Ο Θοδωρής Αμπαζής για την Ήρα του, ένα δώρο ζωής σε παγκόσμια πρώτη στη Δήλο

Το εγχείρημα του, η νέα μονόπρακτη όπερα του σε λιμπρέτο Έλσας Ανδριανού παρουσιάζεται στις 6 και 7 Οκτωβρίου στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου σε ένα αναπάντεχα σημαντικό καλλιτεχνικό γεγονός που θέλει να γεφυρώσει τον αρχαίο πολιτισμό και τη σύγχρονη τέχνης μέσα από τη λυρικότητα που τόσο έχουμε ανάγκη σε δύσκολους καιρούς.

Η συνάντηση μας στο γραφείο του, λίγα 24ωρα μετά το τραγικό περιστατικό στην οδό Γλάδστωνος της Ομόνοιας, ήταν φορτισμένη από τη μεριά μου με θλίψη, οργή, θυμό και σκοτάδι. Η πληγωμένη διάθεση μου παραδόθηκε μπροστά του και εκείνος, ως εραστής της ποιητικότητας που λησμονούμε, δεν αφέθηκε στο ελάχιστο στην απαισιοδοξία που κουβάλησα μαζί μου στα πρώτα λεπτά της γνωριμίας μας. Χαμογελαστός, σίγουρος για το έργο και το καθήκον του, είναι προφανές ότι ο Αμπαζής έχει τη δική του ατζέντα για ένα καλύτερο κόσμο σε πολλές πράξεις.

Φέρνοντας την όπερα του σε ένα συμβολικό σκηνικό "που το 'ακούς', δεν σε ακούει" ο Αμπαζής μπήκε με τόλμη σε ένα εγχείρημα που έχτισε με επιμονή και υπομονή η Αλεξάνδρα Δήμου. Αρωγοί του, πέρα από τους εκλεκτούς συνεργάτες του η τοπική κοινωνία μιας Μυκόνου μακριά από την υπερβολή και την πλουτοκρατία. Στο έργο του ο Αμπαζής έκανε κοινωνούς τη Μύκονο που ζωντανεύει όταν οι ορδές των τουριστών έχουν εγκαταλείψει το νησί των ανέμων, τη Μύκονο των λογοτεχνικών βραδιών και της θεατρικής παιδείας.

"Ξέρεις αυτή η πρωτοβουλία είναι στα πλαίσια της 'ανάγκης'. Προφανώς νιώθω ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που ζουν, εργάζονται και θρέφονται από τον τουρισμό δεν θέλουν να ταυτίζονται μόνο με όλο αυτό. Όλο αυτό που συμβαίνει έχει ξεπεράσει το ίδιο το νησί" μου λέει ο Αμπαζής που ως καλλιτέχνης επιμένει να βλέπει το καλό και όχι το κτήνος και ακόμη και σε μια κοινωνία που φλερτάρει με την ανομία και την αυτοδικία επιμένει ότι μόνο οι νόμοι μπορούν να προστατέψουν τους ανθρώπους από τους ανεξέλεγκτους εαυτούς μας.

"Το έργο λέγεται 'Ήρα' και αφηγείται το τελευταίο λεπτό της ζωής, πριν τον θάνατο, ενός ανθρώπου. Ο ήρωας αυτός φαντασιώνεται ότι είναι σε ένα νησί που απαγορεύεται να πεθάνεις. Είναι ένας Δικαιόκοπολις αριστοφανικός που προσπαθεί να κάνει ειρήνη με τους Θεούς μόνος του, για τον εαυτό του και μόνο και για τη δική του ζωή. Σε αυτή τη φαντασίωση εμφανίζονται τα δύο άκρα της γυναικείας φύσης, η Ήρα ως Μάνα, Μνήμη, Σπίτι και η Αφροδίτη ως ο Πόθος, η Ερωμένη, αυτό το δίπολο της γυναικείας φύσης που ορίζει τη ζωή ενός άντρα" λέει ο Αμπαζής για την αλληγορία ζωής, την κάθαρση και τη ζωή που ζήσαμε και δεν μάθαμε να εκτιμάμε.

Στην παράσταση η Μύκονος έχει ρόλο, όχι μόνο ως σκηνικό, με τη θεατρική ομάδα της Μυκόνου να συμμετέχει σε μια παραγωγή εκλεκτική και σπάνια.

"Ανέλαβα τη σύνθεση και τη σκηνοθεσία της 'Ήρας', μετά από την τιμητική πρόταση που μου έγινε από την κυρία Αλεξάνδρα Δήμου -η οποία και εμπνεύστηκε το όλον εγχείρημα- δραττόμενος της ευκαιρίας να δημιουργήσω ένα σύγχρονο καλλιτεχνικό αποτύπωμα στη Δήλο. Η ιδέα της κυρίας Δήμου να παρουσιαστεί μια νέα όπερα στον ιερό τόπο των Ελλήνων, ο οποίος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Αρχαιολογικούς χώρους παγκοσμίως, καθώς και μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco, ήταν άκρως συγκινητική και ενδιαφέρουσα" σημειώνει ο ίδιος με τη συνεργάτη του, τη δραματολόγο και φιλόλογο Έλσα Ανδριανού που μετουσίωσε την ιδέα της Δήμου σε ένα σύγχρονο, περιεκτικό και απόλυτα κατανοητό λιμπρέτο να είναι μία από τους πολλούς συμμάχους του σε αυτή την ερωτική συνεύρεση δύο Θεών και ενός Θνητού πριν το τέλος του.

"Ο Άνθρωπος, άρρωστος, καταφθάνει, καθώς κατακλύζεται από τον τρόμο του θανάτου, στον ιερό και σημαίνοντα τόπο της Δήλου. Εδώ, στη γενέτειρα του φωτεινού Απόλλωνα, σ’ έναν τόπο που λειτουργεί ταυτοχρόνως ως δραματικό τοπίο και ως ρεαλιστικός χώρος παράστασης, θα προσπαθήσει εναγωνίως να διαπραγματευτεί τη σωτηρία, θα εμβαθύνει σε ό,τι νοηματοδοτεί τη ζωή, θα συναντηθεί με την ετερότητα –τόσο με την έννοια του φύλου, όσο και με αυτήν της μακαριότητας της αθανασίας- καθώς έρχεται αντιμέτωπος με τις αρχετυπικές μορφές της Ήρας και της Αφροδίτης και θα οδεύσει στο τέλος. Μέσω αυτού του ταξιδιού θα κατακτήσει τη νηφαλιότητα μιας νέας συνειδητοποίησης συλλαμβάνοντας, τόσο τη ματαιότητα της αποφυγής, όσο και την ενότητα της ζωής" γράφει ο Αμπαζής στο εισαγωγικό του σημείωμα.

"Σ’ αυτό το γνωσιολογικό ταξίδι τον οδηγεί η Ήρα –σύλληψη του θήλεος στην ολότητά του- και τον συνοδεύει η Αφροδίτη –φαντασιακή αποτύπωση του ερωτικού θήλεος. Οι μεταξύ των θεαινών διαπραγματεύσεις, οι πρόσκαιρες συμμαχίες, οι -άνευ ουσιαστικού, από τη σκοπιά της αθανασίας διακυβεύματος- διαμάχες, και εντέλει η εμπλοκή τους σε μια ανελέητη σύγκρουση με 'μήλον της Έριδος΄ τον ίδιο τον Άνθρωπο, υφαίνουν τον καμβά μιας 'περιπέτειας' που θα του υποδείξει την ενότητα της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της, υπό μία οιονεί 'προσωκρατική οπτική'... Όλα επιστρατεύονται προκειμένου ένας θνητός, ο Άνθρωπος, ο εκάστοτε άνθρωπος, να αντέξει τη διαπραγμάτευση με το θάνατο· εντέλει να οδηγηθεί στην αποδοχή της θνητότητας, δηλαδή της ίδιας του της φύσης" προσθέτει.

Τα πάντα θα συμβούν προμελετημένα αυτό το Σαββατοκύριακο στη Μύκονο. "Η επιλογή της ενορχήστρωσης (ορχήστρα νυκτών εγχόρδων, φλάουτο, κοντραμπάσσο και κρουστά) έγινε με σκοπό να υπηρετήσει το παραπάνω σκεπτικό" μου λέει, υπερήφανος για το μουσικό σχήμα των τριάντα που θα ντύσουν με τη μαεστρία τους το Θεό και τον Άνθρωπο στη Δήλο.

Στην παράσταση που θα ανέβει λίγο πριν ο Ήλιος αποχαιρετήσει το νησί των Κυκλάδων, η Ειρήνη Καράγιαννη (μεσόφωνος), ο Μανώλης Μαυροματάκης (ηθοποιός) και η Αφροδίτη Πατουλίδου (υψίφωνος) συμπράττουν με την 30μελή Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων σε καλλιτεχνική διεύθυνση Βάγιας Ζεππάτου και τους σπουδαίους σολίστες Ναταλία Γεράκη (φλάουτο), Μιχάλη Καλκάνη (κοντραμπάσο) και Ιάκωβο Παυλόπουλο (κρουστά), υπό τη μουσική διεύθυνση του διακεκριμένου μαέστρου Αναστάσιου Συμεωνίδη, στην πρώτη παγκόσμια παρουσίαση της όπερας “Ήρα” που είναι ένα επίκαιρο, μουσικό ταξίδι αυτογνωσίας, μια αναπάντεχη συνάντηση γεμάτη φόβο, ελπίδα, έρωτα, καταστροφή και λύτρωση στη Δήλο των αρχαίων Θεών.

Η Ελλάδα που ξέχασε και η Ελλάδα που θα επιμένει

"Σε μια χώρα που πάσχει εδώ και δέκα χρόνια περίπου από κατάθλιψη που γίνεται σχεδόν μανία, σε μια Ελλάδα όπου έχουμε απαρνηθεί την ομορφιά, τη χαρά, το δώρο της ζωής όπως ο θνητός ήρωας στην 'Ήρα' το έργο υπενθυμίζει τη σημασία της πορείας μας πριν τον θάνατο" μου λέει φέρνοντας μια ιδιότυπη αισιοδοξία για την κάθαρση, την ομορφιά, την αρετή και την αλήθεια που φοβόμαστε να τιμήσουμε πριν αποχαιρετήσουμε τη θνητότητα μέσα μας. Το πολύπλοκο αυτό εγχείρημα ίσως ανέβει σε άλλους, αντίστοιχους με τη Δήλο, χώρους αλλά αυτό είναι κάτι που θα αποδειχθεί στο μέλλον.

Τώρα, λίγα 24ωρα πριν αναχωρήσει για τις τελευταίες πρόβες στη Μύκονο ο Αμπαζής ενδιαφέρεται μόνο στο να καταθέσει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ειλικρίνεια τη δική του παραβολή συνεχίζοντας την πορεία που από εφτά χρονών ήξερε ότι ήθελε να ακολουθήσει.

"Ο στόχος της τέχνης είναι να εξυμνεί τη ζωή, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι ροζ. Και η Μήδεια εξυμνεί τη ζωή. Το θέμα είναι να μπορούμε να δεχτούμε την ολότητα της ζωής και συνεχώς να διδάσκουμε στον κόσμο να ψάχνει αυτή την ομορφιά σε ό,τι μπορεί να του συμβεί. Δεν μιλάω για μια συγκεκριμένη ηθική που οφείλει να διδάσκει το θέατρο. Το θέατρο, η τέχνη, δεν είναι εκεί για να βάζει τελείες. Είναι για να θέτει ερωτήματα και άνω τελείες και να αφήνει τον Άνθρωπο, τον θεατή να συμπληρώσει αυτό το αφήγημα" μου λέει.

"Συχνά υπενθυμίζω στους μαθητές μου (σσ. ο Αμπαζής διδάσκει σκηνική σύνθεση στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου) ότι ο στόχος είναι να σηκώσουμε τον θεατή λίγο από το έδαφος και εκείνη τη στιγμή να γίνει ποιητής και αν γίνει ποιητής θα αγαπήσει τη ζωή. Το θέατρο είναι μια τέχνη που δεν γίνεται από έναν. Άρα το θέατρο είναι η τέχνη της συνενοχής, της συνεργασίας, της αποδοχής. Είναι κατεξοχήν η τέχνη που δεν μπορεί να αυτοτροφοδοτηθεί, χρειάζεται και άλλους και για να συμβεί αλλά και για να επικοινωνηθεί. Αυτό είναι από μόνο του ένα μάθημα κοινωνικής συνοχής και για αυτό σε όλες τις κοινωνίες υπήρχε και θα υπάρχει πάντα το θέατρο. Έχουμε πάντα ανάγκη την αναπνοή, την ανάσα του, να μοιραστούμε την ενέργεια μας και να δονηθούμε σε ένα κοινό παλμό" τονίζει.

"Ποια η θέση του θεάτρου σήμερα; Όποια ήταν και χθες. Εξάλλου οι κοινωνίες και η ιστορία του κόσμου κάνει κύκλους, όπως και η φύση. Έχουμε χειμώνα, άνοιξη, καλοκαίρι. Καταστροφή, ανθοφορία και πάλι από την αρχή. Βρισκόμαστε στο χειμώνα της πνευματικότητας αλλά πιστεύω ότι μετά υπάρχει πάντα η γαλήνη. Η φασιστοποίηση της Ευρώπης δεν μας προέκυψε ξαφνικά, ο φασισμός υπήρχε αλλά πάντα με το φως έρχεται και το σκοτάδι. To θέμα είναι να γνωρίζεις ότι το τέρας είναι εκεί και να πάρεις θέση απέναντι του. Πρέπει να το αναγνωρίσεις, να το επικοινωνήσεις. Η δουλειά μου ως καλλιτέχνης αλλά και ως άνθρωπος που έχει μια θεσμική θέση σε ένα πνευματικό κέντρο όπως οφείλει να είναι το Εθνικό Θέατρο είναι να κάνω τον κόσμο να κοιτάξει πέρα από το είδωλο του και να δει τι συμβαίνει στον κόσμο μας" προσθέτει.

"Φέτος θα ανεβάσω τον Άνθρωπο που Γελά του Βίκτωρος Ουγκό, ένα άγνωστο μυθιστόρημα που είναι πιο άγριο και πιο πολιτικό ακόμη και από τους Αθλιους" λέει ο Αμπαζής για το επόμενο εγχείρημα του που φέρνει το τσίρκο μιας κοινωνίας στη μεγάλη σκηνή.

"O πολιτισμός είναι πλέον πολυτέλεια;" αναρωτιέμαι απαιτώντας να με αναιρέσει -το κάνει. "Όταν εδώ και δέκα χρόνια μας μάθαιναν να σκεφτόμαστε με αριθμούς, υπολογισμούς, όλα στριμωγμένα σε ένα δυαδικό σύστημα που εκβιάζει, όταν μας ζητάνε να μάθουμε τι είναι ο ΕΦΚΑ, ο ΕΝΦΙΑ, που να χωρέσει η ποίηση και ο λυρισμός; Για μένα η γνώση είναι καθαρά ηδονιστικό θέμα. Το μεγαλύτερο λάθος που έχει γίνει και στα σχολεία μας είναι ότι ο 'κουλτουριάρης', αυτή η ελληνική πατέντα, θεωρείτο κάτι αποξενωμένο από τη ζωή ενώ εγώ πρέσβευα και πρεσβεύω από πάντα ότι μαθαίνω περισσότερα για να ευχαριστιέμαι περισσότερο τη ζωή και ο περίπατος μου μέσα σε αυτό το δάσος θα με κάνει να φτιάχνω ιστορίες και να σκέφτομαι" μου λέει ο Θοδωρής Αμπαζής που με βλέμμα καθαρό και μυαλό μαθηματικό, ως μουσικός, με έκανε να νιώσω μια ανάταση καθώς επιστρέφω στο σπίτι με αφορμή μια 'Ήρα' που παραδίδει μαθήματα ζωής σε ένα τόπο ευλογημένο.

Ο Αμπαζής μέσα σε μισή ώρα και κάτι, λίγο πιο πέρα από την Ομόνοια που πασχίζει, και οφείλει, να νικήσει το σκοτάδι, κατάφερε να χτίσει ένα άλλο, αισιόδοξο στην ουσία του, αφήγημα.

Ένα δώρο αναπάντεχο για όλους από έναν και τους όμοιους του, από μερικούς Έλληνες εκεί έξω που υπερασπίζονται το δώρο της ζωής και όχι αυτούς που επιμένουν να το λησμονήσουμε.

Η "Ήρα" στη Δήλο και η ηδονή μιας ζωής γεμάτης από εμπειρίες καλείται να έρθει και να λάμψει στο κυκλαδίτικο φως. Λάμψη επιτακτική, λάμψη σωτήρια.