Έχει δίκιο ο Ντόναλντ Τραμπ στη φορολόγηση των πλούσιων;
Στην αμερικανική pop culture -από τις ταινίες με τους υπερφυσικούς σούπερ ήρωες έως τις αστυνομικές σειρές με τους αντισυμβατικούς αντιήρωες- υπάρχει πάντα ένας «κακός» που θέλει να γκρεμίσει ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα, να γίνει δήμαρχος και να εξουσιάσει με τον τρόπο που αυτός θεωρεί ότι ταιριάζει στις αμοραλιστικές, διεφθαρμένες κοινωνίες, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει καλό ή κακό, αλλά μόνο συμφέροντα στα οποία όλοι οι μετέχοντες της κοινωνικής ιεραρχίας είναι συμμέτοχοι.
Πολλές γενιές Αμερικανών έχουν δοκιμάσει την πίστη τους στο αμερικανικό πάνθεον του καλού και του κακού, καταναλώνοντας αυτές τις ηρωικές ιστορίες, όπου συνήθως ένας ή μία μικρή ομάδα άτεγκτων υπερασπιστών του Νόμου βάζουν τα πράγματα στη θέση τους και τους κακούς σε τροχιά γύρω απ’ τη γη.
Παρατηρώντας τον αμφιλεγόμενο υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών για το προεδρικό χρίσμα των ΗΠΑ, δεν μπορεί κανείς παρά να ανακαλέσει αυτές τις ιστορίες, καθώς το προφίλ του ως επιχειρηματία και πολιτικού στέκει το δίχως άλλο σε ένα Γκόθαμ σενάριο, όπου πλούσιοι και φτωχοί εναλλάσσονται στο ρόλο του σωτήρα μιας αδέσποτης κοινωνίας.
Σε άρθρο του στο CNN International, o Έντουαρντ Μακάφερι (Edward McCaffery), καθηγητής φορολογικού δικαίου στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας (USC) και διεθνώς αναγνωρισμένος ειδικός περί φορολογικής πολιτικής αναζητεί ψήγματα μεταρρυθμιστικού νοήματος πίσω από τις φορολογικές προτάσεις του Ντόναλντ Τραμπ. Όπως διαβάζουμε...
...o διάολος κρύβεται στις λεπτομέρειες
Στον ανάποδο κόσμο της φορολογικής πολιτικής, ιδού η μεγαλύτερη ανατροπή: ο Ντόναλντ Τραμπ (Donald Trump) κάνει μερικες σωστές παρατηρήσεις για τους φόρους.
Ναι, σωστά διαβάσατε. Ο Ντόναλντ, με το τυπικό κοφτό στυλ του, έχει αρχίσει να ξεστομίζει μερικές ιδέες για τη φορολογική μεταρρύθμιση στην Αμερική· πιο συγκεκριμένα, τη μείωση της φορολογικής κλίμακας των επιχειρήσεων, την κατάργηση των φόρων δωρεάς και μεταβίβασης ακινήτων ή, όπως λέγονται, των φόρων θανάτου και -κρατηθείτε- την αύξηση της φορολογίας στους πλούσιους. Τα προβλεπόμενα γέλια ήλθαν απ' όλα τα καλά μέρη.
Όπως πάντα, ο διάολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Ο Τραμπ έχει πολύ δρόμο γι' αυτές και όσες καραδοκούν δεν φαίνονται ελπιδοφόρες. Αλλά, ας μην τον ξεψειρρίζουμε ακόμα. Ο Τραμπ θα έπρεπε να χειροκροτηθεί που έριξε στο τραπέζι μερικές ιδέες -οποιεσδήποτε ιδέες- για μια εκ θεμελίων επιδιόρθωση του ελαττωματικού φορολογικού συστήματος της Αμερικής. Κανένας από τους πολλούς άλλους Ρεπουμπλικάνους υποψήφιους για το προεδρικό χρίσμα δεν έχει κάνει κάτι παρόμοιο.
Ασφαλώς, αυτή είναι η πρώτη και πιο σημαντική παρατήρηση. Το πολιτικό κατεστημένο -Κογκρέσο, Πρόεδρος, επιτροπές, λομπίστες και λοιπές δυνάμεις- αποτελούν το μεγάλο κομμάτι του προβλήματος «φόροι». Το να θεωρεί κανείς αυτούς τους συνήθεις υπόπτους ως μέρος της λύσης του προβλήματος φαντάζει απελπιστικά αφελές. Οι παραδοσιακοί πολιτικοί χειραγωγούν ελαφρώς το ισχύον φορολογικό καθεστώς. Χρειάζεται κάποιος που να προέρχεται απ' έξω και να σκέφτεται εκτός πλαισίου, ώστε να ανάψει η οργή για τους φόρους όπως έχουν.
Οι τρεις ιδέες του Τραμπ
Το σενάριο το έχουμε ξαναδεί. Θυμάστε τον Ρόναλντ Ρήγκαν; Όταν ο Ρήγκαν ανέλαβε το 1981, ο ανώτατος συντελεστής φορολογίας εισοδήματος ήταν 70%, από το 1963 και την εποχή που ο JFK τον είχε κατεβάσει σε αυτό το επίπεδο. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1986, ο Ρήγκαν μείωσε τον συντελεστή στο 28%. Ο συντελεστής δεν παρέμεινε ακριβώς εκεί, αλλά το θέμα είναι ότι ο Ρήγκαν -ένας αντισυμβατικός πολιτικός- μπόρεσε να προσπεράσει τα μεγάλα κεφάλια των παραδοσιακών κέντρων αποφάσεων και να θέσει το ζήτημα απευθείας στο λαό. Ήταν ένας άριστος της επικοινωνίας (Great Communicator). Έκτοτε, η φορολόγηση των εισοδημάτων ουσιαστικά δεν άλλαξε σε τίποτα.
Ίσως, ο Τραμπ, τριάντα χρόνια μετά, να μπορέσει να μας προσφέρει πάνω κάτω το ίδιο -να προσεταιριστεί το λαό, ως προς το ζήτημα μιας σημαντικής φορολογικής μεταρρύθμισης, εξαναγκάζοντας τους παραδοσιακούς χαράκτες των πολιτικών αποφάσεων να συμπλεύσουν.
Δεν έχουμε παρά να δούμε αυτές τις ιδέες. Η καθεμιά ξεχωριστά βγάζει κάποιο νόημα και στο σύνολο θα μπορούσαν να στήσουν ένα δυναμικό φοροσχέδιο για την Αμερική του 21ου αιώνα.
Η πρώτη, δηλαδή η μείωση των εταιρικών φόρων, είναι πολύ λογική και οι περισσότεροι συμβατικοί οικονομολόγοι θα την υποστήριζαν. Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι οι εταιρικοί φόροι στις ΗΠΑ είναι από τους υψηλότερους στον πλανήτη με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να αναζητούν διάφορα κενά στις φορολογήσιμες αξίες ώστε να αποφύγουν τη φορολόγηση.
Μια από αυτές τις διαδρομές είναι η μετακίνηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στο εξωτερικό, καθώς εκεί υπάρχουν πολλές δικαιοδοσίες με πολυ χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, ακόμα και μηδενικούς. Καμία μεταρρύθμιση δεν πρόκειται να επαναπατρίσει τρισεκατομμύρια δολάρια έτσι απλά -αυτές οι λεπτομέρειες του διαόλου ξανά- αλλά μια αισθητή φορολογική μεταρρύθμιση που θα συμπεριλαμβάνει χαμηλότερους ονομαστικούς συντελεστές έχει λογική.
Το ίδιο και η δεύτερη ιδέα, η κατάργηση των φόρων «θανάτου».
Αυτοί οι φόροι προσφέρουν ελάχιστα έσοδα, εφαρμόζονται για λιγότερο από το 1% του πληθυσμού και μπορούν να προσπεραστούν με βυζαντινούς φορολογικούς σχεδιασμούς που δεν ωφελούν κανέναν εκτός από τους χρηματοδότες που διαχειρίζονται τα σχετικά καταπιστεύματα και ιδρύματα. Το να ξεφορτωθεί κανείς αυτά τα υπολείμματα έχει επίσης νόημα.
Κι αυτό μας φέρνει στην τρίτη ιδέα: πώς να κάνεις τους πλούσιους να πληρώνουν περισσότερα.
Εδώ, μια λεπτομέρεια του Τραμπ είναι ανόητη και εντυπωσιοθηρική. Ο Τραμπ στοχοποιεί τους διαχειριστές των hedge funds που έχουν βρει το κόλπο της «συμμετοχής επί της δημιουργίας υπεραξίας» ("carried interest"), αναβάλλοντας την καταβολή φόρων με συντελεστή φορολογίας κανονικών εισοδημάτων, πληρώνοντας φόρους με συντελεστές επί των κεφαλαιακών κερδών. Αυτά τα δύο οφέλη δεν διατίθενται για τον εργαζόμενο λαό που πρέπει να πληρώνει τους φόρους του με τους συνήθεις συντελεστές.
Είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι αυτό συνιστά πρόβλημα. Έχουν υπάρξει προτάσεις στο Κογκρέσο ώστε να κλείσει αυτό το «παραθυράκι», εδώ και παραπάνω από μια δεκαετία. Αλλά, το πρόβλημα της ελλιπούς φορολόγησης των μεγάλου πλούτου δεν απεικονίζεται στα προβλήματα φορολόγησης των μάνατζερ των hedge funds, που είναι μια σταγόνα στον ωκεανό των πλούσιων. Για παράδειγμα, ο Τραμπ έχει σωρεύσει δισεκατομμύρια χωρίς να έχει υπάρξει ποτέ στη ζωή του τέτοιος μάνατζερ.
Υπέρ ενός προοδευτικού φόρου κατανάλωσης
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλοί σοβαροί τρόποι να φορολογηθούν οι πλούσιοι -όπως ένας προοδευτικός φόρος κατανάλωσης, που εγώ και άλλοι υποστηρίζουμε όλα αυτά τα χρόνια. Ένας τέτοιος φόρος δεν θα έβαζε εμπόδια στην εργασία ή τις αποταμιεύσεις (ή στον θάνατο, στις δωρεές, στους γάμους, σε όσους τους αφορά), αλλά αντιθέτως θα ενέπιπτε στην ιδιωτική πράξη της δαπάνης, με τους υψηλότερους συντελεστές να επιβάλλονται στις πολυτελείς δαπάνες.
Θα λειτουργούσε όπως ένας φόρος επί του εισοδήματος, αλλά με απεριόριστη εξαίρεση των αποταμιεύσεων -οποιοδήποτε εισόδημα που δεν αποταμιεύεται, εξ' ορισμού καταναλώνεται. Οι προοδευτικοί συντελεστές θα προσαρμόζονταν στα επίπεδα της κατανάλωσης. Έτσι, οποιοσδήποτε αρκετά πλούσιος που θα ξόδευε ας πούμε ένα εκατομμύριο δολάρια ετησίως θα έβλεπε το φορολογικό του συντελεστή να ανέρχεται στο 50% ή και παραπάνω.
Παρεμπιπτόντως, ένας προοδευτικός φόρος κατανάλωσης θα ήταν συνεπής με κάθε μία από τις τρεις πρωταρχικές ιδέες του Τραμπ -ελάττωση (ή αναστολή) της φορολογίας επιχειρήσεων, εξάλειψη των φόρων θανάτου (γιατί οι νεκροί δεν ξοδεύουν – οι κληρονόμοι τους φορολογούνται) και, φυσικά, να βάζεις τους πλούσιους να πληρώνουν περισσότερο.
Ο Τραμπ έχει μακρύ δρόμο να διανύσει από τις προτάσεις φορολογικής πολιτικής έως το οτιδήποτε συνιστά ένα αληθινό και εφαρμόσιμο σχέδιο. Αλλά έχει θέσει κάποιες εφικτές ως επί το πλείστον ιδέες και σίγουρα κάποιες αρχές που αξίζει κανείς να παρακολουθήσει. Εάν αυτό είναι το όλο πακέτο και μερικοί παραπάνω αντισυμβατικοί πολιτικοί προσανατολιστούν σε σοβαρές σκέψεις περί της φορολογικής μεταρρύθμισης, ας είναι.
Όταν η συμβατική συλλογιστική αποτελεί μέρος του προβλήματος, θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για τις αντισυμβατικές φωνές που ακούγονται. Προχώρα, λοιπόν, κύριε Τραμπ.
Is Donald Trump right about taxing the rich?
By Edward J. McCaffery
(Σ.σ. Ελάχιστες εβδομάδες μετά, ο Μακάφερι είδε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα και σε νέο του άρθρο «το φορολογικό σχέδιο του Τραμπ φέρνει καλά νέα για τους πλούσιους»)