Ρύθμιση χρέους ή πτώση της κυβέρνησης

Οι τρεις ενότητες της διαπραγμάτευσης

Σύμφωνα με ανώτατη κυβερνητική πηγή, η εκτυλισσόμενη διαπραγμάτευση αφορά τρεις μεγάλες αλληλοεξαρτούμενες ενότητες:

Πρώτον, αυτήν καθεαυτή τη Β αξιολόγηση του 3ου Μνημονίου.

Δεύτερον, τα ενδεχόμενα βραχυπρόθεσμα μέτρα ρύθμισης του ελληνικού Χρέους που θα ανοίξουν το δρόμο στην ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης (QE) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Τρίτον, τον καθορισμό των στόχων του πλεονάσματος για τα έτη μετά το 2018, οπότε λήγει το υφιστάμενο πρόγραμμα, καθώς και την τυχόν προκαταβολική υιοθέτηση δημοσιονομικών μέτρων για την επίτευξη αυτών των στόχων.

Δεδομένου του χρόνου που απαιτείται για τις διαπραγματεύσεις και τη νομοθέτηση των μέτρων, σε συνδυασμό με εξωτερικούς παράγοντες όπως ο χρόνος των ολλανδικών εκλογών και ο προγραμματισμός των συνόδων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και των δανειστών πρέπει να έχει επιτευχθεί μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου, το πολύ έως τις 15 Ιανουαρίου.

Το κλείσιμο της Β αξιολόγησης

Όλα δείχνουν ότι η δημοσιονομική πλευρά της Β αξιολόγηση βαίνει προς την ολοκλήρωσή της. Σε ό,τι αφορά το 2017 (μνημονιακή πρόβλεψη πρωτογενούς πλεονάσματος 1,75%) δεν υπάρχουν εκκρεμότητες μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού. Σε ό,τι αφορά το 2018 (πλεόνασμα 3,5%), το χάσμα κυβέρνησης-δανειστών φαίνεται να γεφυρώνεται με την άρση σειράς φοροαπαλλαγών και της μειωμένης κατά 1,5% παρακράτησης φόρου των μισθωτών.

Τα πράγματα μοιάζουν πιο δύσκολα στα εργασιακά. Η κυβέρνηση δηλώνει αποφασισμένη να μη δεχτεί αύξηση του 5% των ομαδικών απολύσεων. Αυτό που θα μπορούσε να συζητήσει η κυβέρνηση θα ήταν η μεταφορά της έγκρισης των ομαδικών απολύσεων από τον υπουργό Εργασίας σε ένα συμβούλιο νομικών κι εμπειρογνωμόνων, στο πρότυπο το παλιού οργανισμού διαιτησίας. Το συμβούλιο αυτό θα προεγκρίνει τις απολύσεις και δεν θα τις εξετάζει εκ των υστέρων. Ωστόσο, μια τέτοια μεταφορά αρμοδιοτήτων θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή μόνο με την ταυτόχρονη επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, συμπεριλαμβανομένης της μετενέργειας. Πάντως δεν πρέπει να αποκλειστεί ένας συμβιβασμός μέσω του παγώματος συνολικά των αλλαγών στα εργασιακά και της αναβολής της συζήτησης για το τέλος του 3ου Μνημονίου το 2018.

Στο θέμα των απολύσεων ο σκληρός αντίπαλος της κυβέρνησης είναι το ΔΝΤ. Οι Ευρωπαίοι τηρούν εύγλωττη σιωπή μιας και, αφενός, οι συλλογικές συμβάσεις είναι θεσμοθετημένες σε όλη την ΕΕ, αφετέρου, αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου επιβάλλουν την τήρηση του «ευρωπαϊκού κεκτημένου» ακόμα και στις χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής.

Η ρύθμιση του χρέους και το QE

Η δεύτερη μεγάλη ενότητα της διαπραγμάτευσης είναι το Χρέος. Κεντρική επιδίωξη της κυβέρνησης είναι μαζί με την αξιολόγηση να συμφωνηθούν και τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ρύθμισης του ελληνικού Χρέους. Τα μέτρα αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε ελάφρυνση του Χρέους μεγαλύτερη των 60 δισ.. Η ρύθμιση του Χρέους θα ανοίξει το δρόμο για την ένταξη της Ελλάδας στο QE (Ποσοτική Χαλάρωση) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην επιστροφή της χώρας στις διεθνείς χρηματαγορές. Αν και το ποσό που θα φτάσει στην πραγματική οικονομία από το QE, πιθανόν να μην ξεπεράσει τα 700 εκατομμύρια, για την κυβέρνηση η ένταξη στο πρόγραμμα Ντράγκι αποτελεί ζήτημα ζωής ή (πολιτικού) θανάτου για τρεις λόγους:

1. Σταθεροποιεί το τραπεζικό σύστημα.

2. Δίνει σήμα ότι η χώρα επανέρχεται στην κανονικότητα κι εμπνέει εμπιστοσύνη, κάτι που είναι απαραίτητο για να έρθουν ξένες επενδύσεις.

3. Αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για να μπορέσει η Ελλάδα να δανειστεί ξανά από τις αγορές.

Πλεονάσματα και μέτρα μετά το 2018

Η τρίτη μεγάλη ενότητα της διαπραγμάτευσης είναι ο καθορισμός των πλεονασμάτων και των μέτρων που απαιτούνται για μετά το 2018. Η ισχύς του Μνημονίου φτάνει μέχρι και το 2018. Η επιτήρηση των δανειστών όμως θα συνεχιστεί. Τα ζητούμενα λοιπόν είναι αν θα πάμε και τα έτη 2019-2020 κοκ με πρόβλεψη για θηριώδη πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% και αν θα ψηφιστούν από τώρα τα μέτρα που θα απαιτηθούν για την επίτευξή τους. Η κυβέρνηση εκφράζει την κατηγορηματική άρνησή της στην προκαταβολική ψήφιση νέων μέτρων λιτότητας.

Το ΔΝΤ κρατάει διφορούμενη στάση. Από τη μια μεριά, επιμένει ότι είναι αδύνατον για την Ελλάδα να πετυχαίνει πλεονάσματα της τάξης του 3,5% για μεγάλο διάστημα. Επομένως, θεωρεί απαραίτητη τη ρύθμιση του χρέους και τον καθορισμό πλεονασμάτων της τάξης του 1,5%. Από την άλλη, οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ απαιτούν, σε περίπτωση που τα πλεονάσματα παραμείνουν στο 3,5%, να ψηφιστούν από τώρα τα μέτρα λιτότητας που θα χρειαστούν για την επίτευξή τους. Στην πραγματικότητα, ζητάνε την απενεργοποίηση του δημοσιονομικού «κόφτη» που ψηφίστηκε πρόσφατα κατ’ απαίτηση των Ευρωπαίων. Δεν είναι ξεκάθαρο αν το ΔΝΤ υιοθετεί άκαμπτη στάση για να πιέσει τους Ευρωπαίους να ρυθμίσουν το Χρέος ή βρίσκεται σε ανοιχτή γραμμή με τον Σόιμπλε για την επιβολή της πιο σκληρής εκδοχής της λιτότητας.

Με 4ο Μνημόνιο πέφτει η κυβέρνηση

Αν υπάρξει συμφωνία για το Χρέος (δεύτερη ενότητα της διαπραγμάτευσης), τότε το πιο πιθανό είναι ότι θα αποφύγουμε τη λήψη νέων μέτρων για τα έτη μετά το 2018 (τρίτη ενότητα διαπραγμάτευσης). Αν όμως δεν ρυθμιστεί το Χρέος, τότε αποχαιρετάμε το QE και μαζί με αυτό την επιστροφή στις αγορές. Αναγκαστικά η Ελλάδα θα δανειστεί ξανά από το κουαρτέτο, κάτι θα σημάνει επιβολή νέων μέτρων, δηλαδή Μνημόνιο Νο 4.

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι θα χάσει τη δεδηλωμένη αν ζητήσει από τη Βουλή την ψήφιση 4ου Μνημονίου. Επιπλέον, ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος έχει στείλει το μήνυμα ότι δεν θα παραμείνει στη θέση του από το αν δεν ληφθούν μέτρα για το Χρέος. Καθίσταται λοιπόν προφανές ότι η πολιτική επιβίωση της κυβέρνησης εξαρτάται πλέον από τη ρύθμιση του Χρέους. Είναι ενδεικτική άλλωστε η αποστροφή της ομιλίας του πρωθυπουργού στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ στις 23/11:

«...σε ένα ενδεχόμενο αποτυχίας των διαπραγματεύσεων και της δεύτερης αξιολόγησης που ενδεχομένως να οδηγούσε και σε εκλογές που διαρκώς ζητά η ΝΔ, ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αποτελούσε την τέλεια καταστροφή της ελληνικής οικονομίας, θα χάναμε οριστικά το τρένο της ποσοτικής χαλάρωσης και της έγκαιρης εξόδου στις αγορές.»

Το Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου

Η πρώτη ημερομηνία σταθμός του «καυτού» Δεκέμβρη είναι η 5/12 οπότε συνεδριάζει το Eurogroup. Η ελληνική πλευρά θα επιδιώξει την επίτευξη της κατ’ αρχήν πολιτικής συμφωνίας ότι η Β αξιολόγηση βαίνει προς ολοκλήρωση, ώστε να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για το Χρέος.

Το Eurogroup θα είναι το crash test για τις διαθέσεις του ΔΝΤ. Θα φανεί δηλαδή πού το πάει είτε δίνοντας «πράσινο φως» στη συνέχιση της διαδικασίας είτε μπλοκάροντας τη. Θα φανούν επίσης και οι διαθέσεις των Ευρωπαίων, κυρίως σε ό,τι αφορά την αποφασιστικότητά τους προχωρήσουν το ελληνικό ζήτημα, ακόμα και χωρίς το ΔΝΤ. Την πρώτη γεύση πάντως θα την πάρουμε στο EuroWorking Group της Δευτέρας 28/11.