Νανά Μούσχουρη: Η φωνή που έκανε διάσημη την Ελλάδα σε όλο τον κόσμο «συνταξιοδοτείται»
Η ελληνίδα τραγουδίστρια Νανά Μούσχουρη. (AP Photo/DM)
Ξεκίνησε με μικρά βήματα και έφτασε να πουλάει εκατομμύρια δίσκους παγκοσμίως. Με αφορμή την απόσυρση της από το τραγούδι θυμόμαστε την καριέρα της.
Πώς να βρεις τις λέξεις για να ξεκινήσεις να μιλάς για τη Νάνα Μούσχουρη; Είναι σαν να προσπαθείς να περιγράψεις τον άνεμο που ξεκινάει από την καρδιά των τραγουδιων της, τη θάλασσα που αντανακλούν οι στίχοι, το φως που ξεχειλίζει από τη μουσική της.
Η Νάνα δεν είναι απλώς μια καλλιτέχνις, είναι ένα φαινόμενο – και τα φαινόμενα τα αισθάνεσαι, δεν τα περιγράφεις εύκολα. Ακόμα και σήμερα, στα 90 της χρόνια, η φωνή της, γεμάτη σοφία και πάθος, συνεχίζει να μας χαρίζει στιγμές που ακουμπούν βαθιά μέσα μας, αφορμές για να νιώσουμε την ίδια τη ζωή.
Η πολυπλοκότητα της μορφής της αποτυπώνεται στα τραγούδια της, δίνοντας έμφαση στην αίσθηση και το συναίσθημα που προκαλούν.
Το ξεκίνημα της στον κόσμο της μουσικής
Η πορεία της Νάνας Μούσχουρη ξετυλίγεται σαν μια μελωδία γεμάτη στροφές και απρόσμενες κορυφώσεις, από τις πρώτες της νότες στο Ωδείο Αθηνών μέχρι την κατάκτηση της διεθνούς σκηνής. Ήταν το 1950 όταν μπήκε στο Ωδείο, για να μελετήσει κλασική μουσική και λυρικό τραγούδι. Η μοίρα, όμως, είχε άλλα σχέδια για εκείνη. Το 1957, η νεανική της φωνή βρήκε διέξοδο όχι μόνο στους αυστηρούς κανόνες της μουσικής παιδείας, αλλά και στα τραγούδια που ερμήνευσε σε μπουάτ, γεγονός που την οδήγησε στην αποβολή από το Ωδείο.
Το 1958 έρχεται σαν άνεμος αλλαγής. Ο Γιώργος Οικονομίδης, ακούγοντας τη φωνή της, την οδηγεί στον Μάνο Χατζιδάκι, και εκείνη τη στιγμή γεννιέται μια βαθιά καλλιτεχνική σχέση. Ο Χατζιδάκις δεν ήταν απλώς ο μέντοράς της, ήταν το κλειδί που άνοιξε τον δρόμο προς τη δόξα.
Η ίδια είχε παραδεχτεί σε συνέντευξη της στην Καθημερινή πως ήταν πάντα θαρραλέα και δεν φοβόταν τι θα πει ο κόσμος:
«Υπήρξα θαρραλέα και τολμηρή. Ξέρετε, είμαι παιδί του πολέμου και της Κατοχής. Όταν ως παιδί βρίσκεσαι ξαφνικά μέσα σ’ ένα καταφύγιο, όταν ακούς δίπλα σου να σκάνε βόμβες, όταν βλέπεις κόσμο να χάνει άδικα τη ζωή του, όταν έχεις πεινάσει, αναπτύσσεται ένα θάρρος. Αυτό είναι το κουράγιο που σας λέω. Οι δυσκολίες αυτές με έμαθαν κάτι σημαντικό: σήμερα υπάρχεις, αύριο δεν υπάρχεις.»
Στο Α' Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού το 1959, η Μούσχουρη κατακτά τις καρδιές των ακροατών με το «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου» και το «Ξέρω κάποιο αστέρι», καταλαμβάνοντας τα πρώτα δύο βραβεία. Το 1960, συνεχίζει ακάθεκτη με το «Κυπαρισσάκι» και την «Τιμωρία», που ισοψηφούν για την πρώτη θέση. Τραγούδια όπως «Χάρτινο το φεγγαράκι» και «Υμηττός» γίνονται κομμάτια της ταυτότητας της.
Η μεγάλη αναγνώριση
Όμως, το 1960 ήταν και η χρονιά που άπλωσε τα φτερά της πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας. Στη Βαρκελώνη, το τραγούδι «Ξύπνα αγάπη μου» της χαρίζει την πρώτη διεθνή διάκριση, προαναγγέλλοντας το ταξίδι της στον κόσμο. Λίγο αργότερα, το «Weisse Rosen aus Athen», η γερμανική εκδοχή του «Σαν σφυρίξεις τρεις φορές», την έκανε σύμβολο στη Γερμανία, με πωλήσεις που ξεπέρασαν το ενάμισι εκατομμύριο αντίτυπα. Η επιτυχία της τραγουδιού αυτού μετέτρεψε το «Weisse Rosen aus Athen» σε παγκόσμια μελωδία.
Το 1962, η φήμη της φτάνει ως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο θρυλικός Κουίνσι Τζόουνς, μαγεμένος από τη φωνή της, την προσκαλεί να ηχογραφήσει τον πρώτο της αμερικανικό δίσκο, «The girl from Greece sings». Η επιτυχία στην Αγγλία δεν αργεί να ακολουθήσει με το τραγούδι «My Colouring Book». Το 1963 εγκαθίσταται μόνιμα στο Παρίσι και κυκλοφορεί το «Mes plus belles chansons Grecques», έναν δίσκο που της χαρίζει το βραβείο «Charles Cros» της Γαλλικής Μουσικής Ακαδημίας. Έτσι, η φωνή της Νάνας γίνεται ένας οικουμενικός άνεμος που ταξιδεύει από τις ακτές της Ελλάδας στις καρδιές ολόκληρου του κόσμου.
Από που αντλούσε τη δύναμη της
H Νανά Μούσχουρη έλεγε πάντα πως κίνητρο της ήταν η αγάπη για τους γονείς της:
«Ο τρόπος που κινήθηκα στη ζωή ήταν απολύτως εναρμονισμένος με αυτό που λέμε ήθος και ελευθερία. Αυτές οι δύο λέξεις με καθοδηγούσαν πάντα. Αυτό με έμαθαν οι γονείς μου, παρά τις δυσκολίες τους. Ο πατέρας μου είχε ένα πάθος με τα χαρτιά, μεγάλωσα πολύ φτωχικά, αλλάζαμε σπίτια γιατί δεν είχαμε να πληρώσουμε τα ενοίκια. Είχαμε δυσκολίες, αλλά απ’ τα στραβά μαθαίνεις τη ζωή, όχι από την ευτυχία.».
Δεν είναι το πρώτο «αντίο» που λέει η Νανά Μούσχουρη
Η Νάνα Μούσχουρη, παρά τις πολλές φορές που αποχαιρέτησε το κοινό της για να επιστρέψει ξανά, αυτή τη φορά φαίνεται να βάζει την οριστική τελεία σε μια καριέρα που σημάδεψε την παγκόσμια μουσική σκηνή. Με μια κληρονομιά που αριθμεί περίπου 1.500 τραγούδια σε 15 γλώσσες, σε 450 δίσκους – εκ των οποίων οι 230 έχουν γίνει χρυσοί και πλατινένιοι – η Νάνα αφήνει πίσω της ένα ανεπανάληπτο έργο.
Η τελευταία της μουσική κατάθεση ήρθε μόλις πέρυσι, με τον διπλό δίσκο «Nana Mouskouri Radio Days», που περιλαμβάνει 24 ανέκδοτες ηχογραφήσεις της από τη δεκαετία του ’50 και ’60. Αυτές οι ηχογραφήσεις από το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, με τη συνοδεία της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής, αποτελούν ένα ταξίδι στο ξεκίνημά της, μια νοσταλγική επιστροφή στις ρίζες της μουσικής της πορείας. Έτσι, το έργο της ολοκληρώνεται με την ίδια κομψότητα και την αιώνια γοητεία που τη χαρακτήριζε από την πρώτη στιγμή.
Το κοινωνικό και πολιτικό «πρόσωπο» της Νανάς
Το 1993, η Νάνα Μούσχουρη δεν αρκέστηκε μόνο στη μουσική της καριέρα, αλλά ανέλαβε και κοινωνικούς ρόλους με διεθνή σημασία. Ως Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της UNICEF, προσέφερε τη φωνή της και τη δύναμή της για να υποστηρίξει τα δικαιώματα των παιδιών σε όλο τον κόσμο. Από το 1994 έως το 1999, βρέθηκε και στην πολιτική σκηνή, υπηρετώντας ως Ευρωβουλευτής με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, φέρνοντας την ίδια αφοσίωση που είχε στη μουσική και στην προσφορά της στην κοινωνία.
Η συμβολή της στη γαλλική κουλτούρα και τις τέχνες αναγνωρίστηκε με τιμητικούς τίτλους από το Γαλλικό κράτος: Ιππότης των Γραμμάτων και Τεχνών το 1986, Ιππότης το 1997, Αξιωματούχος το 2007 και τέλος Ταξιάρχης του Εθνικού Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής το 2019.
Πέρα από τις τιμές, η Μούσχουρη έδειξε και την κοινωνική της ευαισθησία σε μια δύσκολη στιγμή για τη χώρα. Τον Μάρτιο του 2010, έστειλε επιστολή στον τότε υπουργό Οικονομικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου, ζητώντας να παραιτηθεί από τη σύνταξή της ως πρώην Ευρωβουλευτής, εκφράζοντας την επιθυμία της να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει από την οικονομική κρίση. Με αυτή την πράξη, αποδεικνύει ότι η αγάπη της για την πατρίδα της δεν περιορίζεται μόνο στη μουσική, αλλά περνά και στη γενναιοδωρία της σε κρίσιμες στιγμές.