

Τοποθετημένο στα όρια της αλήθειας και του ονειρικού, φτιαγμένο από ψηφία και αλγόριθμους, το εικαστικό αίνιγμα της Παπαμαργαρίτη είναι στον Κυβερνοχώρο. Η ίδια είναι παρούσα, στο τώρα, και αυτή είναι η ιστορία της με δικά της λόγια.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Λάρισα, σπούδασα αρχιτεκτονική στο Βόλο και έχω Master στο Visual Communication Design από το Royal College of Art. Από το 2014 ζω και εργάζομαι έχοντας κυρίως ως βάση μου το Λονδίνο.

Χαίρομαι ιδιαίτερα για τη συμμετοχή μου σε αυτή την 6η Μπιενάλε. Έλαβα την πρόταση από τους επιμελητές το έργο των οποίων εκτιμώ χρόνια τώρα και θεώρησα πως η όλη ιδέα πίσω από τη φετινή Μπιενάλε και το curatorial statement του ΑΝΤΙ θέτουν πολύ καίρια ερωτήματα σε σχέση με την παρούσα συνθήκη που επικρατεί σε διεθνές και τοπικό επίπεδο αλλά ταυτόχρονα συνδιαλέγεται έντονα και με την τρέχουσα καλλιτεχνική πρακτική μου.

Η καινούρια αυτή παραγωγή (σσ. "But for now all I can promise is that things will become weirder (2018)") έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με το πως δεχόμαστε και συνδιαλεγόμαστε με την πραγματικότητα τη δεδομένη στιγμή, ειδικά μέσα από μια ροή αντιφατικών και συγκρουόμενων συνθηκών και συμβάντων που λαμβάνουν χώρα και ρέουν από και προς τα εμάς. Με λίγα λόγια είναι ένα οπτικό ποίημα πάνω στο πως όλα μας παρουσιάζονται μεμιας μέσα από μια ιδιαίτερη συνθήκη ταυτοχρονίας, και κατ'επέκταση στο πως διαμορφώνεται ή εξαφανίζεται η βαρύτητα και η αξία των υλικών και άυλων πραγμάτων σε αυτό το 'ρευστό' και μεταβαλλόμενο έδαφος.

Δεν φοβάμαι τα κοινωνικά δίκτυα. Θεωρώ πως παλιότερα ήμουν αρκετά πιο ευάλωτη και ίσως με πειθαρχούσαν. Πλέον νομίζω μπορώ να τα χειριστώ και να αφεθώ σε αυτά στο βαθμό που επιθυμώ. Η αλήθεια είναι πως περισσότερο τα χρησιμοποιώ ως μέσο γρήγορης επικοινωνίας με συγκεκριμένα άτομα, για να ενημερωθώ για κάποια events ή να επικοινωνήσω με κάποιο τρόπο τη δουλειά μου.

Η σχέση αρχιτεκτονικής και οπτικής ψηφιακής τέχνης ειναι άμεση και πλέον απαραίτητη. Σε επίπεδο αναπαράστασης η αρχιτεκτονική εδώ και δεκαετίες χρησιμοποιεί ψηφιακά εργαλεία, άρα αυτού του είδους τα μέσα είναι πλέον αναπόσπαστο κομμάτι στο σχεδιασμό και στο τελικό αποτέλεσμα. Πέρα απο αυτό όμως και στο επίπεδο της ψηφιακής τέχνης θεωρώ πως η αρχιτεκτονική είναι με έναν τρόπο παρούσα μιας και για να σχεδιάσεις και να περιηγηθείς στο ν-διάστατο χώρο των softwares απαιτείται μια χωρική αντίληψη άλλου τύπου. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά πάντως είναι πως οι σπουδές μου στην αρχιτεκτονική έχουν παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο πως δομώ και αναπτύσσω τα σενάρια στους ψηφιακούς κόσμους που δημιουργώ.

Η σχέση μου με την τεχνολογία είναι αρκετά ισχυρή. Σε σημείο που πολλές φορές η υλικότητα και η υφή του έργου μου καθορίζεται αναπόφευκτα από τα τεχνολογικά μέσα και εργαλεία που χρησιμοποιώ. Μου αρέσει να αφήνομαι συχνά όμως σε αυτό και με έναν τρόπο μου ανοίγει δυνατότητες για την παραγωγή αφηγήσεων και χαρακτήρων που με άλλα μέσα θα ήταν εντελώς ή σχεδόν αδύνατο να υπάρξουν.

Δεν είμαι ούτε καχύποπτη ούτε "ανοιχτόκαρδη" απέναντι στην επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αναμένω. Αναμφίβολα έχει φέρει βελτιώσεις από πλευράς χρόνου και λειτουργικότητας σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής μας τόσο σε μικροσκοπικό όσο και σεμακροσκοπικό επίπεδο μέσω των πολλαπλών εφαρμογών της. Σίγουρα στην περίπτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως με όλων των ειδών τα εργαλεία, είναι αρκετά σημαντικό το πως τη χειριζόμαστε και τα όρια που είμαστε διατεθειμένοι να βάλουμε.

Επιδιώκω συχνά μέσω των έργων μου να παρουσιάσω υπερβατικές εκδοχές χώρων, αφηγημάτων και καταστάσεων οι οποίες όμως αντλούν τα 'υλικά' και αποσπάσματα κατασκευής τους από την πραγματικότητα και σχεδόν πάντα την έχουν ως αφετηρία τους.

Ό,τι κάνω είναι μέρος μιας διαδικασίας που εξελίσσεται όσο εξελίσσομαι εγώ και η δουλειά μου. Δεν ξεχωρίζω κάτι συγκεκριμένο ως highlight αλλά υπάρχουν κάποιες εκθέσεις στις οποίες συμμετείχα τα τελευταία χρόνια που θεωρώ σίγουρα σημαντικές και επίσης έδωσαν σε μένα το έναυσμα να δω το έργο μου και τη δημιουργική διαδικασία που ακολουθώ υπό διαφορετικό πρίσμα. Το Factitious Imprints, ένα ατομικό site specific project που έκανα στο Νew Museum στη Νέα Υόρκη, το Εquilibrists του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ σε συνεργασία με το Νew Museum στο Μουσείο Μπενάκη, το Paratoxic Paradoxes που οργάνωσε το PCAI σε επιμέλεια της Νάντιας Αργυροπούλου πάλι στο Μουσείο Μπενάκη και η Μπιενάλε που τρέχει τώρα.

Δεν είμαι καθόλου σίγουρη για το αν ένα καλλιτέχνης έχει "χρέος". Παρ'ολα αυτά θεωρώ πως είναι αρκετά σημαντικό να μπορεί ταυτόχρονα με κάποιο τρόπο να βλέπει μέσα και έξω από τον εαυτό του και να είναι σε μια εγρήγορση σε σχέση με όσα συμβαίνουν και τον περιβάλλουν σε εννοιολογικό και πρακτικό επίπεδο.

Επειδή τα τελευταία τέσσερα χρόνια ζω στο εξωτερικό με έναν τρόπο φιλτράρω και παρατηρώ αυτά που συμβαίνουν εδώ με κάπως διαφορετικό βλέμμα. Υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές αντιφάσεις και δυσκολίες στην Ελλάδα σίγουρα και αυτό είναι ένα αρκετά έντονο στοιχείο που συνεχίζει να δίνει μια 'θολή' ταυτότητα σε ο,τι βιώνουμε. Βλέπω και νιώθω πως σε ορισμένους τομείς υπάρχει ωστόσο κάποια ενέργεια, η οποία όμως δεν έχει βρει το κατάλληλο έδαφος και συνθήκες για να διοχετευθεί ακόμη. Περιμένω σίγουρα να δω μια πιο ανοιχτή διάθεση και στάση απέναντι στις καταστάσεις και τους ανθρώπους - αν και γίνονται μικρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, θεωρώ πως δεν είναι αρκετά 'ηχηρά' προς το παρόν.

"Ελπίδα και φόβος. Αναγκαίο δίπολο ή αντίπαλες παρατάξεις;" ρωτάω την Παπαμαργαρίτη. "Το πρώτο μάλλον - αναγκαίο δίπολο, σχεδόν αρχετυπικό" απαντάει. Ο επίλογος μιας συνέντευξης που είχε μουσικό χαλί τoυς ήχους ενός laptop και μιας Αθήνας που ζει, διυλίζει και αντιδράει με ΑΝΤΙθέσεις.