Κωνσταντίνος Καραμανλής: Μεγάλα λόγια για τον πολιτικό 19 χρόνια μετά

To 1998, στις 23 Απριλίου ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έφυγε από τη ζωή.

19 χρόνια μετά το θάνατο του Έλληνα πολιτικού που διετέλεσε τέσσερις φορές πρωθυπουργός και δύο φορές Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και δίχασε την Ελλάδα η κληρονομιά του παραμένει δυνατή.

Όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννιόταν στις 8 Μαρτίου του 1907, η γενέτειρά του, η Πρώτη Σερρών, λεγόταν ακόμη Κιούπκιοϊ και ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Όταν έφυγε από τη ζωή η Ελλάδα ήταν ένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ).

Το τελευταίο του είναι και για πολλούς η μεγαλύτερη νίκη του στην αρένα της πολιτικής που τον αποθέωσε.

91 χρόνια από τη γέννηση ως το θάνατό του, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής φρόντισε να ορίσει τη Νέα Ελλάδα με αρκετούς να τον θεωρούν έναν άλλον Ελευθέριο Βενιζέλο, έναν κορυφαίο Έλληνα πολιτικό του 20ου αιώνα που άφησε τα ίχνη του για πάντα στον κοινωνικό ιστό της χώρας.

Στα χρόνια που την έζησε η Ελλάδα άλλαξε, ενηλικιώθηκε και ανδρώθηκε μέσα σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που αναζητά την ταυτότητα της ξανά από την αρχή. Κάτι που δεν συνέβη ποτέ με τον ίδιο.

Το χρονολόγιο μιας ισχυρής ζωής

1907: Στις 8 Μαρτίου 1907 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννιέται στην κωμόπολη Πρώτη της περιφερείας Σερρών. Πατέρας του ο Γεώργιος Καραμανλής, μαχητής σ' όλες τις φάσεις του εθνικού αγώνα των Ελλήνων της Μακεδονίας.

1913-1924: Μαθητής στα σχολεία διαδοχικά της Πρώτης, της Νέας Ζίχνης, των Σερρών και τελικά στην Αθήνα.

1925-1929: Φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

1930-1935: Μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, δικηγόρος στην πόλη των Σερρών.

1935: Πρώτη εκλογή ως βουλευτή Σερρών του Λαϊκού κόμματος.

1936: Επανεκλογή στην πρώτη θέση του συνδυασμού του Λαϊκού κόμματος. Αρνηση συνεργασίας με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Επάνοδος στο δικηγορικό λειτούργημα.

1941: Εγκατάσταση και προσωρινή άσκηση της δικηγορίας στην Αθήνα.

1944: Ιούλιος, διαφυγή στη Μέση Ανατολή. Επάνοδος στην απελευθερωμένη Αθήνα.

1946: Εκλογή ως βουλευτή Σερρών στις πρώτες μεταπελευθερωτικές εκλογές.

Μετάβαση για λόγους υγείας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συμμετοχή σε επίσημη αποστολή ενημερώσεως της αμερικανικής κυβερνήσεως για τις οικονομικές ανάγκες της Ελλάδος.

1946-1947: Νοέμβριος/Φεβρουάριος, υπουργός Εργασίας στις κυβερνήσεις διαδοχικά Κ. Τσαλδάρη και Δ. Μαξίμου.

1948: Μάιος/Οκτώβριος, υπουργός Μεταφορών. Συμβολή στην αποκατάσταση και επέκταση του συγκοινωνιακού δικτύου και του δικτύου ηλεκτροδοτήσεως. Διένεξη με την Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών - Πειραιώς, υπό βρετανικό έλεγχο, χάριν της προασπίσεως του δημοσίου συμφέροντος.

1948-1950: Νοέμβριος/Ιανουάριος, υπουργός Κοινωνικής Προνοίας. Επιτέλεση σημαντικού έργου με επίκεντρο την περίθαλψη, τον επαναπατρισμό και την παραγωγική επαναδραστηριοποίηση πολλών εκατοντάδων χιλιάδων αγροτών προσφύγων, θυμάτων του ανταρτοπολέμου. Σύνταξη και εφαρμογή του προγράμματος «Πρόνοια - Εργασία».

1950: Μάρτιος, επανεκλογή ως βουλευτή Σερρών. Σεπτέμβριος/Νοέμβριος, υπουργός Εθνικής Αμύνης στη βραχύβια κυβέρνηση συνασπισμού Σ. Βενιζέλου - Κ. Τσαλδάρη.

1951: Ενεργή συμμετοχή στο κοινοβουλευτικό έργο από τον χώρο της αντιπολιτεύσεως. Προσχώρηση στον Ελληνικό Συναγερμό, υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Παπάγου. Εκλογή του στις νέες γενικές εκλογές, τον Σεπτέμβριο.

1952-1955: Νοέμβριος/Οκτώβριος, υπουργός Δημοσίων Εργων στην κυβέρνηση Α. Παπάγου· από τον Δεκέμβριο 1954, και Συγκοινωνιών.

1955: Οκτώβριος, ανάληψη της εντολής σχηματισμού κυβερνήσεως μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπάγου. Υιοθέτηση της πρωτοβουλίας του βασιλέως από τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του Ελληνικού Συναγερμού. Σύσταση, τρεις μήνες αργότερα, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως.

1956-1963: Πρωθυπουργός, μετά την εξασφάλιση απόλυτης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (1956, 1958, 1961).

1963: Ιούνιος, παραίτηση από την πρωθυπουργία, μετά από διαφωνία με τον βασιλέα Παύλο, και τετράμηνη αποδημία του στο εξωτερικό. Νοέμβριος, απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας στις γενικές εκλογές και οριστική αναχώρηση για το εξωτερικό.

1963-1974: Παραμονή στο Παρίσι.

1974: Ιούλιος, δήλωσή του, μετά την αποκορύφωση της εθνικής κρίσεως με επίκεντρο την Κύπρο, ότι «διά την προσπάθειαν της αποκαταστάσεως της ομαλότητος και της εθνικής συμφιλιώσεως» τίθεται στη διάθεση της χώρας· θριαμβική επάνοδος στην Αθήνα και συγκρότηση, υπό την προεδρία του, Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. Αύγουστος/Οκτώβριος, εξουδετέρωση των εστιών αντιδράσεως κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος και διασφάλιση, μέσα σε κλίμα αποφασιστικότητας αλλά και μετριοπάθειας, των προϋποθέσεων για την αποκατάσταση συνθηκών ομαλού πολιτικού βίου· σύσταση της Νέας Δημοκρατίας. Νοέμβριος/ Δεκέμβριος, διαμόρφωση νέου πολιτικού και πολιτειακού πλαισίου με την αδιάβλητη διεξαγωγή γενικών εκλογών και, στη συνέχεια, δημοψηφίσματος που απολήγει στην εγκαθίδρυση του καθεστώτος της αβασίλευτης δημοκρατίας. Νέο Σύνταγμα.

1974-1980: Νοέμβριος/Απρίλιος, πρωθυπουργός, μετά την επικράτησή του σε δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (1974, 1977). Κύριος στρατηγικός προσανατολισμός του, η παγίωση των δημοκρατικών θεσμών, σε συνδυασμό με τη θωράκιση της αμυντικής ασφάλειας και την ενίσχυση της διεθνούς θέσεως της χώρας, μέσω ιδιαίτερα της εντάξεώς της στην υπό διαμόρφωση ενιαία Ευρώπη.

1980-1985: Μάιος/Μάρτιος, Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

1985: Μάρτιος, πρόωρη παραίτηση από το προεδρικό αξίωμα, μετά την αιφνιδιαστική υπαναχώρηση του τότε πρωθυπουργού από την αρχική πρόταση για επανεκλογή του ως Προέδρου της Δημοκρατίας.

1985-1990: Αποχή από κάθε ενεργό ανάμειξη στον δημόσιο βίο.

1990: Μάιος, επανεκλογή του Κ. Καραμανλή ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Ο Τσίπρας για τον Καραμανλή: "Υπήρξε Ριζοσπαστικός στο συντηρητισμό του"

"Κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την πρόσκληση που μου απευθύνατε να παρευρεθώ στην εκδήλωση μνήμης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενός ανθρώπου που έβαλε τη σφραγίδα του στη μεταπολεμική Ελλάδα" είπε ο Αλέξης Τσίπρας, Πρόεδρος τότε της Κ.Ο. του Σύριζα-ΕΚΜ στο Συμπόσιο "Κωνσταντίνος Καραμανλής: Τότε και Τώρα" που διοργανώθηκε την Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

"Ανήκω σε εκείνους που πιστεύουν ότι η Ιστορία δεν γράφεται από πρόσωπα, όσο σημαντικά κι αν είναι αυτά, αλλά από τους λαούς και την πάλη τους. Ωστόσο, δεν μπορώ να παραγνωρίσω τον ιδιαίτερο ρόλο που παίζουν ξεχωριστές προσωπικότητες στη διαπάλη μέσα στις κοινωνίες, στη διαδρομή των εθνών, στην αέναη κίνηση προς τα μπρος. Και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τον ιδιαίτερο ρόλο που παίζουν οι ξεχωριστές προσωπικότητες στην Ιστορία. Και μια τέτοια ξεχωριστή προσωπικότητα της σύγχρονης Ελλάδας, υπήρξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Κάποτε ο Χαρίλαος Φλωράκης, είχε χαρακτηρίσει τον εν ζωή Κωνσταντίνο Καραμανλή, ως ένα σημαντικό ηγέτη της τάξης του. Και ξέρετε ο έπαινος από τους πολιτικούς σου αντιπάλους όχι μετά θάνατον, αλλά όσο ακόμα βρίσκεσαι εν ζωή, έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από τα σημερινά λόγια.

Η απόσταση από τα χρόνια εκείνα, μας βοηθά να προσεγγίσουμε σήμερα με λιγότερες προκαταλήψεις την επίδρασή του Καραμανλή στη σύγχρονη δημοκρατία και στη σύγχρονη Ελλάδα.

Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ο πολιτικός εκείνος που κατάφερε μια σπάνια πολιτική και προσωπική υπέρβαση. Κατάφερε να υπερβεί τα ασφυκτικά όρια που είχαν επιβάλει τόσο στη χώρα όσο και στην παράταξή του, ο εμφύλιος και οι ξένοι προστάτες.

Το καθεστώς του διαχωρισμού των Ελλήνων σε εθνικόφρονες και μη. Τις πρακτικές των διωγμών, της αστυνομικής ασυδοσίας και της κατάστασης πολιορκίας, που χαρακτήριζαν την Ελλάδα μέχρι το 1974. Με αποκορύφωμα, βέβαια, την εφτάχρονη δικτατορία.

Και η υπέρβαση αυτή, με τεράστια σημασία για τη δημοκρατία και τη χώρα, αποτέλεσε μια γενναία επιλογή, αφού ο ίδιος ήταν ο ηγέτης που αναδείχτηκε μέσα σε κείνο το μετεμφυλιακό πολιτικό, κοινωνικό και δημοκρατικό ημίφως. Αυτήν την υπέρβαση οφείλουμε όλες οι πολιτικές δυνάμεις να τη διαφυλάξουμε.

Και ας μη λησμονούμε ότι ήταν ο ίδιος άνθρωπος που υπήρξε επί σειρά ετών το ισχυρό πρόσωπο ενός αυταρχικού καθεστώτος, που είχε οικοδομηθεί μέσα σε διεθνείς και εσωτερικές συνθήκες που όλοι γνωρίζουμε.

Επιτρέψτε μου, όμως, εδώ μια προσωπική παρένθεση: Ανήκω στη γενιά των ανθρώπων που γεννήθηκαν στη χώρα μετά τη μεταπολίτευση. Και μεγάλωσα σε ένα αριστερό οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο συχνά οι παλιότεροι διεκτραγωδούσαν τα βάσανα και τους διωγμούς μιας γκρίζας προδικτατορικής εποχής, που χαρακτηριστικά ονόμαζαν εποχή του καραμανλισμού. Οι ίδιοι, όμως, άνθρωποι, ήταν αυτοί που επίσης χαρακτηριστικά επαναλάμβαναν: Το 1974 στην Ελλάδα επέστρεψε ένας άλλος Καραμανλής!

Αυτή η απλή και ίσως για κάποιους αφελής κουβέντα, λέει νομίζω πολύ περισσότερα από όσα οι αγιογραφίες και τα υμνολόγια για τον Καραμανλή. Γιατί παραμένοντας μεν συντηρητικός, υπέρμαχος δηλαδή της διατήρησης και της εμπέδωσης του κοινωνικού καθεστώτος στο οποίο πίστευε και το οποίο για μας είναι καθεστώς συντήρησης και κοινωνικής αδικίας, εντούτοις ο Καραμανλής επέδειξε ταυτόχρονα ευαισθησίες, στις νέες πολιτικές και κοινωνικές ισορροπίες.

Επεδίωξε και κατάφερε να διευρύνει τα όρια της παράταξής του. Αφουγκράστηκε τις νέες δημοκρατικές ανάγκες και κυρίως την ιστορική ανάγκη να οικοδομηθεί στη χώρα μια σταθερή δημοκρατική νομιμότητα, που θα προστατεύει τα στοιχειώδη δικαιώματα, θα περιορίζει στο ελάχιστο τους πολιτικούς διαχωρισμούς και θα διασφαλίζει την ομαλή εναλλαγή στην εξουσία.

Από αυτή την άποψη, δεν συνέβαλε μόνο αποφασιστικά να ξεπεραστούν πρακτικές και λογικές άλλων εποχών, που και ο ίδιος είχε υπηρετήσει και μάλιστα πρωταγωνιστικά. Αλλά ξεπέρασε με μια έννοια και τον ίδιο τον εαυτό του. Κι αυτό είναι, πιστεύω, που καθιστά την προσωπικότητά του ξεχωριστή, ακόμα και για τους αντιπάλους του.

Οτι κατάφερε η προσφορά του στη χώρα, να ξεπεράσει, σε ορισμένα σημεία, τα όρια της ιδεολογίας του. Οτι συνέβαλλε μαζί με τους ηγέτες των άλλων παρατάξεων στην εμπέδωση της κουλτούρας της ομαλής δημοκρατικής εναλλαγής. Μια κουλτούρα που πρέπει όλοι να διαφυλάξουμε.

Επιτρέψετε μου να σας εκθέσω σύντομα κάποιες σκέψεις, χωρίς εννοείται να διεκδικώ την απόλυτη ιστορική αλήθεια. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναδείχτηκε ως πολιτικός πρώτης γραμμής σε εκείνα τα χρόνια όπου η πολιτική εξακολουθούσε να διατηρεί στο δυτικό κόσμο μια πολύ μεγαλύτερη από ότι σήμερα, σχετική αυτονομία από οικονομικά κέντρα και συμφέροντα. Το Κράτος και οι πολιτικές-θεσμικές του λειτουργίες, μαζί με τον κοινοβουλευτισμό αποτελούσαν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι στις μέρες μας, το κέντρο παραγωγής των πολιτικών αποφάσεων.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, δεν υπήρξε ποτέ παθητικός αποδέκτης εντολών, ούτε παρατηρητής των συσχετισμών. Διέθετε αξιόλογα πολιτικά προσόντα, χαρακτήρα, προσωπικότητα, κι αυτό που λέμε πολιτικό τσαγανό. Θα του ταίριαζε νομίζω ένας χαρακτηρισμός από πρώτη ματιά παράδοξος:

Ο Καραμανλής υπήρξε Ριζοσπαστικός στο συντηρητισμό του.

Το 1974 δεν δίστασε να προχωρήσει στην αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, εν μέσω της σοβαρότατης εθνικής κρίσης του Κυπριακού. Την περίοδο 1975-1977 δεν δίστασε να προχωρήσει σε κρατικοποιήσεις, πιστεύοντας ότι έτσι εξυπηρετούσε καλύτερα το δημόσιο συμφέρον. Είναι δύο μόνο παραδείγματα πολιτικών κινήσεων «απρόβλεπτων», μη αναμενόμενων στις δεδομένες στιγμές, από έναν ηγέτη της ιδεολογίας του.

Κινήσεων, όμως, αλλαγής της φοράς των πραγμάτων, που ελάχιστοι συντηρητικοί ηγέτες θα τολμούσαν ακόμη και να σκεφτούν στις μέρες μας και που αποδεικνύουν νομίζω αυτό το χαρακτηριστικό, του συντηρητικού ριζοσπαστισμού του. Ένα χαρακτηριστικό που γίνεται συν τω χρόνω πιο έντονο, για να καταστεί κυρίαρχο τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Όταν η συγκρότησή του Καραμανλή επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την συγκρότηση της νέας ελληνικής δημοκρατικής τάξης.

Επίσης, θα ήθελα να σημειώσω κάτι ακόμα, κατά τη γνώμη μου πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα στις μέρες που περνάμε: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε συλλάβει και ενσωματώσει στην πολιτική του διαδρομή ένα κρίσιμο στοιχείο, που αποτελεί και τον πυρήνα άλλωστε της δομικής πολιτικής αντιπαράθεσης σήμερα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα:

Είχε συλλάβει πως κάθε μεγάλη προσπάθεια αλλαγής και μεταρρύθμισης μπορεί να ξεκινήσει μόνον από το Δημόσιο και ειδικά από τη δημόσια διοίκηση.

Στην Ελλάδα, πιο συγκεκριμένα, τα μεγάλα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα του Καποδίστρια, του Τρικούπη, του Βενιζέλου, έφερναν τομές πριν απ’ όλα στους θεσμούς και στη διοίκηση. Από το εκπαιδευτικό μέχρι το αγροτικό ζήτημα και από τα θέματα της γλώσσας μέχρι τα μεγάλα έργα και την εκβιομηχάνιση, η βάση κάθε μεγάλης μεταρρύθμισης παρέμενε το κράτος και η δημόσια διοίκηση. Μεταρρυθμίσεις μέσω της ιδιωτικής οικονομίας δεν προέκυψαν ποτέ. Κι αυτό γιατί αγορά χωρίς δημόσια παρέμβαση δεν μπορεί να υπάρξει.

Είναι αυτό ακριβώς που με απόλυτο και δογματικό τρόπο αναποδογυρίζεται και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα μετά τη δεκαετία του ’90, με τις γνωστές επιπτώσεις πλέον στην τεράστια ανισοκατανομή του πλούτου και στη δομική κρίση των ευρωπαϊκών πολιτικών συστημάτων.

Ο συντηρητικός πολιτικός Καραμανλής, λοιπόν, είναι μεν συντηρητικός αλλά δεν παύει να είναι πολιτικός. Θέλει να έχει την ευθύνη των πολιτικών επιλογών η πολιτική εξουσία και η δομή ενός συντεταγμένου κοινοβουλευτισμού. Θέλει η πολιτική να έχει τον πρώτο ρόλο, να εξασφαλίζει τη σταθερότητα, και στα πλαίσια αυτά την οριοθέτηση του δημόσιου συμφέροντος απέναντι στα πολλά μικρότερα ή μεγαλύτερα ιδιωτικά συμφέροντα.

Και ακριβώς επειδή ο Καραμανλής είναι πολιτικός που αντιλαμβάνεται τις ανάγκες του καιρού του, η δομή της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας μετά το 1974 φέρει έντονα τη σφραγίδα του, στο μέτρο που επιδίωξή του ήταν η θεσμική εξισορρόπηση των κοινωνικών και πολιτικών αντιθέσεων και όχι η υποταγή της πολιτικής στα οργανωμένα και συμπαγή οικονομικά συμφέροντα, ούτε βέβαια η διαιώνιση της διχόνοιας του ελληνικού λαού.

Μας το έδειξε αυτό άλλωστε, όταν παρά το γεγονός ότι είχε μια απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 220 βουλευτών στην πρώτη μεταπολιτευτική Βουλή, το Σύνταγμα του ’75 κράτησε στο τέλος λογικές ισορροπίες και υποχώρησε σε πολλές από τις αιτιάσεις που προβάλλονταν για ροπή σε θεσμικό ή προληπτικό αυταρχισμό.

Αγαπητοί φίλοι και φίλες

Είναι ώρες που σκέφτομαι, ειδικά τούτες τις πρωτόγνωρες στιγμές που περνά η χώρα, αν ήταν παρόντες μεγάλοι πολιτικοί ηγέτες όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Χαρίλαος Φλωράκης, για να αναφερθώ μόνο στις προσωπικότητες της μεταπολίτευσης, πως άραγε θα αντιδρούσαν;

Πολύ πιθανόν, λοιπόν, αν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν σήμερα παρόν, να σχολίαζε με τα γνωστά σε όλους... γαλλικά του, πολλές πλευρές της σημερινής ευρωπαϊκής και ελληνικής πραγματικότητας.

Σε κάθε περίπτωση θα ήθελα με ειλικρίνεια να σας καταθέσω την πεποίθηση, ότι από έναν ιδεολογικό και πολιτικό αντίπαλο του διαμετρήματος του Καραμανλή, έχουμε ακόμα και εμείς οι αριστεροί να αντλήσουμε πολύ χρήσιμα πολιτικά μηνύματα.

Και αυτό, ίσως αποτελεί την καλύτερη κατάθεση σεβασμού στη μνήμη του.

Σας ευχαριστώ".

28 Μαΐου 1979: Όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μίλησε στην υπογραφή της Συμφωνίας Ένταξης της Ελλάδος στην ΕΟΚ.

"Κύριε πρόεδρε, κύριοι πρωθυπουργοί, κύριε πρόεδρε τῆς Ἐπιτροπῆς τῶν Εὐρωπαϊκῶν Κοινοτήτων, κύριοι ὑπουργοί, κυρίες καὶ κύριοι,

Ἀπὸ μέρους τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ σᾶς ἀπευθύνω θερμὸ χαιρετισμὸ καὶ σᾶς μεταφέρω τὴν χαρὰ καὶ τὴν τιμὴ ποὺ αἰσθάνεται γιὰ τὴν παρουσία σας σὲ αὐτὴ τὴν ἱστορικὴ γιὰ τὴν χώρα μου τελετή. Ἀλλὰ σᾶς μεταφέρω καὶ τὶς εὐχαριστίες του γιὰ τὴν συμβολή σας στὴν πραγματοποίηση μιᾶς βασικῆς ἐθνικῆς του ἐπιδιώξεως. Νὰ ἐνταχθεῖ ὀργανικὰ στὴν εὐρωπαϊκὴ οἰκογένεια.

Μὲ τὴν σημερινὴ συμφωνία ἡ Ἑλλὰς ἀποδέχεται τὴν συμμετοχή της στὴν διαδικασία τῆς ἑνοποιήσεως τῆς Εὐρώπης, ποὺ συντελεῖται μὲ τὴν ἀκατανίκητη δύναμη φυσικοῦ φαινομένου. Μπορεῖ νὰ ὑπάρχουν διαφορὲς ἀπόψεων ὡς πρὸς τὴν ἔκταση, τὴν μορφή, τὶς διαδικασίες καὶ τὸν ρυθμὸ πραγματοποιήσεώς της. Κανένας ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ ἀρνηθεῖ τὴν ἱστορική της ἀναγκαιότητα. Ἂν τὰ κράτη τῆς ἠπείρου μας δὲν συνενώσουν τὶς ὑλικὲς καὶ πνευματικές τους δυνάμεις σὲ μία ὀργανικὴ ἑνότητα, θὰ παραμερισθοῦν μοιραῖα στὸ περιθώριο τῆς ἱστορίας. Καὶ ἡ Εὐρώπη, ποὺ κυριαρχοῦσε στὸν κόσμο μέχρι καὶ τὶς ἀρχὲς αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος, θὰ μεταβληθεῖ σὲ οὐραγὸ καὶ θὰ ἐκτεθεῖ σὲ κινδύνους.

Ἀπὸ πείρα, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ χαρακτήρα, δὲν χρησιμοποιῶ ἀφορισμούς. Καὶ δυσπιστῶ πρὸς τὶς θεωρητικὲς κατασκευὲς ποὺ ἑρμηνεύουν τοὺς νόμους τῆς ἱστορικῆς ἐξελίξεως καὶ δίνουν στοὺς ἀνθρώπους ἕτοιμες συνταγὲς γιὰ τὴν λύση τῶν προβλημάτων τους. Βασίζομαι πάντοτε στὴν μελέτη πραγματικῶν δεδομένων καὶ στὰ διδάγματα τῆς ἱστορικῆς πείρας. Αὐτὰ μὲ ἔπεισαν ὅτι τὸ μέλλον τῆς Εὐρώπης βρίσκεται στὴν ἑνοποίησή της. Καὶ ὅτι τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδος βρίσκεται στὴν ἡνωμένη Εὐρώπη. Καὶ μὲ τὴν πεποίθηση αὐτὴν ἀγωνίστηκα ἐπὶ μία εἰκοσαετία περίπου νὰ ἐντάξω τὴν χώρα μου στὴν Εὐρωπαϊκὴ Κοινότητα.

Ἀπευθυνόμενος πρὸς κορυφαίους Εὐρωπαίους, δὲν νομίζω ὅτι ἔχω ἀνάγκη νὰ ἐξάρω τὴν σημασία τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνότητος. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ θὰ ἤθελα ἰδιαίτερα νὰ τονίσω εἶναι ὅτι γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία θὰ δημιουργηθεῖ μία τόσο μεγάλη κοινότητα ἐθνῶν ποὺ βασίζεται στὴν ἐλεύθερη συγκατάθεση. Στὴν ἰσότιμη συνεργασία καὶ στὸν ἀμοιβαῖο σεβασμό. Καμιὰ χώρα δὲν ὑποχρεώθηκε νὰ προσχωρήσει στὴν Κοινότητα παρὰ τὴν θέλησή της. Καμιὰ δὲν παραμένει μὲ τὴν βία. Ὅλες, ἀντίθετα, ἔχουν λόγο στὴν διαχείριση τῶν ὑποθέσεών της. Γι' αὐτὸ καὶ ἡ δημιουργία τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κοινότητος, σὲ σχέση μὲ προηγούμενες ἱστορικὲς ἐμπειρίες, εἶναι πρωτότυπη καὶ θὰ ἔλεγα ἐπαναστατική• κι ἔχει τεράστια σημασία, σὰν παράδειγμα γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα.

Ἡ Ἑλλὰς δὲν μποροῦσε νὰ ἀπουσιάσει ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἱστορικὴ γιὰ τὸ μέλλον τῆς Εὐρώπης συλλογικὴ προσπάθεια. Γιατί ἡ τύχη της εἶναι στενά, ἀναπόσπαστα θὰ ἔλεγα, συνυφασμένη μὲ τὴν τύχη τῶν ἄλλων Δημοκρατιῶν τῆς ἠπείρου. Ἂν ἡ Εὐρώπη κινδυνεύσει σὰν μορφὴ διακυβερνήσεως καὶ σὰν τρόπος ζωῆς, θὰ εἶναι ἐντελῶς παράλογο νὰ πιστεύουμε ὅτι ἡ Ἑλλὰς θὰ μπορέσει νὰ διατηρηθεῖ σὰν μοναδικὴ ὄαση ἀνεξαρτησίας καὶ ἐλευθερίας στὴν ἤπειρό μας.

Μὲ τὴν συμμετοχή της στὴν διαμορφούμενη Εὐρώπη, ἡ Ἑλλὰς χαράσσει κατὰ τρόπο σταθερὸ τὸν ἐθνικό της προσανατολισμὸ καὶ τὴν μελλοντικὴ της πορεία. Ἐνῶ παράλληλα συστρατεύεται μαζί σας στὸν ἀγώνα γιὰ τὴν δημιουργία τῆς νέας Εὐρώπης, ποὺ θὰ ἀλλάξει τὴν μοίρα τῆς ἠπείρου μας καὶ ἴσως καὶ τοῦ κόσμου.

Μὲ τὴν πολύτιμη συνδρομὴ ὅλων σας, οἱ ἐθνικὲς αὐτὲς ἐπιδιώξεις τῆς χώρας μου δικαιώνονται σήμερα. Καὶ γι' αὐτό σας εὐχαριστῶ.

Ομιλία δεύτερη κατά την υπογραφή της Συμφωνίας Ένταξης της Ελλάδος στην ΕΟΚ

Ἀμέσως μετὰ τὴν ὑπογραφὴ τῶν ἐγγράφων τῆς νέας διευρύνσεως τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κοινότητος στὶς 28 Μαΐου 1979 ὁ πρωθυπουργὸς Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς ἐξεφώνησε βαρυσήμαντο πολιτικὸ λόγο, τοῦ ὁποίου τὸ περιεχόμενο ἦταν τὸ ἀκόλουθο:

Κύριε πρόεδρε, κύριοι πρωθυπουργοί, κύριε πρόεδρε τῆς Ἐπιτροπῆς τῶν Εὐρωπαϊκῶν Κοινοτήτων, κύριοι ὑπουργοί, κυρίες καὶ κύριοι, Ἐπιθυμῶ νὰ ἐκφράσω τὴν εἰλικρινὴ χαρά μου, ποὺ εἶναι καὶ χαρὰ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, γιὰ τὴν παρουσία σας στὴν χώρα μου, ποὺ γίνεται ἀπὸ σήμερα καὶ δική σας χώρα. Παρουσία ποὺ τιμᾶ τὴν Ἑλλάδα καὶ μαρτυρεῖ τὴν ἰδιαίτερη σημασία ποὺ ἀποδίδετε στὴν ἔνταξή της στὴν Κοινότητα.

Τὴν ἱστορικὴ αὐτὴ ὥρα, ποὺ ὁριοθετεῖται τὸ τέρμα μιᾶς πορείας καὶ περιβάλλεται πανηγυρικὸ τύπο ἡ ταύτιση τῶν πεπρωμένων μας μὲ τὴν Εὐρώπη, ἐπιθυμῶ νὰ εὐχαριστήσω πρῶτα τὴν πολιτικὴ ἡγεσία τῶν ἐννέα χωρῶν τῆς Κοινότητος. Χάρις στὴν κατανόησή της καὶ στὶς ἔγκαιρες παρεμβάσεις της ὑπερπηδήθηκαν πολύμορφες δυσχέρειες καὶ ἐπιτεύχθηκε ἡ ὑπογραφεῖσα Συμφωνία. Ἐπιβεβαιώθηκε ἔτσι γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ ὅτι ἡ Εὐρωπαϊκὴ Κοινότητα δὲν εἶναι οὔτε ἐπιθυμεῖ νὰ γίνει κλειστὴ Λέσχη, καὶ μάλιστα Λέσχη πλουσίων.

Θεωρῶ ἐπίσης ὑποχρέωσή μου νὰ ἐξάρω τὴν συμβολὴ τῆς Ἐπιτροπῆς. Τόσο ἡ Ἐπιτροπή, ὅσο καὶ τὰ τεχνικὰ καὶ διοικητικὰ στελέχη ἐργάστηκαν γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸν μὲ ἐπιστημονικὴ εὐσυνειδησία, ἀντικειμενικότητα καὶ εἰλικρινὴ ἀφοσίωση στὴν κοινοτικὴ ἰδέα.

Τέλος, αἰσθάνομαι τὸ χρέος νὰ ἀποτίσω φόρο τιμῆς πρὸς τοὺς ἀπωτέρους καὶ ἐγγυτέρους σκαπανεῖς τῆς εὐρωπαϊκῆς ἰδέας.

Προσωπικῶς αἰσθάνομαι τὴν στιγμὴ αὐτὴ βαθύτατη συγκίνηση. Ἕνας σταθερὸς ὁραματισμὸς καὶ μιὰ ἀταλάντευτη πίστη στὴν ἀναγκαιότητα τῆς ἑνωμένης Εὐρώπης καὶ στὴν εὐρωπαϊκὴ μοίρα τῆς χώρας μου βρίσκουν σήμερα, ὕστερα ἀπὸ δεκαοκτὼ χρόνια, τὴν δικαίωσή τους.

Ἡ ἔνταξη τῆς Ἑλλάδος στὴν Εὐρωπαϊκὴ Κοινότητα, μολονότι ἀποτελεῖ πολυσήμαντο ἱστορικὸ γεγονός, δὲν συνεπάγεται ὡστόσο ἀλλαγὴ κλίματος γιὰ τὴν χώρα μου. Ἡ Εὐρώπη μὲ τὸ ἑλληνικό της ὄνομα τῆς εἶναι οἰκεῖος χῶρος, ἀφοῦ ὁ πολιτισμὸς της εἶναι σύνθεση τοῦ ἑλληνικοῦ, τοῦ ρωμαϊκοῦ καὶ τοῦ χριστιανικοῦ πνεύματος. Μιὰ σύνθεση στὴν ὁποία, ὅπως εἶπα καὶ ἄλλοτε, τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα εἰσέφερε τὴν ἰδέα τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀλήθειας καὶ τῆς ὀμορφιᾶς.Τὸ ρωμαϊκὸ πνεῦμα τὴν ἰδέα τοῦ κράτους καὶ τοῦ δικαίου. Καὶ ὁ χριστιανισμὸς τὴν πίστη καὶ τὴν ἀγάπη. Ἐπάνω σὲ αὐτὸν τὸν κοινὸ πολιτισμὸ καλούμεθα νὰ οἰκοδομήσουμε τὴν Νέα Εὐρώπη.

Ἡ ἑνοποίηση τῆς Εὐρώπης πιστεύω ὅτι θὰ εἶναι τὸ μεγαλύτερο πολιτικὸ γεγονὸς στὴν ἱστορία τῆς ἠπείρου μας. Ἕνα γεγονὸς ποὺ θὰ ἐπηρεάσει ὄχι μόνο τὴν μοίρα τῆς Εὐρώπης, ἀλλὰ καὶ τὴν πορεία τῆς ἀνθρωπότητος. Γιατὶ θὰ ἐξισορροπήσει τὸν συσχετισμὸ δυνάμεων στὸν κόσμο, θὰ κατοχυρώσει τὴν ἀνεξαρτησία τῆς Εὐρώπης καὶ θὰ συμβάλει στὴν ἐμπέδωση τῆς παγκόσμιας τάξεως καὶ εἰρήνης.

Ἡ Ἑλλὰς προσέρχεται στὴν Εὐρώπη μὲ τὴν βεβαιότητα ὅτι στὰ πλαίσια τῆς εὐρωπαϊκῆς ἀλληλεγγύης ἐμπεδώνεται γιὰ ὅλα τὰ μέρη ἡ ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία, κατοχυρώνονται οἱ δημοκρατικὲς ἐλευθερίες, ἐπιτυγχάνεται ἡ οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη καὶ γίνεται μὲ τὴν συνεργασία ὅλων κοινὸς καρπὸς ἡ κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ πρόοδος. Καὶ γιὰ νὰ μετάσχουμε σὲ αὐτὴ τὴν προσπάθεια, ἔχομε λάβει τὴν ἀπόφαση νὰ ἐπιχειρήσουμε τὶς διαρθρωτικὲς μεταβολὲς καὶ τοὺς θεσμικοὺς ἐκσυγχρονισμοὺς ποὺ θὰ διευκολύνουν τὴν πορεία μας. Ἔχομε συνείδηση τῶν δυσχερειῶν. Αἰσιοδοξοῦμε ὅμως ὅτι μὲ τὴν πάνδημη κινητοποίηση, τὴν διαρκὴ ἐγρήγορση, ἀλλὰ καὶ τὴν κατανόηση τῶν ἑταίρων μας, θὰ ξεπεράσουμε τὶς δυσκολίες. Διδαχθήκαμε ἀπὸ τὸν κλασικὸ ἑλληνισμὸ ὅτι «χαλεπὰ τὰ καλά».

Παράλληλα ὅμως ἡ χώρα μας φιλοδοξεῖ νὰ συμβάλει, στὸ μέτρο τῶν δυνατοτήτων της, στὴν πραγματοποίηση τῆς ἰδέας τῆς ἑνωμένης Εὐρώπης, στὴν ὁποία βαθύτατα πιστεύει. Ἡ Ἑλλὰς πιστεύει ὅτι μπορεῖ νὰ προσφέρει τὴν δυνατότητα ἑνὸς εὐρύτερου καταμερισμοῦ τοῦ ἔργου, μὲ βάση τὰ συγκριτικὰ πλεονεκτήματα. Ἡ γεωγραφική της θέση, τὸ πολιτικό της παρελθὸν καὶ τὸ πολιτιστικό της ἐπίπεδο προσφέρουν τὶς προϋποθέσεις τῆς ἀναπτύξεως εὐρύτερων οἰκονομικῶν καὶ πολιτιστικῶν σχέσεων μὲ τὸν βαλκανικὸ καὶ τὸν μεσογειακὸ χῶρο. Ἡ Ἑλλὰς εἶναι ὁ ἀκρίτας τῶν εὐρωπαϊκῶν συνόρων καὶ ὁ μεσογειακὸς ἐξώστης τῆς Κοινῆς Ἀγορᾶς. Μὲ τὸ ἐγκατεστημένο σὲ ὅλες τὶς ἠπείρους ἀνθρώπινο δυναμικό της καὶ μὲ τὴν ναυτιλιακή της δύναμη, μπορεῖ νὰ συμβάλει καὶ στὴν προβολὴ τῆς εὐρωπαϊκῆς ἰδέας.

Κυρίες καὶ κύριοι,

Ἡ ἑνωτικὴ διαδικασία τῆς Εὐρώπης προχωρεῖ ἀμετάκλητη. Βρισκόμαστε στὸ σημεῖο ποὺ δὲν ἔχει ἐπιστροφή. Χρειάστηκε πολὺ αἷμα καὶ πολὺς χρόνος γιὰ νὰ συνειδητοποιήσουν οἱ Εὐρωπαῖοι τὴν ταυτότητά τους, τὶς κοινὲς ρίζες τους καὶ τὴν κοινή τους ἀποστολή. Ἡ ἑνοποίηση, ἔστω καὶ ἂν βραδύνει, κινεῖται μὲ χαρακτήρα νομοτελειακό. Παρὰ τὴν διαφορὰ ἀπόψεων, ὅσον ἀφορᾶ τὸν ρυθμό, τὴν μορφὴ καὶ τὴν ἔκταση τῆς ἐνοποιήσεως, ἡ λογικὴ τῆς ἱστορίας κατέστησε τὴν ἕνωση κατηγορικὴ προσταγή.

Ἡ ἑνωμένη Εὐρώπη θὰ ἀποτελέσει, ὅπως εἶπα, μέγα σταθμὸ στὴν παγκόσμια ἱστορία τῆς εἰρήνης, τῆς ἐλευθερίας καὶ τοῦ πνεύματος. Τὸ ἀνθρώπινο δυναμικό της καὶ ἡ πολιτιστική της κληρονομιὰ ἐγγυῶνται γι' αὐτό.

Πρὶν ἀπ' ὅλα ἡ εὐρωπαϊκὴ ἕνωση θὰ σταθεῖ ἀποφασιστικὸς παράγοντας εἰρήνης στὸν κόσμο. Γιατί μὲ τὸ κύρος καὶ τὴν δύναμή της θὰ ἐπηρεάζει ἀποφασιστικὰ τὶς διεθνεῖς ἐξελίξεις, ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ τὸν χῶρο τὸν δικό της. Ὁ εὐρωπαϊκὸς χῶρος ὑπῆρξε ἀνέκαθεν τὸ θέατρο καὶ ἡ πηγὴ τῶν μεγάλων συγκρούσεων. Ἂν τὰ Βαλκάνια ἐθεωροῦντο κάποτε ἡ πυριτιδαποθήκη τῆς Εὐρώπης, ἡ Εὐρώπη ἦταν ἡ πυριτιδαποθήκη τοῦ κόσμου. Καὶ μόνο τὸ γεγονὸς ὅτι μὲ τὴν σημερινὴ φάση συνεργασίας ἐγκαταλείπονται ἐθνικὲς προκαταλήψεις, ἐξαλείφονται μίση ἱστορικὰ καὶ γεφυρώνονται μακροχρόνιες ἀντιθέσεις θὰ ἦταν ἀρκετὸ νὰ δικαιώσει τὴν ἰδέα τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνότητος.

Θὰ σταθεροποιήσει καὶ θὰ ἔλεγα θὰ διασώσει τοὺς δημοκρατικούς μας θεσμούς, ποὺ διέρχονται σήμερα ἀναμφισβήτητη κρίση. Γιατί μόνο στὸν χῶρο τῆς μείζονος Εὐρώπης θὰ καταστεῖ δυνατὴ ἡ δημιουργία μιᾶς εὐρύτερης βάσεως γιὰ τὴν ἀναμόρφωση τῆς δημοκρατίας καὶ τὴν προσαρμογή της στὶς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς μας. Εἶναι προφανὲς ὅτι ἀντίθετα μὲ τὴν ἐκρηκτικὴ πρόοδο ποὺ σημειώθηκε στὸν τεχνικὸ καὶ ἐπιστημονικὸ τομέα, ἡ πολιτικὴ σκέψη τοῦ ἀνθρώπου παραμένει στάσιμη. Ἂν μελετήσει κανεὶς τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Θουκυδίδη, θὰ διαπιστώσει ὅτι τα πολιτειακὰ καὶ τὰ πολιτικὰ προβλήματα τῆς ἐποχῆς μας εἶναι τὰ ἴδια μὲ τὰ προβλήματα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Μὲ τὸν ἐκσυγχρονισμὸ τῆς δημοκρατίας μπορεῖ νὰ ἀναχθεῖ καὶ πάλι σὲ πρωταρχικὴ ἀξία ἡ ἀρετὴ τοῦ πολίτη, ποὺ θὰ «ἐπίσταται καὶ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι» κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη. Καὶ θὰ θεμελιωθοῦν οἱ βασικὲς ἀρχὲς τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς δικαιοσύνης πάνω στὴν ὑπευθυνότητα τοῦ πολίτη, ποὺ περιορίζει τὴν κατάχρηση τῆς ἐλευθερίας καὶ ἐγγυᾶται τὴν ὁμαλὴ λειτουργία τῶν δημοκρατικῶν θεσμῶν.

Μὲ τὴν ἑνοποίηση ἐξάλλου θὰ διασωθεῖ καὶ ἐν συνεχείᾳ θὰ προαχθεῖ ὁ εὐρωπαϊκὸς πολιτισμός. Εἶναι ἔκδηλο ὅτι ὁ πολιτισμὸς αὐτὸς ἀντιμετωπίζει τὸν κίνδυνο τῆς παρακμῆς. Ἡ ἀνθρωπότης περνᾶ σήμερα μιὰ κρίσιμη μεταβατικὴ περίοδο, ποὺ τὴν χαρακτηρίζει καθολικὴ καὶ ἔντονη ἀνησυχία. Ἀνησυχία ποὺ ἐκδηλώνεται ὑπὸ διάφορες μορφές, ἀπὸ τὸ ἄγχος μέχρι τὴν βία. Γιατί ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς μας θέλει νὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ ἕναν τρόπο ζωῆς καὶ ἀναζητεῖ καινούργιο. Καὶ τὴν ἀλλαγὴ αὐτὴ μόνον ἡ Εὐρώπη μπορεῖ νὰ δώσει. Ἡ σύγχυση ἰδεῶν, ὁ εὐδαιμονισμὸς μαζὶ μὲ τὸν στυγνὸ ὀρθολογισμό, ποὺ τείνει νὰ ἀγνοήσει τὸν ἄνθρωπο σὰν σκοπὸ τῆς κοινωνικῆς συμβιώσεως, ἔχουν παραμορφώσει τὸ πολιτιστικὸ πρότυπο τῆς Εὐρώπης. Ἡ πρόκληση τῆς ἐπιβιώσεως τοῦ πολιτισμοῦ μας μπορεῖ νὰ ἀντιμετωπιστεῖ μόνο μὲ τὴν ἀναμόρφωση τῶν θεσμῶν καὶ τὴν ἐπανασύνδεση τοῦ ὀρθολογισμοῦ μὲ τὸν συναισθηματισμό, τοῦ Ἀπόλλωνα μὲ τὸν Διόνυσο. Εἶναι καιρὸς ὁ Εὐρωπαῖος Φάουστ νὰ ἐπιχειρήσει νέο ταξίδι στὴν χώρα τοῦ μέτρου καὶ τῆς ἰσορροπίας, γιὰ νὰ γεννήσει ξανὰ τὸν Εὐφορίωνα. Ἡ Εὐρώπη, ποὺ γέννησε ὅλες τὶς ἰδέες, εἶναι καὶ ἡ μόνη ποὺ μπορεῖ νὰ τὶς ἀνανεώσει καὶ νὰ τὶς ἐξανθρωπίσει καὶ πάλι. Φθάνει νὰ μὴ θέτουμε σὰν πρωταρχικὸ σκοπὸ τῆς ἑνώσεως τῆς Εὐρώπης τὴν ὑλικὴ εὐημερία.

Ἀλλὰ ἐξίσου θεμελιώδης γιὰ τὴν ἐπιβίωση τῆς Εὐρώπης εἶναι ἡ σταδιακὴ οἰκονομική της ἑνοποίηση, ποὺ θὰ ἐξασφαλίσει τὴν ἀξιοποίηση ἑνὸς τεραστίου δυναμικοῦ φυσικῶν καὶ ἀνθρωπίνων πόρων, θὰ ὀργανώσει τὴν οἰκονομία γύρω ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ἀντὶ τὸν ἄνθρωπο γύρω ἀπὸ τὴν οἰκονομία. Θὰ πραγματοποιήσει τὴν ἰδέα τῆς πολυδιάστατης ἀναπτύξεως καὶ θὰ προαγάγει τὴν ποιότητα τῆς ζωῆς, ἐνῷ παράλληλα θὰ ὑπηρετήσει σὲ διεθνὴ κλίμακα τὴν ἰδέα τῆς οἰκονομικῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς προαγωγῆς τῶν λιγότερο ἀνεπτυγμένων χωρῶν. Ὁ ἀπομονωτισμός, τὰ δασμολογικὰ τείχη καὶ ἡ ἀνέφικτη αὐτάρκεια εἶναι ἱστορικὰ ξεπερασμένα στάδια οἰκονομικῆς καὶ πολιτικῆς δράσεως καὶ ἀποτελοῦν παθητικὴ ἀντιμετώπιση τῶν γεγονότων. Τὰ σύγχρονα προβλήματα τῆς Εὐρώπης καὶ συνεπῶς καί τῆς ἀνθρωπότητος προϋποθέτουν τὴν λογικὴ μεγαλυτέρου χώρου καὶ μεγαλυτέρων ἀριθμῶν, γιὰ νὰ βροῦν τὴν ὀρθὴ λύση τους. Ἡ ἀντιμετώπιση τῶν δυσχερειῶν δὲν θὰ ἐπιτευχθεῖ μὲ τὸν ἀνταγωνιστικὸ ἀπομονωτισμό, ἀλλὰ ἀντίθετα μὲ τὴν ἐπιτάχυνση τῶν διαδικασιῶν τῆς ἑνοποιήσεως.

Κυρίες καὶ κύριοι,

Μὲ ὅσα σᾶς εἶπα, προσπάθησα νὰ δώσω τὴν εἰκόνα ποὺ ἒχω γιὰ τὴν Εὐρώπη τοῦ μέλλοντος. Εἰκόνα ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει κατὰ τὴν γνώμη μου τὸ ἰδανικό της νέας γενιᾶς. Γνωρίζω τὶς δυσχέρειες, οὐσιαστικὲς καὶ διαδικαστικές. Ὅπως γνωρίζω καὶ τὰ πολιτικά, οἰκονομικὰ καὶ κοινωνικὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζει σήμερα ἡ Εὐρώπη. Πιστεύω ὅμως ὅτι τὰ προβλήματα αὐτὰ ὄχι μόνο δὲν δικαιολογοῦν τὴν καθυστέρηση τῆς ἑνοποιήσεως τῆς Εὐρώπης, ἀλλὰ καὶ ἐπιβάλλουν τὴν ἐπιτάχυνσή της. Γιατί ἡ λύση τους δὲν μπορεῖ νὰ πραγματοποιηθεῖ παρὰ μονάχα στὸ εὐρύτερο πλαίσιο μιᾶς ἑνωμένης Εὐρώπης.

Γνωρίζω ἐπίσης ὅτι τὸν τελευταῖο καιρὸ παρατηρεῖται μιὰ ἄμβλυνση τοῦ ἐνδιαφέροντος γιὰ τὴν ἕνωση τῆς Εὐρώπης. Καὶ αὐτὸ γιατί μερικοὶ ἄνθρωποι ἀποδίδουν τὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζουν σήμερα στοὺς ἰσχύοντας ἤδη εὐρωπαϊκοὺς θεσμούς. Δὲν ἀντιλαμβάνονται ὅμως ὅτι χωρὶς τοὺς στοιχειώδεις αὐτοὺς θεσμοὺς ἡ κατάσταση τῆς Εὐρώπης θὰ ἦταν πολὺ χειρότερη. Ὅπως δὲν ἀντιλαμβάνονται ὅτι μόνο ἡ ὁλοκλήρωση τῶν θεσμῶν αὐτῶν θὰ δώσει λύση στὰ προβλήματά τους, ὑλικὰ καὶ ἠθικά. Ἀλλὰ καὶ γιατὶ αὐτὴ ἡ ψυχολογία τροφοδοτεῖται κατὰ τρόπο ἔντεχνο καὶ ἀπὸ δυνάμεις ποὺ προτιμοῦν τὴν Εὐρώπη κατακερματισμένη καὶ εὐάλωτη.

Πάντως, παρὰ τὴν βραδύτητα μὲ τὴν ὁποία συντελεῖται ἡ ἑνοποίηση τῆς Εὐρώπης, ἐσημειώθησαν τελευταῖα ὁρισμένα ἐνθαρρυντικὰ βήματα, ὅπως οἱ ἐπικείμενες ἐκλογὲς γιὰ τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο καὶ τὸ ἑνιαῖο εὐρωπαϊκὸ νομισματικὸ σύστημα. Βήματα ποὺ ἀποδεικνύουν ὅτι ἡ βούληση γιὰ τὴν ἑνοποίηση τῆς Εὐρώπης παραμένει σταθερά. Ἡ βούληση ὅμως αὐτὴ θὰ πρέπει νὰ προσλάβει συγκεκριμένη καὶ ὁριστικὴ μορφή, γιὰ νὰ κερδηθεῖ ὁ χρόνος ποὺ ἀπωλέσθη. Ἂν δεχθοῦμε ὅτι ἡ ἐπάνοδος στὴν προτέρα κατάσταση εἶναι ἀδιανόητη, δὲν ἔχομε παρὰ νὰ προχωρήσουμε μὲ ἀποφασιστικότητα καὶ θάρρος. Ἡ στασιμότης εἶναι ἡ χειρότερη λύση. Ἂν λύσουμε τὸ βασικὸ πρόβλημα τῆς μορφῆς ποὺ θὰ δώσουμε στὴν Εὐρώπη τοῦ μέλλοντος, οἱ διαδικασίες γιὰ τὴν πραγματοποίησή της θὰ ἁπλουστευθοῦν αὐτόματα. Καὶ σὲ αὐτὴ τὴν προσπάθεια ὁ ἑλληνικὸς λαὸς διεκδικεῖ τὴν τιμὴ καὶ τὴν εὐθύνη νὰ μετάσχει.

Ἡ Ἑλλὰς ἀπὸ σήμερα ἀποδέχεται ὁριστικὰ τὴν ἱστορικὴ πρόκληση καὶ τὴν εὐρωπαϊκή της μοίρα. Διατηρώντας τὴν ἐθνική μας ταυτότητα, ἔχομε ἐμπιστοσύνη καὶ στὴν Εὐρώπη καὶ στὴν Ἑλλάδα.

Ἔχομε τὴν ἀπόφαση νὰ εἴμαστε ὅλοι Εὐρωπαῖοι, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Τσώρτσιλ, καὶ ὅλοι Ἕλληνες, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Σέλεϋ. Γιατί, ὅπως ἔγραψε ὁ Ἰσοκράτης, Ἕλληνες δὲν εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ γεννήθηκαν στὴν Ἑλλάδα, ἀλλὰ ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ υἱοθέτησαν τὸ πνεῦμα τὸ κλασικό.

"Η παρούσα κυβέρνησή σας και ο πρόεδρός της, ο διακεκριμένος πρωθυπουργός σας, έχουν να επιδείξουν τέτοια επιτεύγματα, ώστε να καθίστανται αντάξιοι διάδοχοι των επιφανών προγόνων τους" είχε πει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ για τον Κωσνταντίνο Καραμανλή. Ακολουθεί μια επιλογή από αναφορές κορυφαίων διεθνών προσωπικοτήτων στο έργο και την προσωπικότητα του.

"Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αφιέρωσε τη ζωή του στην υπηρεσία του λαού και της χώρας του και στην υπεράσπιση των δίκαιων υποθέσεων των λαών που αγωνίζονται για την ελευθερία και την εθνική τους ανεξαρτησία και κατέχει μία ξεχωριστή θέση στο σημερινό κόσμο, σε επίπεδο περιφερειακό και ευρύτερο διεθνές." Γιασέρ Αραφάτ, Πρόεδρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

"O Κωνσταντίνος Καραμανλής θα παραμείνει στη μνήμη μου ως μια ιστορική προσωπικότητα, της οποίας η εμβέλεια ξεπερνούσε κατά πολύ τα όρια του λαού της, και η οποία θα μείνει ζωντανή στο διηνεκές." Χανς-Ντήτριχ Γκένσερ, Αντικαγκελάριος, Υπουργός Εξωτερικών της Δυτικής Γερμανίας.

"Αυτή τη χώρα που η πολιτική της ζωή είναι τόσο δαντελωτή όσο κι οι ακρογιαλιές της και τόσο ανάγλυφη όσο ο ορίζοντας των βουνών της, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κατορθώνει να την κυβερνήσει." Σαρλ Ντε Γκωλ, Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας.

"Όταν έγινα πρωθυπουργός, το 1962, εγκαινιάσαμε με όλες τις βαλκανικές χώρες διάλογο, ο οποίος και ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Αναμορφώσατε την κατάσταση στη Βαλκανική χερσόνησο με προϋπόθεση την εξισορρόπηση των επιμέρους συμφερόντων και - με την εξαίρεση της Αλβανίας - αποκαταστήσατε πολύ καλές σχέσεις με τις υπόλοιπες χώρες. Ήταν όμως ο Καραμανλής αυτός που δήλωσε ρητά ότι η Βουλγαρία δεν είναι εχθρός, αλλά καλός γείτονας, με τον οποίο πρέπει να διατηρούμε καλές σχέσεις. Αυτό ήταν ιστορικό γεγονός, ιδιαίτερα, αν ληφθεί υπόψη η κατάσταση που επικρατούσε τότε." Τοντόρ Ζίβκωφ, Πρόεδρος του Κυβερνητικού Συμβουλίου της Βουλγαρίας.

"Στην ΕΟΚ δεν μπήκε η Ελλάς, αλλά ο Καραμανλής. Εχει ενσαρκώσει δύο αρετές: την αξιοπρέπεια και την απλότητα." Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εσταίν, Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας.

"Έγινε πρωθυπουργός σε μία κρίσιμη στιγμή της ιστορίας της χώρας του και με τη σοφή και στιβαρή ηγεσία του αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία και διαφυλάχθηκε η ειρήνη, παρά τις μεγάλες προκλήσεις σε βάρος τους. Προσέφερε εξαιρετικές υπηρεσίες στην πατρίδα του και στην Ευρώπη." Τζέιμς Κάλλαχαν, Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας

"Είναι ένας από τους σημαντικούς πολιτικούς άνδρες της Ευρώπης. Για να πω την αλήθεια, θα έπρεπε να πω πως τον θεωρώ τον πιο σημαντικό από όλους..." Τζον Κέννεντι, Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής

"Κατά τα τελευταία πενήντα έτη, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διαμόρφωσε την πολιτική ζωή της χώρας του με υποδειγματικό τρόπο. Ως υπουργός και Πρωθυπουργός έδρασε με επιμονή για την οικοδόμηση ενός σταθερού δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα. Η επιστροφή στη Δημοκρατία μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας και η ενσωμάτωση της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα μείνουν για πάντα συνδεδεμένες με το όνομά του. Και στις δύο θητείες του, ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έμεινε πιστός στις ξεκάθαρες πολιτικές του θέσεις. Ήταν ένας κορυφαίος εκπρόσωπος της χώρας σας." Χέλμουτ Κολ, Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας

"Είσθε ο πατέρας των θεσμών, οι οποίοι, παρ' όλες τις αντιξοότητες και τις δυνατότητες, μπόρεσαν να διατηρηθούν ακέραιοι σε μία ατμόσφαιρα και ένα περιβάλλον σταθερότητας, και αυτή τη στιγμή οφείλω να ομολογήσω ότι δεν υπάρχει στην Ευρώπη άλλο δείγμα τέτοιας σπάνιας ισορροπίας." Φρανσουά Μιττεράν, Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας

"Εσείς, κύριε πρόεδρε, διαδραματίσατε ένα ξεχωριστό ρόλο στη διατήρηση της φλόγας της ελευθερίας για μισό αιώνα. Πολλοί υποστήριξαν τη δημοκρατία, αλλά μόνο λίγοι ανδρείοι όρθωσαν το ανάστημά τους όταν κλήθηκαν να εξουδετερώσουν την απολυταρχία και να αποκαταστήσουν τις δημοκρατικές αρχές στην κυβέρνηση και την κοινωνία. Εσείς, κύριε πρόεδρε, είστε ένας από αυτούς τους ολίγους." Τζορτζ Μπους, Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής

"Το τεράστιο έργο που επιτεύχθηκε από το μεγάλο αυτόν άνθρωπο, τον οποίο συνέδεσαν με τη Γαλλία ιδιαίτεροι συναισθηματικοί δεσμοί, επικεφαλής της κυβερνήσης και, στη συνέχεια, της ελληνικής πολιτείας, θα παραμείνει ζωντανό στη συνείδηση των δύο λαών μας." Ζακ Σιράκ, Πρωθυπουργός της Γαλλίας

"Ο Καραμανλής ήταν το μοναδικό πρόσωπο που γνώρισα σε αυτά τα χρόνια και ήταν αξιόπιστος. Μπορούσες να βασιστείς στο λόγο του. ....
Σήμερα το όνομά σας εκφράζει την επιστροφή της Ελλάδας στον κύκλο των δημοκρατικών χωρών της Ευρώπης." Χέλμουτ Σμιτ, Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας

"Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είναι ο πρύτανης των Ευρωπαίων πολιτικών." Πιερ Τριντό, Πρωθυπουργός του Καναδά.

Φωτογραφίες: Eurokinissi, Ίδρυμα Κωνταντίνος Καραμανλής