Λευκό Ρόδο: η υψίφωνος Αφροδίτη Πατουλίδου για τον επώδυνα επίκαιρο ύμνο ενάντια στο ναζισμό

"Δυστυχώς τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι ακόμη αυτονόητα οπότε και το Λευκό Ρόδο είναι επίκαιρο" μου λέει η Αφροδίτη Πατουλίδου, το κορίτσι που υποδύθηκε την Αφροδίτη στην πρόφατη κατάβαση της Ήρας στη Δήλο και τώρα πρωταγωνιστεί σε μια παραγωγή επώδυνα σύγχρονη.

Γιατί είναι επίκαιρο το Λευκό Ρόδο λοιπόν, επιμένω και κάπως έτσι η Πατουλίδου, λίγο πριν την πρεμιέρα της πολυαναμενόμενης παραγωγής υπέγραψε ένα δικό της μανιφέστο για αυτή την παράσταση που υπενθυμίζει όλα όσα αξίζουν, μια παράσταση φόρος τιμής σε όλους όσοι παλεύουν για τα αυτονόητα ανθρώπινα δικαιώματα.

Στο κείμενο η Πατουλίδου γράφει για τη δύναμη της όπερας, την ανάγκη του θεάτρου, την αφύπνιση που απαιτείται και τον ρατσισμό που η ίδια έχει γνωρίσει ζώντας στη Γερμανία. Ρατσισμός από τους ίδιους τους έλληνες.

"Είναι επίκαιρο επειδή δεν είμαστε όλοι ελεύθεροι. Το επικίνδυνο ρόδο ανθίζει μπροστά σε οπλισμένες α-συνειδήσεις. Είναι βαθιά αντιρατσιστικό, αντιφασιστικό και κοινωνικό έργο. Δεν πρόκειται για κανένα κόμμα και καμία πολιτική παράταξη. Ο στόχος είναι αλλού. Πρόκειται για τον έρωτα με την ζωή. Μια παρακαταθήκη, μια μελλοντική μνήμη.

Όσο τα βλέμματα δεν σηκώνονται από τις οθόνες, όσο οι έφηβοι είναι νωθροί, όσο αποσιωπώνται θηριωδίες, όσο τα "πιο ίσα" ζώα του Όργουελ αλλάζουν τους κανόνες στην Φάρμα των "λιγότερων ίσων" Ζώων, το ρόδο αυτό επιμένει, πεισματικά ανθίζει.

Η γλώσσα δεν άλλαξε αλλά δεν κατέχουμε πια το νόημα της.

Γι’ αυτό πρέπει να πας στο θέατρο.

Πρέπει ν’ αφήσεις να σου ερεθίσουν το μυαλό. Μην μένεις νωθρός γιατί στην νωθρότητα δεν υπάρχει ευδαιμονία.

Η ελευθερία ήταν ούτως ή άλλως πάντοτε μια δυναμική ισορροπία και όχι μια κατάσταση.

Δεν απαντάμε με βία στην βία.

Ένα ρόδο υψώνεται, ευγενικό και χωρίς διαφημίσεις, είναι ευαίσθητο και είναι λευκό.

Παιδιά γελούν στον άνεμο καθώς τα παίρνουν σε καμιόνια και τραγουδούν. Τους είπαν πως τα πάνε στον ουρανό.

Κάποιες ιστορίες δεν πρέπει να σταματήσουν να λέγονται.

Το Λευκό Ρόδο δεν είναι ακόμη μια όπερα, είναι ένα ντοκουμέντο.

Τα αδέλφια Σολ βγάζουν τα παπούτσια τους και κινούν για το απάτητο. Αφήνουν πίσω σπόρους για ένα λουλούδι που ξέρουν πως δεν θα ζήσουν για να το δουν ν’ ανθίσει.

Μία Ζοφί, μια Σοφία, εικοσιενός ετών που μπροστά στην γκιλοτίνα λέει με πανανθρώπινη συνείδηση “τι σημασία έχει που πεθαίνω, αν με τον θάνατό μου ξυπνήσουν χιλιάδες;”. Η Ζοφί, πριν γκρεμιστεί, αφήνει το αγέννητο παιδί της στο χιόνι, θα ζήσει.

Ζω στην Γερμανία και ταξιδεύω πολύ. Έζησα ρατσισμό ναι. Πολλές φορές και από Έλληνες.

Φοβόμαστε ακόμη. Ο φόβος μας κάνει να κοιτάμε καχύποπτα κάτι αλλιώτικο. Μας κάνει να επιτεθούμε, φοβούμενοι πως θα μας επιτεθούν οι άλλοι πρώτοι.

Μας κάνει να κολακευόμαστε στην ιδέα ότι είμαστε ανώτεροι από τους "αλλότριους" και αλλοίμονο - να παίρνουμε τον νόμο στα χέρια μας.

Μουσικά μιλώντας, ο ρόλος της Ζοφί Σολ είναι υψηλών φωνητικών και υποκριτικών απαιτήσεων σε μια εξεζητημένη μουσική γλώσσα -της οποίας δεν υπάρχει ακόμη καταλληλότερη για να αποδώσει τα αυτά γεγονότα: Ο Zimmermann ζητά από την υψίφωνο να αιωρείται σε υψηλές φωνητικές περιοχές σε ακραίες δυναμικές, κινούμενη από λυρικές αποχρώσεις μέχρι ουρλιαχτά.

Η εσωτερική ένταση είναι μεγάλη και πρέπει να υπενθυμίζω συνεχώς στον εαυτό μου «μην πας εκεί» -να μην πάω στα συναισθήματα μου για την ιστορία των Σολ, να μείνω ψύχραιμη, γιατί έχω μια ιστορία να πω.

Η Ζοφί Σολ είναι ιστορικό και όχι φανταστικό πρόσωπο. Το να τραγουδάω τα λόγια της είναι για μένα ευθύνη, είναι φόρος τιμής".

Λυρικός ύμνος ενάντια στον ναζισμό

Το εμβληματικό έργο, που καθιερώθηκε στα κορυφαία θέατρα του κόσμου καθηλώνοντας κοινό και κριτικούς, ανεβαίνει σε μουσική διεύθυνση του αρχιμουσικού της ΕΛΣ Νίκου Βασιλείου και σε σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση, ενός από τους πιο διακεκριμένους δημιουργούς της γενιάς του, από τις 3 Νοεμβρίου και για οκτώ παραστάσεις έως τις 18 Νοεμβρίου.

Αντλώντας την έμπνευσή του από την αντιστασιακή δράση του 24χρονου Χανς και της 21χρονης Ζοφί Σολ, δύο αδελφών από το Μόναχο, που υπήρξαν ιδρυτικά μέλη της αντιναζιστικής φοιτητικής ομάδας Το Λευκό Ρόδο, ο Τσίμμερμαν συνέθεσε ένα μουσικό έργο γεμάτο συναισθηματική δύναμη, που εξελίσσεται την ώρα πριν από την εκτέλεση των αδελφών Σολ για εσχάτη προδοσία.

Η ιστορική αναπαράσταση δίνει τη θέση της σε μια σπαρακτική, προσωπική εξερεύνηση της ηθικής ακεραιότητας, του θανάτου και της πολιτικής ευθύνης.

Βαθιά συγκινητικό και απολύτως επίκαιρο, το Λευκό ρόδο είναι μια ωδή στη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης ενάντια στον φασισμό, καθώς και στην "εσωτερική αντίσταση, μια αντίσταση που υμνεί την αγάπη, τη ζωή και τη δικαιοσύνη" όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ο συνθέτης.

Επίκαιρο ως άλλοτε

"Δεν θα σιωπήσουμε, είμαστε η κακή σας συνείδηση, το Λευκό Ρόδο δεν θα σας αφήσει σε ησυχία…" Με αυτές τις φράσεις κλείνει η τέταρτη προκήρυξη της αντιχιτλερικής φοιτητικής ομάδας Το Λευκό Ρόδο (Die Weisse Rose), που σχηματίστηκε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Η συγκεκριμένη προκήρυξη ήταν και η αφορμή για τη σύλληψη των πρωτεργατών της ομάδας, του Χανς Σολ και της αδελφής του Ζοφί. Μετά από πολύωρη ανάκριση από την Γκεστάπο, τα αδέλφια καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν στην γκιλοτίνα στις 22 Φεβρουαρίου 1943.

Αυτό είναι το ιστορικό πλαίσιο της όπερας του Ούντο Τσίμμερμαν Το λευκό ρόδο (Die weisse Rose), η πρώτη εκδοχή της οποίας γράφτηκε το 1967. Ο συνθέτης όμως δούλεψε ξανά το υλικό του το 1986, όταν του ζητήθηκε να παρουσιάσει μια αναβίωση του έργου στην Κρατική Όπερα του Αμβούργου.

Ο συνθέτης απέρριψε το αρχικό λιμπρέτο του έργου που είχε γράψει ο αδελφός του, ο Ίνγκο Τσίμμερμαν, και εμπιστεύτηκε το κείμενο της καινούριας εκδοχής στον Βόλφγκανγκ Βίλλασεκ, παρουσιάζοντας ένα εντελώς νέο έργο, το οποίο διαρθρώνεται σε δεκαέξι σκηνές. Στην καινούρια εκδοχή, η δράση παύει να είναι γραμμική και οι χαρακτήρες περιορίζονται στα δυο αδέλφια Σολ. Αυτή η εκδοχή παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.

Η όπερα Λευκό ρόδο πρωτοπαρουσιάστηκε στην Κρατική Όπερα του Αμβούργου στις 27 Φεβρουαρίου 1986.

Το Λευκό ρόδο σκηνοθετεί ο Θέμελης Γλυνάτσης, ένας από τους πιο δημιουργικούς και ανήσυχους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο οποίος ασχολείται ενεργά με τη σκηνοθεσία όπερας και μουσικού θεάτρου. Ο Νίκος Βασιλείου, ένας αρχιμουσικός με βαθιά γνώση του σύγχρονου ρεπερτορίου, επανέρχεται στην Εναλλακτική Σκηνή μετά τη σαρωτική του εμφάνιση στο έργο Βάκχαι του Ιάννη Ξενάκη. Τον Χανς Σολ ερμηνεύει ο διακεκριμένος τενόρος Χρήστος Κεχρής, ο οποίος μετά τον ρόλο του Γρύλου στο Ζ της Κατερίνας Ευαγγελάτου αναμετράται με έναν ακόμη ρόλο υψηλών φωνητικών και υποκριτικών απαιτήσεων.

Στον ρόλο της Ζοφί Σολ η υψίφωνος Αφροδίτη Πατουλίδου, η οποία διαγράφει μια λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό με σημαντικές διακρίσεις και εμφανίσεις σε μεγάλα ευρωπαϊκά θέατρα.

Παράγοντας Αφροδίτη

Η Αφροδίτη Πατουλίδου, υψίφωνος, γεννήθηκε το 1992 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, στο Φλαμανδικό Βασιλικό Κονσερβατόριο Βρυξελλών, στο Πανεπιστήμιο Τεχνών Βερολίνου και πέρασε σημαντικό καλλιτεχνικό χρόνο στο Παρίσι.

Μελετά με τον Άρη Αργύρη και είναι μέλος των Equilibrium Young Artists υπό τη διεύθυνση της Μπάρμπαρας Χάννιγκαν.

Έχει εμφανιστεί ως περφόρμερ σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ και ως ηθοποιός σε ταινίες μικρού μήκους. Στους ρόλους της περιλαμβάνονται: Εκείνη (Η ανθρώπινη φωνή του Πουλένκ), Ροζίνα (Ο κουρέας της Σεβίλλης του Ροσσίνι, σκηνοθ. Κ. Ρουγγέρη), Λούσι (Τηλέφωνο του Μενόττι), Θεά Αφροδίτη (παγκόσμια πρεμιέρα της όπερας Ήρα του Αμπαζή), Μητέρα (MiniBar του Ντάιγκερ), ενώ έχει ερμηνεύσει και συμφωνικά έργα. Έχει επίσης μελετήσει μοντέρνο και παραδοσιακό τραγούδι και παίζει κιθάρα και πιάνο.

Ακόμη, ασχολείται με την ποίηση, τη σύνθεση και τη φωτογραφία. H πρώτη της εικονογραφημένη ποιητική συλλογή 17,5 σχεδόν 18 εκδόθηκε από τη ΧΟΝ (α΄ πανελλήνιο βραβείο ποίησης).

Της αρέσουν το χιόνι και τα κόμικς. Όχι απαραίτητα συνδυασμένα.

Λευκό Ρόδο στην Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, 3, 4, 8, 10, 11, 15, 17, 18 Νοεμβρίου 2018