Καραμανλής, Ζολώτας & Τέιλορ: 12 ιστορικά στιγμιότυπα από την Τράπεζα της Ελλάδος στο φως

Τι συνδέει την ανακοίνωση της «νέας δραχμής» από τον υπουργό Συντονισμού Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη το 1954 με την ειδική προβολή των οικονομικών εξελίξεων μέσω «φωτεινών διαγραμμάτων» στον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1962 ή με τη συνάντηση της «εξωτικής» σταρ Ελίζαμπεθ Τέιλορ με τον Διοικητή Ξενοφώντα Ζολώτα το 1958; Η έκθεση «Στιγμιότυπα: 12 ιστορίες από την Τράπεζα της Ελλάδος μέσα από τον φακό του Κ. Μεγαλοκονόμου», που διοργανώνεται από το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) με αφορμή τη συμπλήρωση 90 ετών από την έναρξη λειτουργίας της Τράπεζας.

«Η έκθεση έχει ως κύρια εκθέματα φωτογραφίες του φωτορεπόρτερ Κωνσταντίνου Μεγαλοκονόμου, ο οποίος υπήρξε ένας από τους τακτικούς καλεσμένους της ΤτΕ από το 1947 ως το 1992. Κατ' αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε στο φωτογραφικό του αρχείο ένα μεγάλο σώμα φωτογραφιών που αφορούσαν στιγμές της ιστορίας της ΤτΕ, το οποίο από το 2007 ανήκει στο Ιστορικό Αρχείο της», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Χάρις Κανελλοπούλου, ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια της έκθεσης.

«Υπάρχουν κι άλλα τμήματα του αρχείου, για παράδειγμα ένα μέρος του ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη, με άλλη θεματολογία. Η ΤτΕ έχει το αρχείο που αφορά εκδηλώσεις και παρουσιάσεις που αφορούν την ιστορία της», επεξηγεί η ίδια.

Στο Μουσείο της Τράπεζας της Ελλάδος, οι 12 ενότητες φωτογραφικών στιγμιότυπων της έκθεσης συνοδεύονται παράλληλα από 12 αφηγήσεις, καθώς και από αποκόμματα εφημερίδων και αρχειακά τεκμήρια από το Ιστορικό Αρχείο και τις Συλλογές της Τράπεζας.

12 ιστορικά τεκμήρια της συλλογικής μνήμης ενός έθνους

«Από το διάστημα 1947 - 1992, που αφορά ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της μεταπολεμικής Ελλάδας, εμείς επιλέξαμε 12 στιγμές, 12 στιγμιότυπα. Αυτά τα στιγμιότυπα, τα οποία είναι ουσιαστικά ο τρόπος που κανείς αντιλαμβάνεται και αποτυπώνει ένα ντοκουμέντο, θελήσαμε να τα διευρύνουμε, να διαστείλουμε τον χρόνο τους και να τα φτάσουμε από την αποτύπωση της στιγμής ως τη διάρκεια της αφήγησης. Έτσι, ενισχύσαμε και εξηγήσαμε τις 12 αυτές φωτογραφικές ιστορίες με μικρές αφηγήσεις επεξηγηματικές των γεγονότων που παρουσιάζονται, αλλά την ίδια στιγμή και πιο διαφωτιστικές για το ευρύτερο πλαίσιο της ιστορίας μέσα στο οποίο ανήκουν», συμπληρώνει η Κανελλοπούλου.

«Παράλληλα», προσθέτει, «εμπλουτίσαμε αυτό το υλικό και με ιστορικά τεκμήρια ή αντικείμενα από τις συλλογές της ΤτΕ που έχουν σχέση με το νόμισμα ή με άλλα ιστορικά ντοκουμέντα, έτσι ώστε να μπορούμε να δίνουμε όσο το δυνατόν περισσότερη πληροφορία, η οποία όμως πάντα ξεκινά από μια φωτογραφική στιγμή», υπογραμμίζει. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ την παρακινεί να δώσει ένα παράδειγμα ως προς τον τρόπο που πλαισιώνεται η αφήγηση μιας φωτογραφίας, όπως εκείνης που απεικονίζει τον Διοικητή της ΤτΕ, Ξενοφώντα Ζολώτα με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ στη δεξίωση που διοργανώθηκε προς τιμήν της το 1958 στη Μεγάλη Βρετάνια.

«Η αφήγηση αυτή έχει πλαισιωθεί καταρχάς με μια περιγραφή του γεγονότος, το πώς διοργανώθηκε αυτή η δεξίωση προς τιμήν της Ελίζαμπεθ Τέιλορ από τον Ξενοφώντα Ζολώτα στη Μεγάλη Βρετάνια και βέβαια από τον Τύπο της εποχής, όπου ουσιαστικά αναδεικνύεται το μεγάλο γεγονός -μια σταρ του Χόλυγουντ να καταφθάνει και να επισκέπτεται την Ελλάδα-, συνδυαστικά με την επίσκεψή της στην Ακρόπολη, αλλά και με τις εντυπώσεις της αστικής κοινωνίας που ήταν προσκεκλημένη εκείνη τη βραδιά. Εντυπώσεις που περιστρέφονταν τόσο από το πώς ο αθηναϊκός κόσμος βρέθηκε καλεσμένος σε εκείνη τη δεξίωση όσο και από τι εντυπώσεις έδινε η Ελίζαμπεθ Τέιλορ ως μια πολύ όμορφη γυναίκα, που βέβαια είχε και τη λάμψη της σταρ», τονίζει η επιμελήτρια της έκθεσης.

Τέλος, ως προς τα κριτήρια επιλογής των φωτογραφιών, που έγινε μέσα από ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό 1.500 θετικών φιλμ, η επίτευξη της ποικιλομορφίας έπαιξε το σημαντικότερο ρόλο.

«Να φανεί η πολύπλευρη δραστηριότητα της τράπεζας, από πιο γενικές περιστάσεις, όπως οι συνελεύσεις, οι συναντήσεις και οι ομιλίες ανθρώπων που έχουν σημασία για την πολιτική και την οικονομική ιστορία, αλλά και άλλες πιο εσωτερικές, πολιτιστικές δραστηριότητες της ΤτΕ, και όλες αυτές να μπορούν να διασπείρονται από το χρονικό διάστημα 1947-1992. Και βέβαια να έχουν κι ένα αντίκτυπο ενός μεγαλύτερου πλαισίου για να μπορεί να δει κανείς εικόνες της γενικότερης ιστορίας της Ελλάδας», αναφέρει η Κανελλοπούλου.

Από τη μικρασιατική καταστροφή, φλας στην ιστορία μιας ολόκληρης Ελλάδας

Ο Κωνσταντίνος Μεγαλοκονόμου γεννήθηκε το 1914 στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα με την οικογένειά του μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.

Ασχολήθηκε με το φωτογραφικό ρεπορτάζ από τα γυμνασιακά του χρόνια, ενώ συνεργάστηκε αρχικά με τους αδερφούς του, Μανώλη και Χαράλαμπο.

Τη δεκαετία του 1960 ίδρυσε το πρακτορείο Ελληνικά Φωτογραφικά Νέα -Κ. Μεγαλοκονόμου, το οποίο στεγαζόταν σε γραφείο επί της οδού Ανθίμου Γαζή, και έπειτα στον πεζόδρομο της πλατείας Καρύτση.

Υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Έλληνες φωτορεπόρτερ, έχοντας αδιάλειπτη παρουσία στην ειδησεογραφική φωτογραφία μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1992.

Γράφει για τους πρωτοπόρους της φωτοδημοσιογραφίας ο Άλκης Ξανθάκης στην "Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας" (Εκδόσεις Πάπυρος).

"Ο Mαvώλnς Μεταλοκονόμου ειναι ένας ακόμα μικρασιάτης 'Ελληνας φωτογράφος, πού θά δώσει νέα ώθηση καί σύγχρονη αντίληψη στό φωτορεπορτάζ στή γώρα μας. Έρχεται στήν Ελλάδα το 1922, με την καταστροφή της Σμύρνης, και αρχίζει να ασχολείται, το 1927, με το φωτορεπορτάζ ή τη "στιγμιογραφία" όπως την ονόμαζαν τότε.

Αρχικά, συνεργάστηκε μέ τό Ελεύθερο Βήμα, πού αρχισυντάκτης του ήταν ο Στάθης Ασημακόπουλος και το 1929 με την εφημερίδα Ακρόπολη. Η φωτογράφηση του Ουίστον Τσώρτσιλ, ενώ ζωγράφιζε στήν 'Ακρόπολη ήταν μιά από τις πρώτες του επιτυχίες. Όπως λέει ο ίδιος 'χρειάστηκε να μεταμφιεστώ σε... κτίστη για να πάρω τον Ουίστον Τσώρτσιλ ζωγραφίζοντας τον Παρθενώνα, πού ήταν γιά τους πάντες απαγορευμένος, εκτός των εργατών που χρησιμοποιούσε ο αρχαιολόγος Μπονάνος για την αναστήλωση, στα 1927. Κουβαλώντας ένα σακί που είχα μέσα τη μηχανή μου, λασπωμένος και με το πιλοφόρι στόν ώμο ανέβηκα στή σκαλωσιά καί πήρα τη φωτογραφία'. Τέτοιες πετυχημένες του λήψεις, οδήγησαν σέ μιά μόνιμη συνεργασία του με το Ελεύθερο Βήμα καί τήν απόκτηση της ταυτότητας του φωτογράφου-ρεπόρτερ.

Το Σεπτέμβριο του 1927 ο Μεγαλοκονόμου.... ανεβαίνει στόν Όλυμπο, γιά λογαριασμό του Ελεύθερου Βήματος μαζί με μιά ομάδα Ελβετών αλπινιστών μ' επικεφαλής τόν γνωστό φωτογράφο και ορειβάτη Fred Boissonnas και τον Baud Bovy. Είναι ο πρώτος Έλληνας, πού θα φωτογραφίσει τον 'Ολυμπο καί θα δημοσιεύσει φωτογραφίες απο την ανάβαση αυτή στήν εφημερίδα του. Τις φωτογραφίες είχε τραβήξει με μιά μηχανή φυσουνα με διαστάσεις φιλμ 9X12.

Ο Μεγαλοκονόμος γίνεται σύντομα άνταποκριτής των διεθνών πρακτορείων Associated Press και Keystone στα οποία έστελνε τακτικά φωτογραφίες του.

Λίγα χρόνια μετά το ξεκίνημα της καριέρας του θα γίνει ο προσωπικός φωτογράφος του Ελευθέριου Βενιζέλου και θα τον ακολουθήσει σχεδόν παντού, στήν Ελλάδα καί στό εξωτερικό. Μόνο νεκρό, στά Χανιά, ήταν η μοναδική φορά, πού δεν είχε το κουράγιο να φωτογραφίσει τον μεγάλο πολιτικό.

Ένας Έλληνας δημοσιογράφος, θα γράψει γιά τον Μεγαλοκονόμου: Ό Μεγαλοκονόμος έδωσε στη φωτογραφία ουσιαστικό περιεχόμενο μισού αιώνα ιστορία, με φωτογραφίες. Η μιά πιό πειστική από τήν άλλη. Αποκλειστικός φωτογράφος του Βενιζέλου, παρακολουθεί τόν Κυβερνήτη σ' όλα του τα ταξίδια, ως την Άγκυρα. Τον παρακολουθεί καί νεκρό ως τα Χανιά, όπου θα άναπαυθεί μακρυά από τον φακό του μεγάλου φωτογράφου'.

Το 1930 εκδίδει το περιοδικό 'Φακός', μια 'μεγάλη μηνιαία εικονογραφημένη επιθεώρηση', με το ψευδώνυμο Μάνος Μέγας καί μέ αρθρογράφο τόν Κώστα Αθάνατο.

Το περιοδικό περιείχε φωτογραφίες επικαίρων από τόν έλληνικό και παγκόσμιο χώρο, γεγονότα άθλητικά καί φωτογραφικές συνεργασίες έρασιτεχνών φωτογράφων.

Χωρίς ποτέ να ξεπεράσει τα όρια της ευπρέπειας πετύχαινε πάντοτε στις φωτογραφικές αποστολές του. Δραστήριος καί γρήγορος μηχανευόταν διάφορα τεχνάσματα καί δε δίσταζε ακόμα και να ... μεταμφιέζεται γιά νά κατορθώσει νά φτάσει κοντά στό θέμα του απαρατήρητος.

Ο τρόπος της δουλειάς του καί τα αποτελέσματά της, μπορούν νά συγκριθούν μέ το εργο τού μεγάλου Γερμανοεβραίου φωτορεπόρτερ Erich Salomon".

Η Τράπεζα της Ελλάδος απέκτησε το σπουδαίο φωτογραφικό αρχείο από την κόρη του, Νικία Μεγαλοκονόμου.

Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος, ο οποίος περιλαμβάνει το σύνολο των εκθεμάτων και των ιστορικών τεκμηρίων, καθώς και εκτεταμένα κείμενα που συνοδεύουν και επεξηγούν τα φωτογραφικά στιγμιότυπα.

Στιγμιότυπα: 12 ιστορίες από την Τράπεζα της Ελλάδος μέσα από τον φακό του Κ. Μεγαλοκονόμου, Μουσείο της Τράπεζας της Ελλάδος, Αμερικής 3, τηλ. επικοινωνίας 210 3204444. Λειτουργεί κάθε Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή 09:00 - 15:00 και Πέμπτη 09:00 - 19:00. Το Μουσείο παραμένει κλειστό τη Δευτέρα, το Σάββατο και την Κυριακή, καθώς και τις επίσημες αργίες. Η έκθεση είναι ανοικτή στο κοινό από τις 18 Οκτωβρίου και η είσοδος είναι δωρεάν.