Ο Βαρουφάκης αποκαλύπτει: Ο Τσίπρας γνώριζε για το σχέδιο παράλληλων πληρωμών

Ο κ. Βαρουφάκης σε κείμενό του εξηγεί λεπτομερώς τι είχε αποκαλύψει τόσο στον πρωθυπουργό, όσο και στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Γιάννη Δραγασάκη και τον τότε υπουργό Επικρατείας, Νίκο Παππά σε κατ΄ιδίαν συνάντησή τους στο σπίτι του Αλέξη Τσίπρα.

«Είτε το παράλληλο σύστημα πληρωμών που σχεδίαζα να εφαρμόσω με την ομάδα μου (της οποίας ο Glenn Kim ήταν επιφανές μέλος) αποτελούσε μια πραγματική εναλλακτική στην συνθηκολόγηση στο 3ο Μνημόνιο που καταστρέφει την χώρα – είτε ήταν μια επικίνδυνη ανοησία. Πίστευα και πιστεύω, όπως πιστεύουν πολλοί άλλοι σοβαροί αναλυτές π.χ. ο Wolfgang Munchau των Financial Times, ότι η ενεργοποίηση του παράλληλου συστήματος πληρωμών ήταν σαφώς καλύτερη επιλογή για την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, και για την χώρα μακροπρόθεσμα, από τον ζουρλομανδύα ενός ακόμα Μνημονίου, και όσων άλλων έπονται», τονίζει ο πρώην υπουργός, απαντώντας στους κατακριτές του.

Χαρακτηρίζει το σχέδιο του «θείο δώρο» για την Ελλάδα και απαραίτητο όπλο για κάθε χώρα της Ευρωζώνης, τονίζει πως ουδέποτε ήθελε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και αποκαλύπτει την αντίδραση των συνομιλητών του (Τσίπρα-Δραγασάκη-Παππά) στο σχέδιο.

«Ο Αλέξης και ο Παππάς έδειχναν, αν όχι ανακουφισμένοι, πάντως ικανοποιημένοι με την ιδέα ότι υπήρχαν τρόποι να δημιουργηθεί ρευστότητα, σε ευρώ, ικανή να τους δώσει βαθμούς ελευθερίας σε περίπτωση που η ΕΚΤ έκλεινε τις τράπεζες. Ο Δραγασάκης, αφού άκουσε προσεκτικά την περιγραφή του παράλληλου συστήματος, μου ζήτησε να του την στείλω εγγράφως για να την μελετήσει, κάτι που με ευχαρίστησε».

Ο κ. Βαρουφάκης παραθέτει δύο κομμάτια από το νέο του βιβλίο, που αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα, για να εξηγήσει επ’ ακριβώς το περιεχόμενο της πρότασής του.

Τι αναφέρει στο κείμενό του

Απόσπασμα πρώτο από το Κεφάλαιο 4: Παράλληλο σύστημα πληρωμών, βασισμένο στο TAXISnet

«Το να υπάρχει μέσο, ή όπλο, αποτρεπτικό δεν αρκούσε βέβαια. Αν και ήταν σίγουρο ότι η ΕΚΤ θα δίσταζε να κλείσει τις ελληνικές τράπεζες εφόσον η ελληνική κυβέρνηση σηματοδοτούσε ότι ένα τέτοιο κλείσιμο θα πυροδοτούσε κούρεμα στα ομόλογα SMP το οποίο, με την σειρά του, θα έθετε υπό αμφισβήτηση το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, και το ευρώ γενικότερα, κανείς δεν μπορούσε να εγγυηθεί ότι η ΕΚΤ δεν θα τις έκλεινε. Άλλωστε οι θεσμοί της Ευρώπης έχουν μακρά παράδοση στις αυτο-καταστροφικές κινήσεις. Αυτή η σκέψη οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι μια κυβέρνηση Σύριζα έπρεπε να είναι προετοιμασμένη για την περίπτωση που η ΕΚΤ έκλεινε τις ελληνικές τράπεζες. Το μέγα ερώτημα ήταν: Υπήρχε τρόπος να κρατηθεί η Ελλάδα εντός της ευρωζώνης σε μια τέτοια περίπτωση;

Το ερώτημα αυτό ήταν, και παραμένει, καίριο. Αν δεν υπήρχε τρόπος να διατηρηθεί η χώρα στην ευρωζώνη με κλειστές τις τράπεζες, τότε το Grexit θα ήταν αναπόφευκτο την στιγμή που η ΕΚΤ ανακοίνωνε την διακοπή της παροχής ρευστότητας, μέσω του ELA, στις ελληνικές τράπεζες. Σε αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση δεν θα είχε εναλλακτική από το να εκδώσει δικό της χρήμα, βγάζοντας την Ελλάδα από το ευρώ. Αν όμως υπήρχε τρόπος να διατηρηθεί η χώρα στην ευρωζώνη με κλειστές τις τράπεζες, τότε τα πράγματα άλλαζαν. Το επιχείρημά μου, εκείνο το βράδυ στο διαμέρισμα του Αλέξη, ήταν ότι υπήρχε! Ποιος; Η δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών, βασισμένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών TAXISnet, που θα επέτρεπε την συνέχιση των συναλλαγών, σε ευρώ, ακόμα κι αν τρόικα και ΕΚΤ μας έκλειναν τις τράπεζες.

Αφού, λοιπόν, εξήγησα στον Αλέξη, στον Δραγασάκη και στον Παππά το αποτρεπτικό μας όπλο (τα ομόλογα SMP), προχώρησα στην περιγραφή του παράλληλου συστήματος πληρωμών που μπορούσε να μας κρατήσει ζωντανούς στην ευρωζώνη, τουλάχιστον για όσο καιρό χρειαζόταν έως ότου η τρόικα άρχιζε να διαπραγματεύεται καλή τη πίστη. «Σήμερα», τους είπα, «ο κάθε φορολογούμενος, το κάθε ΑΦΜ, διαθέτει, εν δυνάμει, χρεωστικό λογαριασμό στο TAXISnet στον οποίο καταβάλει του φόρους που του αναλογούν κάνοντας μεταβίβαση (π.χ. μέσω Web Banking) από τον τραπεζικό λογαριασμό του. Το μόνο που χρειάζεται είναι να δώσουμε σε κάθε φορολογούμενο την δυνατότητα, μ’ ένα PIN, να μεταφέρει πιστωτικές μονάδες από το ΑΦΜ του σε οποιοδήποτε άλλο ΑΦΜ στην επικράτεια».

Για να το κάνω πιο λιανά, έδωσα το εξής παράδειγμα: Π.χ., έστω ληξιπρόθεσμη οφειλή του δημοσίου προς την Εταιρεία Άλφα ύψους €200.000. Έστω ακόμα ότι η Εταιρεία Άλφα χρωστά €50.000 στην Εταιρεία Βήτα και μισθό ύψους €2000 στον Υπάλληλο Κώστα. Παράλληλα, η Εταιρεία Βήτα χρωστά πάνω από €48.000 στην Εφορία και €2000 στην Υπάλληλο Άννα η οποία, με την σειρά της, χρωστά €800 στον φίλο της τον Γιώργο που, και αυτός, έχει να πληρώσει φόρους άνω των €800 στο κράτος. Ας δούμε τι θα γινόταν αν το δημόσιο ενέγραφε πίστωση €200.000 (απλά δακτυλογραφώντας το νούμερο αυτό) στο ΑΦΜ της Εταιρείας Άλφα και παρείχε σε κάθε φορολογούμενο ένα PIN με το οποίο θα μπορεί να μεταφέρει αυτές τις πιστώσεις από το δικό του ΑΦΜ σε όποιο άλλο ΑΦΜ θέλει. Έχοντας λάβει πίστωση €200.000, η Άλφα έχει κάθε λόγο να χρησιμοποιήσει το PIN της για να μεταφέρει €50.000 στο ΑΦΜ της Εταιρείας Βήτα και €2000 στο ΑΦΜ του Κώστα.[i] Τώρα, η Εταιρεία Βήτα έχει κι αυτή λόγο να μεταφέρει €48.000 πίσω στην Εφορία και €2000 στην Άννα, η οποία με την σειρά της χρησιμοποιεί το PIN της για να μεταφέρει €800 στον φίλο της τον Γιώργο ο οποίος, με την σειρά του κι αυτός αποπληρώνει κάποιους από τους φόρους που χρωστά!

Ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης, από την Πορτογαλία μέχρι την Φινλανδία και από την Ιρλανδία μέχρι την Ιταλία. Για την Ελλάδα, βέβαια, θα ήταν θείο δώρο, δεδομένων των ληξιπρόθεσμων οφειλών όλων προς όλους. Πέραν όμως αυτών των χρήσεων, υπήρχαν κι άλλοι δύο λόγοι που το εν λόγω σύστημα πληρωμών ήταν, και είναι, απαραίτητο για την χώρα μας.

Ο πρώτος λόγος είναι επειδή θα μας έδινε την δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα ένα απότομο κλείσιμο τραπεζών από την ΕΚΤ, με παράλληλη ασφυξία ρευστότητας του δημοσίου. Πολύ εύκολα, εάν έκλειναν οι τράπεζες και κατέρρεε η ρευστότητα κράτους και ιδιωτών, θα μπορούσε το σύστημα αυτό να διευκολύνει τις συναλλαγές και να κρατήσει την αγορά ζωντανή υπό συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Π.χ. συντάξεις και μισθοί θα μπορούσαν, μερικώς, να κατατίθενται στους λογαριασμούς του TAXISnet, από όπου οι ιδιώτες θα μπορούσαν να πληρώνουν αλλήλους. Στον βαθμό που όλοι, και τα σούπερ-μαρκετ, έχουν να πληρώνουν φόρους, όλοι θα δέχονταν (ιδίως σε περίοδο χαμηλής ρευστότητας μετρητών) αυτές τις πληρωμές.

Ο δεύτερος λόγος ήταν πιο μακροπρόθεσμος: Έχοντας πρώτα εξοικειωθεί με αυτό το σύστημα πληρωμών, οι πολίτες στους οποίους το κράτος δεν χρωστά χρήματα, κι έτσι ο λογαριασμός τους στο τέτοιες TAXISnet είναι μηδενικός, θα μπορούσαν να μεταφέρουν χρήματα από τον τραπεζικό τους λογαριασμό στον λογαριασμό που τους παρέχει το κράτος στο TAXISnet – ουσιαστικά δανείζοντας το κράτος. Γιατί να το κάνουν; Γιατί να μεταφέρουν τα χρήματά τους από την τράπεζα στο κλειστό κύκλωμα του TAXISnet;

Επειδή το κράτος θα έκανε στους πολίτες την εξής προσφορά: «Κάθε, π.χ., 1000 ευρώ που μεταφέρετε σήμερα από την τράπεζά σας στον λογαριασμό σας στο TAXISnet ένα χρόνο αργότερα θα αποπληρώνουν 1.100 ευρώ φόρων– μια έκπτωση δηλαδή φόρων (εισοδήματος, ΦΠΑ, εταιρικών, τέλη κυκλοφορίας κλπ) που αντιστοιχεί σε αστρονομικό επιτόκιο της τάξης του 10%.» Έτσι, εν καιρώ, το παράλληλο σύστημα πληρωμών θα έδινε την δυνατότητα στο κράτος να δανείζεται χρήματα απ’ ευθείας από τους πολίτες του, χωρίς την διαμεσολάβηση των επιτήδειων χρηματιστών, των τραπεζών και, βεβαίως, της ΕΚΤ. Εφόσον το κράτος κρατούσε το μέγεθος τέτοιου δανεισμού εντός λογικών ορίων, και το σύστημα λειτουργούσε υπό καθεστώς διαφάνειας, θα αποτελούσε εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια μιας νέας κυβέρνησης που πάσχιζε να δημιουργήσει δικές της μορφές ρευστότητας με απώτερο στόχο την ενίσχυση της διαπραγματευτικής της δύναμης προς την κατεύθυνση μίας βιώσιμης συμφωνίας εντός της ευρωζώνης.

Ο Αλέξης και ο Παππάς έδειχναν, αν όχι ανακουφισμένοι, πάντως ικανοποιημένοι με την ιδέα ότι υπήρχαν τρόποι να δημιουργηθεί ρευστότητα, σε ευρώ, ικανή να τους δώσει βαθμούς ελευθερίας σε περίπτωση που η ΕΚΤ έκλεινε τις τράπεζες. Ο Δραγασάκης, αφού άκουσε προσεκτικά την περιγραφή του παράλληλου συστήματος, μου ζήτησε να του την στείλω εγγράφως για να την μελετήσει, κάτι που με ευχαρίστησε. Πράγματι, την επόμενη μέρα, έχοντας μόλις αφιχθεί στο Όστιν έκατσα και ξαναέγραψα, σε λιγότερο τεχνική γλώσσα, ενδελεχή δεκασέλιδη περιγραφή του συστήματος παράλληλων πληρωμών, το οποίο έστειλα στον Παππά ζητώντας του να το μεταφέρει στον Αλέξη και στον Δραγασάκη.

Σε αυτό το σημείο αξίζει μια παρένθεση, ένα άλμα τέσσερις μήνες αργότερα, στον Μάρτιο του 2015 και σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου υπό την προεδρία του πρωθυπουργού, πλέον, Αλέξη Τσίπρα. Μετά από μια δική του ανασκόπηση της έως τότε σύγκρουσής μας με την τρόικα, μου ζητήθηκε να εισηγηθώ το νομοσχέδιο για την καταπολέμηση της ανθρωπιστικής κρίσης.[ii] Εξήγησα πως, σε πρώτο στάδιο, ήμασταν έτοιμοι να εκδώσουμε χρεωστικές κάρτες που περιείχαν μερικές εκατοντάδες ευρώ μηνιαίως και οι οποίες θα μοιράζονταν σε τριακόσιες περίπου χιλιάδες οικογενειών που βρίσκονταν πολύ κάτω από το όριο της φτώχειας. «Αυτές οι χρεωστικές κάρτες», συνέχισα «είναι μόνον η αρχή. Σύντομα θα αντικαταστούσαν, πρότεινα, τις αστυνομικές ταυτότητες και, έτσι, θα μετατρέπονταν στην βάση για την πλήρη επέκταση του παράλληλου συστήματος πληρωμών. Πολύ γρήγορα, μάλιστα, δεν θα χρειάζονται καν αυτές οι πλαστικές κάρτες καθώς η λειτουργία τους θα μπορούσε να γίνεται με εφαρμογή κινητών τηλεφώνων – όπως εκείνες του Apple Pay ή του Google Wallet.»

Αφού εξήγησα την λειτουργία του (βλ. προηγούμενες παραγράφους), αναφέρθηκα στα πολλά του πλεονεκτήματα:

Δίνει την δυνατότητα στο κράτος και τους ιδιώτες να αλληλο-ακυρώσουν ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου στους ιδιώτες, των ιδιωτών στο δημόσιο, αλλά και των ιδιωτών μεταξύ τους

Απελευθερώνει «κανονικά» ευρώ τόσο του δημόσιου τομέα όσο και των ιδιωτών

Δημιουργεί νέο δημοσιονονομικό «χώρο» (ή βαθμούς ελευθερίας) για την κυβέρνηση, π.χ. της επιτρέπει να χρηματοδοτεί φτωχούς ανθρώπους να κάνουν πληρωμές στα σουπερμάρκετ χωρίς κανένα στίγμα (καθώς όλοι οι πολίτες θα έφεραν αυτές τις κάρτες, και θα μπορούσαν να πληρώνουν με αυτές)

Επιτρέπει στο κράτος να δανείζεται απ’ ευθείας από τους πολίτες, από μικρά μέχρι μεγάλα ποσά, παρακάμπτοντας τις «αγορές» και προσφέροντας σημαντικές φοροαπαλλαγές στους πολίτες

Υπερβαίνει το τραπεζικό σύστημα, με σημαντική μείωση του κόστους των συναλλαγών για τους ιδιώτες καθώς αναιρεί το μονοπώλιο των τραπεζιτών απέναντι στην κοινωνία και στο σύστημα πληρωμών πάνω στο οποίο βασίζεται η οικονομική ζωή

Δημιουργεί ένα παράλληλο ηλεκτρονικό-διαδικτυακό ευρώ το οποίο, αντίθετα με τα «κανονικά» ευρώ, μπορεί με το πάτημα ενός κουμπιού – σε μια έκτακτη κατάσταση – να μετατραπούν σε άλλο νόμισμα. Έτσι σηματοδοτεί στην τρόικα ότι, εάν προχωρήσει στο κλείσιμο των τραπεζών ή στην εκπαραθύρωση της Ελλάδα από το ευρώ, το ίδιο σύστημα πληρωμών θα μπορούσε να μετατραπεί σε εναλλακτικό εθνικό νόμισμα εν ριπή οφθαλμού.

«Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να βγούμε από το ευρώ», επιβεβαίωσα. «Όμως, έχει σημασία να γνωρίζουν οι δανειστές πως δεν θα σταματήσουν οι συναλλαγές αν προσπαθήσουν να μας στραγγαλίσουν κλείνοντας τις τράπεζες – πως και το πρόγραμμα ανθρωπιστικής κρίσης μπορούμε να τρέξουμε και συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών μπορούμε να υποστηρίζουμε. Κι αν το γνωρίζουν αυτό, μειώνεται η άνεση με την οποία θα προσπαθήσουν να μας στραγγαλίσουν καθώς δεν θα μπορούν να βασιστούν πλέον στην πεποίθηση ότι απειλώντας μας με κλείσιμο τραπεζών εμείς θα κάνουμε πίσω, θα συνθηκολογήσουμε όσον αφορά το μέγα ζητούμενο, την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.»

Όταν το υπουργικό συμβούλιο ολοκληρώθηκε, οι περισσότεροι υπουργοί με πλησίασαν για να εκφράσουν τον ενθουσιασμό τους για το παράλληλο σύστημα πληρωμών που τους παρουσίασα, κάποιοι μάλιστα χτυπώντας με στην πλάτη λέγοντας ότι η παρουσίαση τους ενδυνάμωσε, εμψύχωσε και, γενικότερα, εντυπωσίασε.

Πέντε μήνες αργότερα, μετά την παραίτησή μου, ο συστημικός τύπος οργίασε εναντίον μου, ως μέρος της στρατηγικής της τρόικας εσωτερικού να δαιμονοποιήσει το ΟΧΙ του δημοψηφίσματος και όσους συνέχισαν να το τιμούν. Αρχικά, με χαρακτήριζαν ανόητο κατηγορώντας με ότι πήγαινα κατ’ ευθείαν στο στόμα του λύκου, στο Eurogroup, χωρίς σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών και χωρίς σχέδιο για την περίπτωση που μας έκλειναν τις τράπεζες. Κανείς από τους συντρόφους μου που είχαν παραβρεθεί σε εκείνο το υπουργικό συμβούλιο δεν είπε κουβέντα. Έτσι, αποφάσισα να διαρρεύσω ο ίδιος τα σχέδια αποτροπής (που βασίζονταν στο κούρεμα των ομολόγων SMP κατοχής της ΕΚΤ – βλ. σελ. ΧΧΧ) και παράλληλου συστήματος πληρωμών.

Τότε συνέβη το εξής καταπληκτικό: Οι ίδιοι δημοσιογράφοι και αντιπολιτευόμενοι πολιτικοί που έλεγαν «ο γελοίος ο Βαρουφάκης πήγαινε στα Eurogroup χωρίς σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών, χωρίς Σχέδιο Β σε περίπτωση κλεισίματος των τραπεζών» ξάφνου εξαπέλυσαν νέα κατηγορία: «Ο προδότης Βαρουφάκης σφετερίστηκε την θέση του καταστρώνοντας πίσω από την πλάτη του πρωθυπουργού και του υπουργικού συμβουλίου, υποχθόνιο Σχέδιο Β εναντίον του εθνικού νομίσματος, του ευρώ!» Και πάλι κανείς από τους υπουργούς που, μήνες μόλις πριν, δήλωναν ενθουσιασμένοι με το παράλληλο σύστημα πληρωμών που τους είχα ενδελεχώς παρουσιάσει, σφύριζαν αδιάφορα προσποιούμενοι ότι δεν είχαν ακούσει τίποτα. Κάποιοι μάλιστα προχώρησαν ακόμα περισσότερο, συνηγορώντας προς την αντιπολίτευση και τον συστημικό τύπο ότι έπρεπε να συρθώ ενώπιον ειδικού δικαστηρίου. Πράγματι, απ’ όσο γνωρίζω, ακόμα και τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές υπάρχει ενεργή δικογραφία εναντίον μου για σχέδια υπονόμευσης του εθνικού νομίσματος που έκανα... πίσω από την πλάτη του πρωθυπουργού.

Αποτελεί πηγή περηφάνειας και ανάτασης το ότι οι εν Ελλάδι μαζορέτες της τρόικας δεν χάνουν ευκαιρία να με λοιδωρήσουν. Εκλαμβάνω τις διασκεδαστικές κατηγορίες τους ως τιμητικά παράσημα που τα κέρδισα λόγω της αποκοτιάς μου να πω «όχι» στις απαράδεκτες απαιτήσεις της τρόικας και του Eurogroup. Όμως, πρέπει να ομολογήσω την λύπη και απορία που ένιωσα παρακολουθώντας σύντροφους υπουργούς, οι οποίοι σε εκείνο το υπουργικό συμβούλιο παρέλαυναν μπροστά μου για να μου δώσουν συγχαρητήρια για την σύλληψη και εφαρμογή του παράλληλου συστήματος πληρωμών, να αρνούνται ότι γνώριζαν για αυτό και μάλιστα να ενώνουν τις φωνές τους στις κραυγές της τρόικας εσωτερικού που ζητούσαν την κεφαλή μου επί πίνακι.

[i] Προσέξτε ότι αυτές οι πιστώσεις είναι εγκλωβισμένες εντός του TAXISnet. Η Εταιρεία Άλφα, λοιπόν, δεν μπορεί να τα τραβήξει μετρητά. Για αυτό έχει κάθε λόγο να τα μεταφέρει στο ΑΦΜ της Εταιρείας Β.

[ii] Ήταν η εφαρμογή της ιδέας που πρωτοεκφράστηκε στο σχέδιο πέντες σημείων, που κατέθεσα στην ηγεσία του Σύριζα το 2012.

Απόσπασμα δεύτερο από το Κεφάλαιο 4: Απορρίπτοντας τα όπλα του εχθρού: capital controls & παράλληλο νόμισμα

Πολλοί φίλοι μου οικονομολόγοι, που έβλεπαν ότι επρόκειτο να αναλάβω την χειρότερη δουλειά στον πλανήτη, προσπάθησαν, με επιστολές, μέιλ και τηλεφωνήματα, να εκφράσουν την στήριξή τους. Κάποιοι εκτιμούσαν ότι θα έπρεπε να επιβάλω κεφαλαιακούς περιορισμούς (capital controls) ήδη από την πρώτη μέρα της θητείας μου, δηλαδή να μην περιμένω την ΕΚΤ να κλείσει τις τράπεζες και τα ΑΤΜ μας με τη δικαιολογία της ανάσχεσης του τραπεζικού πανικού που εκείνη, η ίδια, είχε ξεκινήσει, αλλά να την προλάβω και να θέσω με δική μου πρωτοβουλία περιορισμούς στις αναλήψεις και στα εμβάσματα σε τράπεζες του εξωτερικού. Η ιδέα τους ήταν να επιβραδυνθεί ο τραπεζικός πανικός με περιοριστικά μέτρα ώστε να κερδίσουμε περισσότερο χρόνο διαπραγμάτευσης σε πιο ήρεμο κλίμα πριν κλείσουν οι τράπεζες. Την απέρριψα για δύο λόγους.

Ο πρώτος ήταν ότι, εντός μιας νομισματικής ένωσης, επιβάλεις χωρίς περιορισμούς στην διακίνηση του χρήματος (capital controls) αν σκοπός σου είναι η έξοδος από την ένωση και η δημιουργία εξ αρχής εθνικού νομίσματος – προκειμένου αυτό το νέο νόμισμα να υποτιμηθεί κι έτσι να κερδηθεί μεγάλη αύξηση της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων αγαθών. Πράγματι, τότε είναι απαραίτητη και εκ των ων ουκ άνευ η άμεση επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών με σκοπό την αποτροπή της εκροής χρημάτων που θα προκαλούνταν από την αναμενόμενη υποτίμηση. Εν συντομία, η εφαρμογή των capital controls θα ήταν η σωστή κίνηση μόνο αν στόχος μας ήταν το Grexit.

Μόνο που δεν ήταν αυτός ο στόχος μας. Στόχος μας ήταν η ανάκαμψη εντός του ευρώ και επιχείρημά μας στις απειλές της ΕΚΤ και της τρόικας ότι θα μας επέβαλαν capital controls ήταν ότι τέτοιοι περιορισμοί εντός μιας νομισματικής ένωσης δεν συνάδουν με την λογική νομισματικών ενώσεων καθώς δημιουργούν πολλά ευρώ – τα κυπριακά, τα ελληνικά, τα ιταλικά, ανάλογα με το ποια μπορούν και ποια δεν μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της ένωσης. Θα ήταν παράλογο εμείς, που στηλιτεύαμε τις απειλές της ΕΚΤ για capital controls εντός της ευρωζώνης, να τα εφαρμόσουμε σε μια περίοδο που πασχίζαμε να διαπραγματευτούμε το δικαίωμα να αναπνέουμε εντός της Ευρωζώνης.

Επιπλέον, ακόμη και αν καταφέρναμε να πείσουμε τις Βρυξέλες ότι θέλαμε πραγματικά να παραμείνουμε στο ευρώ, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί θα εκλαμβάνονταν ως προθυμία μας να γίνουμε δευτέρας κατηγορίας πολίτες της ευρωζώνης, βραδυπορούντες που θα έχουν ευρώ, αλλά όχι τη δυνατότητα να τα κάνουν ό,τι θέλουν. Πρόθεσή μου ήταν να δημιουργήσω ακριβώς την αντίθετη εντύπωση.

Επιπλέον, ο λαός μας θα πάθαινε σύγχυση: γιατί μια κυβέρνηση που πιέζει για μια καλή συμφωνία εντός της ζώνης του κοινού νομίσματος μας εμποδίζει να σηκώσουμε τα δικά μας χρήματα μας από τους δικούς μας τραπεζικούς λογαριασμούς και να τα στείλουμε σε άλλες χώρες μέλη της ίδιας νομισματικής ένωσης; Θα χάναμε την αξιοπιστία μας προτού καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις.

Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι ο διαθέσιμος διαπραγματευτικός χρόνος καθοριζόταν από το πρόγραμμα αποπληρωμών του χρέους μας κατά την διάρκεια του 2015. Οι μεγάλες δόσεις αποπληρωμής που αντιμετωπίζαμε, σύμφωνα με το 2ο Μνημόνιο που είχαν υπογράψει οι προηγούμενες κυβερνήσεις, ξεκινούσαν τον Απρίλιο του 2015 και θα συνεχίζονταν έως τον Αύγουστο, γεγονός που καθιστούσε επιβεβλημένη μια νέα συμφωνία μέχρι τον Ιούνιο του 2015 το αργότερο. Διαφορετικά θα είχαμε επίσημη χρεοκοπία και σύγκρουση μεγατόνων με την τρόικα – μια σύγκρουση που δεν με φόβιζε αλλά την οποία δεν επεδίωκα βέβαια. Υπό αυτό το πρίσμα, τα capital controls έτσι κι αλλιώς δεν θα μας εξασφάλιζαν μεγάλο περιθώριο. Ακόμα κι αν διέθετα μαγικό ραβδί, με το οποίο θα σταματούσα τον τραπεζικό πανικό, και πάλι οι διαπραγματεύσεις θα έπρεπε να ολοκληρωθούν το πολύ μέσα σε τέσσερις-πέντε μήνες. Οι κεφαλαιακοί περιορισμοί δεν θα άλλαζαν κάτι ως προς αυτό.

Άλλη πρόταση, για να βοηθηθεί η κυβέρνηση Σύριζα να κερδίσει χρόνο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ήρθε, μεταξύ άλλων, από τον Τόμας Μάγερ, πρώην Chief Economist (επικεφαλής του τμήματος οικονομικών ερευνών) της Deutsche Bank. Πρότεινε να εισαγάγουμε στην Ελλάδα ένα δεύτερο νόμισμα, παράλληλο με το ευρώ (G-euro το ονόμαζε), προκειμένου να δημιουργήσουμε περισσότερη ρευστότητα και ζωτικό χώρο ελιγμών για την κυβέρνησή μας. Ήταν ενδιαφέρουσα ιδέα, αλλά την είχα ήδη εξετάσει και απορρίψει, ως λύση στην κρίση του ευρώ, το 2010 – όπως εξήγησα στον Τόμας τον Νοέμβριο του 2014, στο περιθώριο του διεθνούς συνεδρίου στην Φλωρεντία, στο οποίο παραβρέθηκα μόλις πριν πετάξω για την Αθήνα με σκοπό να συναντηθώ στο διαμέρισμα του Αλέξη με την τριανδρία που, τελικά, μου πρότεινε το Υπουργείο Οικονομικών.

Σύμφωνα με την πρόταση του Μάγιερ για διπλό νόμισμα, αυξήσεις μισθών και συντάξεων μπορούσαν να δοθούν, με στόχο την αναστροφή της λιτότητας, στο νέο νόμισμα που θα στηριζόταν από κυβερνητικό χρέος. Το νέο νόμισμα, φυσικά, θα υποτιμούνταν αμέσως σε σχέση με το ευρώ. Έτσι, ενώ οι μισθοί και οι συντάξεις των Ελλήνων θα σημείωναν μια κάποια αύξηση, η εργασία των Ελλήνων, αποτιμούμενη σε ευρώ, θα υποτιμούνταν σε σχέση με την εργασία των Γερμανών, των Γάλλων ή των Πορτογάλων, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να γίνει πιο ανταγωνιστική.

Έδωσα στον Τόμας Μάγερ δύο λόγους για τους οποίους απέρριπτα, από το 2010, παρόμοιες προτάσεις για διπλό νόμισμα. Πρώτον, «κόμματα και συμφέροντα που είναι εναντίον μας ήδη δημιουργούν μια ατμόσφαιρα τρόμου, ισχυριζόμενα ότι έχουμε κρυφή ατζέντα, να βγάλουμε την Ελλάδα από το ευρώ, να λεηλατήσουμε τις καταθέσεις των πολιτών και να ανοίξουμε τον δρόμο για να γίνει η χώρα μια νέα Αργεντινή. Η προπαγανδιστική αξία που θα είχε η πρότασή σου για τους αντιπάλους μας θα έτεινε στο άπειρο». Δεύτερον, δεν υπήρχε καμία τέτοια ανάγκη, γιατί το παράλληλο σύστημα πληρωμών που επεξεργαζόμουν θα μας παρείχε την προσαρμοστικότητα που χρειαζόμασταν έτσι κι αλλιώς, χωρίς να χρειαστεί να μιλάμε για νέο νόμισμα. Μάλιστα, ο Τόμας Μάγιερ, αφού μελέτησε το σχέδιό μου για ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών (αντί για το δικό του παράλληλο νόμισμα), μου έγραψε ότι συμφωνεί και ότι θεωρούσε το σχέδιο που είχα μοιραστεί μαζί του «ιδιοφυές».

Μήνες αργότερα ο γερμανός υπουργός οικονομικών, Δρ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, μου πρότεινε επιτακτικά την άμεση επιβολή δύο μέτρων: capital controls και παράλληλο νόμισμα! Θυμάμαι να νιώθω μια κάποια δικαίωση για την σταθερή αποφασιστικότητα με την οποία απέρριπτα τα ίδια τα όπλα του εχθρού πριν καν εκλεγούμε. Το καταπληκτικό βέβαια είναι ότι, λίγο μετά την παραίτησή μου από το Υπουργείο Οικονομικών, η Αριστερή Πλατφόρμα του Σύριζα με χαρακτήριζε ανόητο που δεν είχα εφαρμόσει capital controls και παράλληλο νόμισμα ενώ, την ίδια στιγμή, η τρόικα εσωτερικού με κατηγορούσε ότι απεργαζόμουν διαβολικά σχέδια για την εφαρμογή capital controls και παράλληλου νομίσματος!

C’ est la vie στο Διασωσιστάν».