Hey Jude: Ο ύμνος των Beatles «πενηνταρίζει» – Για ποιον γράφτηκε και γιατί θεωρήθηκε «αντισημιτικό»

Τετάρτη, 22 Αυγούστου 2018 16:46

«Είμαι εγώ», αναφώνησε ο Τζον Λένον όταν πρωτοάκουσε ένα στίχο. «Όχι, είμαι εγώ», απάντησε ο Μακάρτνεϊ. Και δεν ήταν οι μόνοι που αναγνώρισαν τον εαυτό τους στους στίχους του επτάλεπτου αυτού ύμνου. Υπήρξαν κι άλλοι που έζησαν την ψευδαίσθηση πως υπήρξαν η «Jude» στο θρυλικό Hey Jude τού Πωλ Μακάρτνεϊ.

Κάποιοι είπαν πως γράφτηκε για τη δημοσιογράφο της Daily Express, Τζούντιθ Σάιμονς. Άλλοι για την Τζέιν Άσερ, την μνηστή του Μακάρτνεϊ που μόλις είχε εγκαταλείψει για τα μάτια της Λίντα Ίστμαν – που έμελλε να γίνει κυρία Μακάρτνεϊ. Η αλήθεια, όμως, απείχε πολύ από φήμες και ψευδαισθήσεις. Ήταν πολύ πιο διαφορετική, ίσως πεζή σε σχέση με όσα φαντασιώνονταν οι γκρούπις για τους «θεούς» τους αλλά σίγουρα απρόσμενη, τρυφερή κι ανθρώπινη.

Το Hey Jude παραδόθηκε στην ανθρωπότητα έναν Αύγουστο πριν από μισό αιώνα. Κι ακόμη και σήμερα, κάνει ορκισμένους «μπιτλόβιους» και μη να ανατριχιάζουν.

Πώς «γεννήθηκε»

«Παιδί» τού Πωλ Μακάρτνεϊ, το σκάρωσε καθ’οδόν από το Λονδίνο στο Γουέμπριντζ του Σάρεϊ όπου πήγαινε να δει τη Σίνθια και τον Τζούλιαν Λένον, λίγο αφότου ο σύζυγος και πατέρας Τζον τούς άφησε για τα μάτια της Γιόκο Όνο.

Το Hey Jules, όπως ήταν ο αρχικός του τίτλος, ήταν ένα μουσικό χάδι του «θείου» Πωλ για τον πεντάχρονο Τζούλιαν, με τον οποίο συνήθιζε να παίζει και να περνά δημιουργικό χρόνο – τη στιγμή που ο Λένον, κατά δική του παραδοχή, δεν είχε βρει τον τρόπο να προσεγγίσει το παιδί του. Σε μία φωτογραφία της εποχής δε, ο Μακάρτνεϊ κρατά πατρικά τον μικρό Τζούλιαν στην αγκαλιά του, με τον Λένον στο φόντο, αποστασιοποιημένο, «ξένο», ένα ροκ σταρ στο ίδιο του το παιδί.

Διακοπές στην Ελλάδα: Ο Πωλ Μακάρτνεϊ έχει στην αγκαλιά του τον τετράχρονο Τζούλιαν, ενώ πίσω τους διακρίνεται ο μπαμπάς του - Central Press/Getty Images

Η απαλότητα της μελωδίας οφείλεται στο ότι γράφτηκε για ένα παιδί θλιμμένο και παραμελημένο από την πατρική φροντίδα. Η απλότητα της μελωδίας οφείλεται στο ότι ο Μακάρτνεϊ οδηγούσε κι, όταν το «έφερνε στον κόσμο», δεν είχε την πολυτέλεια τού πιάνου ή της κιθάρας του. Οι συνθήκες τον ώθησαν στο είδος μιας σύνθεσης απλής, περιεκτικής, που εντυπώνεται στη μνήμη και τραγουδιέται εύκολα.

Ο Τζούλιαν έμελλε να μάθει αργά, με καθυστέρηση σχεδόν μίας εικοσαετίας από τη σύνθεσή του, πως το τραγούδι ήταν γραμμένο για εκείνον. «Ο Πωλ κι εγώ περνούσαμε χρόνο μαζί – περισσότερο απ’΄ο,τι ο πατέρας μου κι εγώ. Ήμασταν φίλοι και φαίνεται πως υπάρχουν περισσότερες φωτογραφίες με τον Πωλ κι εμένα σε κείνη την ηλικία να παίζουμε μαζί παρά με τον πατέρα μου κι εμένα», θυμάται ο Τζούλιαν, ο οποίος το 1996 έδωσε 25.000 λίρες για να αγοράσει τις σημειώσεις και παρτιτούρες της ηχογράφησης. Σαν ένα ετεροχρονισμένο ευχαριστώ στον άνθρωπο που τον αγάπησε, του αγόρασε την πρώτη του κιθάρα και βρήκε τον τρόπο και τον χρόνο να τον προσεγγίσει.

Η ηχογράφηση

Στην ηχογράφηση, ο Μακάρτνεϊ κράτησε ένα κομμάτι αυτής της αρχικής σύλληψης, τα πρώτα 25 δεύτερα μιας μπαλάντας που εξελίσσεται σε κάτι πολύ πιο φιλόδοξο. Ήταν σαν να ξεκινούσε ο καλός «θείος» Πωλ, ήσυχα και τρυφερά και σύντομα έδινε τη σκυτάλη στον ανηλεή, λυσσαλέο καλλιτέχνη. Ερωτώμενος γιατί έκανε το Jules Jude, απάντησε όπως κάθε πρακτικός καλλιτέχνης: «επειδή ακουγόταν καλύτερα». Ίσως. Ίσως πάλι γιατί ήθελε να προστατεύσει τον μικρό Τζούλιαν. Ίσως γιατί ήθελε να προσδώσει μία εσάνς μυστηρίου – αν όχι ρομάντζου – στο μουσικό «νεογνό» του.

Οι τρεις από τους τέσσερις Beatles (από τα αριστερά προς τα δεξιά, Τζον Λένον, Τζορτζ Χάρισον και Πωλ Μακαρτνεϊ, κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης του Yellow Submarine, το 1968 – Keystone Features/Getty Images

Αφού είχε δουλέψει αρκετά το Hey Jude o Μακάρτνεϊ, κάλεσε κάποτε τον Λένον και την Όνο στο σπίτι του για να τους το παρουσιάσει. Όταν έφτασε στο στίχο The movement you need is on your shoulder σταμάτησε. «Θα το αλλάξω αυτό. Ηλίθια έκφραση, ακούγεται φτωχό…», είπε ο Πωλ. «Όχι δεν θα το αλλάξεις. Είναι ο καλύτερος στίχος του τραγουδιού», είπε ο Τζον. Κι έτσι έγινε.

Τα λόγια αυτά, πέραν της διατήρησης του στίχου, είχαν άλλες δύο συνέπειες, όπως τις θυμάται ο Πωλ Μακάρτνεϊ σε συνέντευξη του 1994:«Το αγαπάς διπλά. Ήταν σαν ένα μικρό αδέσποτο που εσύ ετοιμαζόσουν να σκοτώσεις…», από τη μία. Κι από την άλλη, του θυμίζει παντοτινά τον άλλοτε συνοδοιπόρο στο πάνθεο της μουσικής δόξας: «Τότε είναι που θυμάμαι τον Τζον, όταν ακούω τον εαυτό μου να τραγουδά τούτο το στίχο. Είναι ένα συναισθηματικά φορτισμένο σημείο του τραγουδιού».

Ο Μακάρτνεϊ ήθελε το τραγούδι μεγάλο. Κατέληξε να ξεπερνά τα επτά λεπτά – τρεις φορές μεγαλύτερο, δηλαδή, από τα συνήθη χιτς των Beatles έως εκείνη τη στιγμή… Ο παραγωγός τους, Τζορτζ Μάρτιν εξεμάνη, επιμένοντας πως ένα επτάλεπτο κομμάτι ήταν υπερβολικά μεγάλο και πως τα ραδιόφωνα δε θα το έπαιζαν. «Θα το παίξουν, αν είναι από εμάς», αντέτεινε υπεροπτικά αλλά προφητικά ο Λένον.

Η Γιόκο Όνο μαζί με τους Τζον Λένον και Πωλ Μακάρτνεϊ, στην πρεμιέρα του Yellow Submarine στο Λονδίνο. Ο Τζον κι ο Πωλ κρατούν μήλα, το σύμβολο της νέας τους δισκογραφικής. Οι σχέσεις των δύο είχαν κάτι από το πάθος εραστών, περιγράφουν δημοσιογράφοι που παρακολούθησαν την πορεία τους. Είχαν κλονιστεί και παρέμεναν τεταμένες έως τη δολοφονία του Τζον, κάτι που πολλοί αποδίδουν όχι μόνο στην, κατά κανόνα, δύσκολη συνύπαρξη δύο ιδιοφυϊών στην ίδια ομάδα αλλά και στη καθολική παρουσία της Γιόκο Όνο στη ζωή και τη δουλειά του Λένον – Michael Webb/Keystone/Getty Images

Οι Μπιτλς ηχογράφησαν το πρώτο μισό του Hey Jude στο στούντιο Abbey Road στις 29 και 30 Ιουλίου του 1968, ξεκινώντας περίπου στις 8 το απόγευμα και τελειώνοντας τρεις ή τέσσερις τα ξημερώματα. Η σύνθεσή τους, κλασική: Ο Μακάρτνεϊ στο πιάνο, ο Χάρισον ηλεκτρική κιθάρα, ο Λένον ακουστική και ο Σταρ στα τύμπανα.

Την επόμενη μέρα μεταφέρθηκαν σε άλλο στούντιο – στο Trident στο Σόχο, όπου υπήρχε (επαναστατική, για την εποχή) δυνατότητα ηχογράφησης σε οκτώ κανάλια ήχου – για το δεύτερο μισό του κομματιού. Εκεί τους τέσσερις συνέδραμαν μουσικά 36 κλασικοί μουσικοί – που είχαν επιλεγεί από τον Μάρτιν, τον λεγόμενο και «πέμπτο Beatle» ο οποίος, σε αντίθεση με τον Μακάρτνεϊ, ήξερε να διαβάζει μουσική.

Η μουσική διαδρομή του τραγουδιού ακολουθούσε ένα θεαματικό κρεσέντο: Ξεκινούσε «μοναχικά» με τη φωνή και το πιάνο ενός μόνο ανθρώπου και έφτανε στην κορύφωσή του με φωνές, όργανα και παλαμάκια 40 ανθρώπων!

Στις 18 Απριλίου του 1963, η τότε 17χρονη Τζέιν Άσερ έπαιρνε συνέντευξη από τους Beatles, στο Royal Albert Hall του Λονδίνου. Λίγο μετά ξεκινούσε ένα ερωτικό ταξίδι με τον Πωλ Μακάρτνεϊ που έμελλε να κρατήσει μία πενταετία. Οι δύο τους, μάλιστα, έφτασαν στο παρά πέντε του γάμου, ανακοινώνοντας τον αρραβώνα τους, τα Χριστούγεννα του 1967. Λίγους μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1968, η Άσερ ανακοίνωνε δημοσίως μέσω BBC πως ο αρραβώνας είχε ακυρωθεί, σοκάροντας πολλούς - μεταξύ αυτών και τον ίδιο τον μνηστήρα της, Πωλ. Ο οποίος τη στιγμή της ανακοίνωσης βρισκόταν στο πατρικό του με την «πέτρα του σκανδάλου», Φράνσι Σβαρτς. Πολλοί υπέθεσαν πως το Hey Jude ήταν ένας φόρος τιμής από τον Πωλ στην παρ’ολίγον σύζυγό του. Στη φωτογραφία οι δύο τους έχουν μόλις ακούσει τα νέα του θανάτου τού μάνατζερ των Beatles, Μπράιαν Επστάιν - Keystone/Getty Images

Παρά το αποτέλεσμα, οι ηχογραφήσεις σημαδεύτηκαν από δύο «παραφωνίες». Αφενός, τη διαρκή παρουσία της Όνο στο πλευρό του Λένον – με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τη συνοχή ενός συγκροτήματος μεγα αστέρων –, αφετέρου την κόπωση και τις αντεγκλήσεις των τεσσάρων μελών του θρυλικού συγκροτήματος, μετά το ταξίδι τους στην Ινδία. «Τραγούδι που έλαμπε από αισιοδοξία, μετά από ένα καλοκαίρι σύγχυσης κι οργής μέσα στο γκρουπ», περιγράφει εύσχημα ο συγγραφέας Πίτερ Νόγκετ.

Το Hey Jude έγινε αυτομάτως κλασικό. Έμεινε για εννέα εβδομάδες στο νούμερο 1 των αμερικανικών τσαρτς και, έως το τέλος της δεκαετίας, είχε ηχογραφηθεί από τον Έλβις Πρίσλεϊ, την Νταϊάνα Ρος, την Έλα Φιτζέραλντ, τον Σμόουκι Ρόμπινσον.

Είναι ένα κομμάτι που υμνήθηκε από το κοινό, «χώρεσε» παντού, από τα μοναχικά δωμάτια απεγνωσμένων εφήβων και θορυβώδεις παμπ μέχρι κατάμεστα ποδοσφαιρικά γήπεδα της Γηραιάς Αλβιόνας, πρωτοκλασάτα πανεπιστήμια και τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου – όπου ο δημιουργός τους το ερμήνευσε στο τέλος της τελετής έναρξης. Είναι ένα κομμάτι που πριν την κυκλοφορία του προκάλεσε – για λίγο – το αίσθημα της εβραϊκής κοινότητας, καθώς Jude (Γιούντε) στα γερμανικά σημαίνει Εβραίος.

(Οι φίλαθλοι των «πολιτών» τραγουδούν το Hey Jude, κατά την απονομή του τροπαίου της Πρέμιερ Λιγκ στη Μάντσεστερ Σίτι, το 2012)

Το Hey Jude, παρότι συχνά περιλαμβανόταν, σπανίως φιγούραρε πρώτο στις περίοπτες λίστες των πιο έγκυρων και αναγνωρισμένων μουσικών περιοδικών του κόσμου για τα καλύτερα κομμάτια όλων των εποχών. Παρόλα αυτά, λίγη σημασία είχε… «Αυτό είναι το καλύτερο τραγούδι του Πωλ Μακάρτνεϊ»: Το Hey Jude είχε βρει, από νωρίς και για πάντα, τον πιο βαρύτιμο κριτή του. Λεγόταν Τζον Λένον.