Νίκος Θωμαΐδης: Η χρονιά που η Αναλυτική Χημεία μπήκε στα σπίτια των Ελλήνων
Ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νίκος Θωμαΐδης είδε την επιστήμη του να αναγνωρίζεται ως προς την προσφορά της στο κοινωνικό σύνολο, μέσα στο 2020. Αφορμή ήταν η πανδημία και, όπως δηλώνει ο ίδιος στο CNN Greece, αυτός και η ομάδα του πολεμούν τον κορονοϊό, ίσως από τα μετόπισθεν, αλλά πάντως με καθοριστική συμβολή.
Αυτό που προσφέρει η Αναλυτική Χημεία είναι, μέσω της επεξεργασίας των λυμάτων μίας κοινωνίας, την αντίληψη του τι παράγει, τι καταναλώνει και ιδίως πώς είναι η κατάσταση της Υγείας του πληθυσμού της. Εν μέσω πανδημίας, οι αναλύσεις του καθηγητή Θωμαΐδη και των συναδέλφων του προσφέρουν την εικόνα εξάπλωσης του κορονοϊού στην κοινωνία, περίπου μία εβδομάδα νωρίτερα από ό,τι καταγράφουν τα τεστ που διεξάγει ο ΕΟΔΥ. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις αρχές να εκτιμήσουν την κατάσταση εγκαίρως και να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις. Πλέον, δεν είναι μόνο οι αρμόδιοι της Πολιτείας που περιμένουν τα αποτελέσματα του εργαστηρίου του Νίκου Θωμαΐδη με αγωνία, αλλά και όλοι οι Έλληνες πολίτες που έχουν αντιληφθεί και κατανοήσει τη σπουδαιότητα της Επιστήμης στη ζωή όλων μας.
Branded Content Manager: Σοφία Μαυραντζά
Director: Σεραφείμ Ντούσιας
Αρχισυνταξία: Χρυσούλα Γρίβα
Κάμερα - Ήχος: Γιώργος Αποστολόπουλος, Λευτέρης Παρτσάλης
Μοντάζ: Γιώργος Αποστολόπουλος
Motion graphics: Βασίλης Κακουλαντωνάκης, Κώστας Πέτρου
Η ανάλυση λυμάτων ως προγνωστικό εργαλείο της διάδοσης της νόσου στην κοινότητα
«Η αναλυτική Χημεία είναι ένα αντικείμενο της Χημείας, που ασχολείται με τον προσδιορισμό του τι υπάρχει στη φύση και πόσο από αυτό υπάρχει στη φύση. Αυτό αφορά σε όλο το έμβιο περιβάλλον, διότι με βάση τις αναλύσεις που κάνουμε, λαμβάνουμε αποφάσεις τόσο για την Υγεία μας, όσο και για την ποιότητα όλων αυτών που χρησιμοποιούμε, τα τρόφιμα, το νερό, τα υλικά που χρησιμοποιούμε. Έχει άμεση επίδραση και επίπτωση στην οικονομική και κοινωνική ζωή μας», δηλώνει ο κύριος Θωμαΐδης στο CNN Greece, δίνοντας μία αναλυτική εξήγηση της επιστήμης του, ενώ εξειδικεύοντας τη δράση του, συμπληρώνει πως σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιείται η επεξεργασία λυμάτων μέσω της αναλυτικής χημείας, προκειμένου να διεξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για τον τρόπο ζωής της κοινωνίας μας.
«Μέσα από την ανάλυση των ανεπεξέργαστων λυμάτων μπορούμε να βγάλουμε πληροφορίες για τη συμπεριφορά του κόσμου αλλά και για το επίπεδο Υγείας του. Μπορούμε να δούμε πώς συμπεριφέρεται μία κοινότητα μέσα στην εβδομάδα, στο μήνα, στο έτος, πώς συμπεριφέρεται ο πληθυσμός από εποχή σε εποχή, ενώ τρέχον πρόβλημα που βλέπουμε είναι η διασπορά της COVID-19 στην κοινότητα», συμπληρώνει.
Τα δεδομένα για την εξάπλωση της πανδημίας
Εν καιρώ πανδημίας, η Αναλυτική Χημεία βγήκε από το παρασκήνιο στο προσκήνιο, καθώς η επιστημονική κοινότητα επιχειρεί να αξιοποιήσει όλα τα μέσα που διαθέτει, κάθε όπλο της, στην αντιμετώπιση της νόσου COVID-19.
Καθημερινά, ένα μέλος της ομάδας του εργαστηρίου του καθηγητή, συλλέγει από την Ψυττάλεια, το κέντρο επεξεργασίας το 24ωρο σταθμισμένο δείγμα της προηγούμενης ημέρας. Αυτό μεταφέρεται στο εργαστήριο σε συνθήκες ψύξης και ακολουθείται μία αναλυτική διαδικασία απομόνωσης των χημικών ενώσεων που χρειάζεται να αναλυθούν αλλά και του ιικού φορτίου σε μία άλλη διαδικασία και με τη βοήθεια των κατάλληλων οργάνων, γίνεται η ανάλυση των παραμέτρων. «Είναι χαρακτηριστικό πως περίπου 15 ημέρες μετά την επιβολή του lockdown στην Αττική, καταγράφηκε σταδιακή μείωση του ιικού φορτίου, που φτάνει πάνω από το 50%. Κατά τη δεύτερη βδομάδα των μέτρων του lockdown τα ενεργά κρούσματα υπολογίζονταν περίπου στους 20.000 φορείς. Είχαμε φτάσει στην κορύφωση του δεύτερου κύματος, μεταξύ 30 Οκτωβρίου και 5 Νοεμβρίου, στους 80.000 φορείς στην κοινότητα. Αυτό το οποίο αποκαλύπτει η ανάλυση αυτή είναι η σταδιακή διασπορά, η άνοδος δηλαδή των φορέων στην κοινότητα, πολύ πριν τα τεστ του ΕΟΔΥ. Πολύ προτού αποτυπωθεί η διάδοση της ασθένειας στην κοινότητα. Αυτό το χρονικό περιθώριο μπορεί να είναι έως και μία βδομάδα πριν», δηλώνει ο κύριος Θωμαΐδης.
Τι δείχνουν τα λύματα για τον βαθμό εξάπλωσης της νόσου COVID-19
Λίγα 24ώρα πριν από τα Χριστούγεννα, ο καθηγητής Νίκος Θωμαΐδης εμφανίστηκε αρκετά ανήσυχος, καθώς εδώ και περίπου τέσσερις εβδομάδες, ο ρυθμός μείωσης των κρουσμάτων είναι πολύ μικρός. Τα λύματα «μιλούν» για περίπου 10.000 κρούσματα στην Αττική παραμονές Χριστουγέννων, όμως ταυτόχρονα παρατηρείται και σημαντική μείωση του πληθυσμού. Ο καθηγητής πιστεύει πως τα κρούσματα στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερα, καθώς, εκτός της μετακίνησης του πληθυσμού προς την επαρχία, περιοχές όπου διαπιστώνουν έξαρση τα τεστ του ΕΟΔΥ, όπως πολλές της Δυτικής Αττικής, δεν είναι συνδεδεμένες με το αποχετευτικό σύστημα της ΕΥΔΑΠ και επομένως δεν έχουμε δείγματα προς εξέταση από εκεί.
Ο κύριος Θωμαΐδης εξάλλου ανησυχεί και για την εικόνα που θα δείξουν τα λύματα μετά το άνοιγμα των καταστημάτων, αλλά και μετά τις ημέρες των εορτών. «Θεωρώ πιθανό να καταγραφεί αύξηση, το θέμα είναι πόσο μεγάλη θα είναι η αύξηση αυτή», δηλώνει και προσθέτει πως «τις πρώτες τρεις εβδομάδες επιβολής του lock down, πράγματι, είδαμε μεγάλη μείωση στον αριθμό των κρουσμάτων στην κοινότητα. Έκτοτε ο ρυθμός μείωσης περιορίστηκε πολύ, γεγονός που αποτυπώνεται στα λύματα καθημερινά. Η εικόνα που θα καταγράψουμε τις επόμενες ημέρες αναμένεται να είναι ενδεικτική για το πώς θα κινηθούμε μετά τις γιορτές».
Αύξηση ψυχοφαρμάκων και κοκαΐνης: «Ρεκόρ» τον Νοέμβριο!
Η ανάλυση των λυμάτων όμως δεν γίνεται μόνο ως προς τον κορονοϊό, αλλά και όλες τις άλλες παραμέτρους που καθορίζουν τη συμπεριφορά και την κατάσταση της Υγείας του πληθυσμού και τα όσα αποκαλύπτει ο καθηγητής Νίκος Θωμαΐδης είναι επίσης πολύ σημαντικά: «Πέρα από την ύπαρξη του ιού και τη διασπορά της νόσου στην κοινότητα, τα λύματα το 2020 μάς έχουν αποκαλύψει πάρα πολλές χρήσιμες πληροφορίες για τη συμπεριφορά μας υπό αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες. Καταρχάς, στην ανάλυση των λυμάτων της πρώτης περιόδου της καραντίνας είδαμε ότι έχει αυξηθεί πάρα η χρήση αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών. Δηλαδή είδαμε μία εικόνα στα λύματα που την είχαμε πρωτοδεί στην πρώτη φάση της οικονομικής κρίσης, δηλαδή μεταξύ του 2012 και 2014». Παράλληλα ο κύριος Θωμαΐδης επισημαίνει πως από τον Αύγουστο όταν και διαπιστώθηκε η ελάχιστη χρήση ψυχοφαρμάκων όλου του έτους, ο αριθμός τους άρχισε να ανεβαίνει, με κορύφωση τον Νοέμβριο, όταν και καταγράφηκε «ρεκόρ»: Τον Νοέμβριο του 2020 καταναλώθηκαν τα περισσότερα ψυχοφάρμακα όλου του έτους!
Επίσης, κάτι άλλο το οποίο είχε μεγάλο ενδιαφέρον ήταν η αύξηση της χρήσης κοκαΐνης μέσα στην καραντίνα. Είχαμε δει μία αύξηση της τάξης του 60% - η μεγαλύτερη χρήση που είχαμε δει εδώ και 12 χρόνια. Τα δεδομένα που λαμβάνουμε και από άλλες χώρες και από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Καταγραφή των Ναρκωτικών, αυτό επιβεβαιώνεται και σε άλλες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι κάτω από συνθήκες εγκλεισμού, όλος ο κόσμος συμπεριφέρθηκε πάνω – κάτω το ίδιο. Το έριξε στα ψυχοφάρμακα και κάποιοι το έριξαν στις παράνομα διακινούμενες ουσίες».
Μαχόμαστε την πανδημία από τα μετόπισθεν
Ο καθηγητής Νίκος Θωμαΐδης είναι ευτυχής που μέσω της επιστήμης του έχει συστρατευτεί με την υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα στη μάχη για τον περιορισμό της πανδημίας. «Όλο το 2020 βρισκόμαστε σε έναν πόλεμο, με έναν πρωτόγνωρο εχθρό. Σε αυτό τον πόλεμο όλη η επιστημονική κοινότητα συστρατεύτηκε μαζί με τις κυβερνήσεις, τις κανονιστικές αρχές και τον απλό κόσμο, από διάφορες θέσεις: Κάποιοι άνθρωποι είναι μπροστά, όπως είναι οι γιατροί μας και όσοι παίρνουν αποφάσεις για τις ζωές μας και κάποιοι άλλοι είναι στα μετόπισθεν, όπως και εγώ, παρακολουθώντας και συνεισφέροντας με τα επιστημονικά τους αποτελέσματα, στη μάχη αυτή ενάντια στην πανδημία».
«Η αλήθεια είναι ότι αισθάνομαι ιδιαίτερα χαρούμενος που η επιδημιολογία λυμάτων έχει φτάσει σε κάθε νοικοκυριό», δηλώνει με υπερηφάνεια, αλλά και συστολή, για το έργο του και την αναγνώρισή του από το κοινό, καθώς όπως δηλώνει, φέτος η Αναλυτική Χημεία μέσω της Επιδημιολογίας Λυμάτων «μπήκε σε κάθε σπίτι, αντιλήφθηκαν οι συνάνθρωποί μας ότι μέσα από την ανάλυση των λυμάτων που οι ίδιοι παράγουν, μπορούμε να διαγνώσουμε τη συμπεριφορά τους και το επίπεδο υγείας τους και αυτό ως εργαλείο για την προστασία της δικιάς τους υγείας».
