Γιάννης Μπεχράκης: Το μάτι της ιστορίας

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Σπούδασε φωτογραφία στον ΑΚΤΟ και έλαβε Bachelor of Arts από το Middlesex University. Στα τέλη του 1987, ξεκίνησε τη συνεργασία του με το πρακτορείο Reuters, όπου σήμερα κατέχει θέση chief photographer.

Στη διάρκεια της μακράς επαγγελματικής του καριέρας κάλυψε μεγάλα γεγονότα στην Ευρώπη, Αφρική, Μέση Ανατολή και Ασία, όπως τους πολέμους και εμφύλιες συρράξεις στην Κροατία, Βοσνία, Κόσοβο, Τσετσενία, Λίβανο, τον πρώτο και δεύτερο πόλεμο του Κόλπου στη Σομαλία, τη Σιέρα Λεόνε, το Αφγανιστάν και το Κουρδιστάν, τις αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη, τις ταραχές στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, την κηδεία του Αγιατολαχ Χομεϊνί στο Ιράν, μεγάλα πολιτικά γεγονότα στη Δυτική Ευρώπη, τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία το Ιράν και το Κασμίρ, έκανε αποστολές στη Βόρεια Αφρική και Εγγύς Ανατολή.

Επίσης, κάλυψε μεγάλα αθλητικά γεγονότα, όπως τέσσερις Ολυμπιάδες και το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου στις ΗΠΑ το 1994. Από το 2008 μέχρι το 2010, διατελούσε διευθυντής του φωτογραφικού τμήματος του Reuters στο Ισραήλ και Παλαιστίνη.

Ανάμεσα σε δεκάδες διεθνείς βραβεύσεις, όπως παρουσιάστηκαν σε διάλεξη-συζήτηση στο ΤΕΙ Αθήνας πριν από ενάμισι χρόνο (26/11/2014) ξεχωρίζουν οι εξής:

• Το 1998 το 2002 και το 2004, αναγορεύτηκε κορυφαίος Ευρωπαίος φωτορεπόρτερ της χρονιάς από την Fuji στο Λονδίνο την Βαρκελώνη και την Ρώμη αντίστοιχα.
• Το 2000, στο Άμστερνταμ του απενεμήθη το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Ειδήσεις» (General news stories) στον πιο σημαντικό παγκόσμιο φωτογραφικό διαγωνισμό WORLD PRESS PHOTO για μια σειρά 12 φωτογραφιών από το Κόσσοβο.
• Την ίδια χρονιά, βραβεύτηκε από το OVERSEAS PRESS CLUB of AMERICA στη Νέα Υόρκη για το καλύτερο ξένο ρεπορτάζ στις ΗΠΑ το πιο σημαντικό βραβείο για ξένους ανταποκριτές στην Αμερική.
• Το 2000, του απενεμήθη το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
• Το 2002, κέρδισε το παγκόσμιο βραβείο Πολεμικών ανταποκριτών Prix de Bayeux στη Νορμανδία.
• To 2003, 2009 και 2013, έλαβε βραβεία στον παγκόσμιο διαγωνισμό China International press photo contest.
• Έχει κερδίσει τον τίτλο του Έλληνα φωτορεπόρτερ της χρονιάς επτά φορές από την Fuji.
• Το 2012, βραβεύτηκε από την ένωση Φωτορεπόρτερ της Αμερικής για τη δουλειά του στην Αραβική άνοιξη.
• Το 2013, απέσπασε δυο σημαντικά βραβεία από τα International Photography Awards αλλά και το Πανεπιστήμιο δημοσιογραφίας του Μισούρι στο παγκόσμιο διαγωνισμό POYi, Pictures of the Year.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο βρετανικός Guardian ανακήρυξε τον Γιάννη Μπεχράκη φωτογράφο του 2015.

«Καλύπτω τα προσφυγικά θέματα για πάνω από 25 χρόνια, αλλά φέτος ήταν διαφορετικά: οι μετανάστες έφταναν στην πατρίδα μου. Τουλάχιστον δύο πλοία έφταναν κάθε βράδυ, με τους πρόσφυγες να είναι φοβισμένοι γιατί δεν ήξεραν πως θα αντιδράσουν οι λιμενικοί και οι ντόπιοι. Μικρές λέμβοι συνέχισαν να καταφτάνουν κι ας χάλαγε ο καιρός. Η τουρκική ακτογραμμή απέχει μόλις 4-5 χλμ από τα ελληνικά νησιά», δήλωσε στην εφημερίδα, μιλώντας για την εμπειρία του από την προσφυγική κρίση.

«Τον περασμένο χρόνο ήμουν στο Σουρούτς (σ.σ Suruç) στα τουρκοσυριακά σύνορα, φωτογραφίζοντας τους χιλιάδες πρόσφυγες που έφευγαν από το Κομπάνι. Φέτος, ένας άνδρας στη Λέσβο με αναγνώρισε. “Τα κατάφερα! Τα κατάφερα!”, μου είπε».

Η διήγηση του αυτή έκανε το γύρο του κόσμου μαζί με τις φωτογραφίες του, που μετέτρεπαν την εικόνα σε πίνακα και την είδηση σε αναμέτρηση με τη συνείδηση του παρατηρητή.

«Το λιγότερο δύσκολο μέρος αυτής της δουλειάς είναι η λήψη φωτογραφιών. Η μεγαλύτερη μάχη είναι η συναισθηματική εμπλοκή... ήταν τόσο θλιβερό να βλέπεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά», εξομολογήθηκε ο Μπεχράκης στους Βρετανούς ρεπόρτερ, εξηγώντας:

«Η συναισθηματική επίδραση από την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης είναι καταστροφική. Υποφέρω από αϋπνία και εφιάλτες και ένιωσα τόσες πολλές φορές ενοχές επειδή δεν μπορούσα να κάνω κάτι παραπάνω. Έχω κι εγώ προσφυγικό αίμα στις φλέβες μου και είμαι κι εγώ πατέρας».

Το Πούλιτζερ (Pulitzer) είναι το τελευταίο επεισόδιο σε αυτήν την μακρά πορεία δημιουργίας και φθοράς. Στην πορεία αυτή εναλλάσσονται εικόνες, επιτεύγματα και ματαιώσεις που μόνο το ανθρώπινο μάτι μπορεί να αντιληφθεί, όπως αναζητά την αλήθεια στη μια στιγμή και κάθε επόμενη που την καθιστά αυτόματα παρελθόν.

Πολλά θα ειπωθούν στο μέλλον για τον φωτογράφο Μπεχράκη, ακόμα περισσότερα για τον δάσκαλο Μπεχράκη, όπως μπορεί κανείς να εννοήσει στο γεγονός της βράβευσης των Αλεξανδρου Αβραμίδη και Άλκη Κωνσταντινίδη, που με ηχηρή σεμνότητα έβαλαν τα ονόματά τους στην ίδια σειρά με λεζάντες δίπλα στο αναγνωρίσιμο όνομα του δασκάλου. Υπήρχαν εικόνες από τη Λέσβο και την Ειδομένη, από αυτές που κατέκλυζαν τα newsroom, που θα στοιχημάτιζε ο ανυποψίαστος συντάκτης ότι είχαν την υπογραφή Yannis Behrakis. Ουκ ολίγες, όμως, φορές, στην τελική αναφορά έμπαιναν τα ονόματα Alkis και Alexandros ως διδαχή συνέχειας· όχι ανώδυνης, όχι αβασάνιστης.

Ανεξίτηλο θα παραμένει στη μνήμη όσων παρακολουθούν τον Μπεχράκη –και όσων το μυαλό ωρίμασε μέσα από τη δική του ματιά σε όλα αυτά τα χρόνια που ακολούθησαν το Τέλος της Ιστορίας, τρέχοντας κατά πάνω στις μεγάλες ματαιώσεις της νέας χιλιετίας– το κατάδικό του περιστατικό ζωής και θανάτου στη Σιέρα Λεόνε. Αποτυπώθηκε σε μια φωτογραφία που δεν χρειάζεται επίθετα για να δαμάσει τα ένστικτα του θεατή, ιδίως του νέου εκείνου που ανακαλύπτει διαρκώς τις διαστάσεις του κόσμου γύρω του σε ομόκεντρους κύκλους όλο και μεγαλύτερων δοκιμασιών.

Πριν από τρία χρόνια, στο αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης, ο Γιάννης Μπεχράκης μοιράστηκε εκείνη την εμπειρία του με το κοινό του TEDx Athens.

Βλέποντας κανείς αυτήν την ομιλία του αναρωτιέται: υπάρχουν άραγε βεβαιότητες στον κόσμο της απεικόνισης; Υπάρχουν βεβαιότητες σε μια αντιστοίχιση που επιβεβαιώνεται μόνο εκ των υστέρων;

Η διαπίστωση ότι τέτοια ερωτήματα απαντώνται στις κρίσεις και στα δράματα λέει πολλά για τον κόσμο που ζούμε. Ο Μπεχράκης ήταν ανέκαθεν εκεί.