Οι προσδοκίες και τα όρια της ευρωμεσογειακής συνάντησης

Όταν πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 μιλούσε για μέτωπο των χωρών του Νότου κατά τις λιτότητας, ολόκληρη η Ευρώπη και φυσικά οι χώρες του Νότου, του γύριζαν την πλάτη ευθυγραμμιζόμενες με την γραμμή των Βρυξελλών - Βερολίνου, σύμφωνα με την οποία, “οι κανόνες είναι κανόνες και οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται”.

Η Ευρώπη του Νότου όμως σήμερα δεν μοιάζει καθόλου με την Ευρώπη του Νότου πριν το 2015 και απ’ ότι φάνηκε, τόσο στο θέμα του προσφυγικού όσο και στην απόφαση για μη επιβολή κυρώσεων σε Ισπανία και Πορτογαλία για την υπέρβαση του ορίου του ελλείμματος τους, οι κανόνες κάποιες φορές μπορεί να είναι πιο χαλαροί και οι συμφωνίες που και που να “μην” τηρούνται.

Η Πορτογαλία πια δεν έχει τη δεξιά κυβέρνηση του Κοέλιο που γυρνούσε συνεχώς την πλάτη στην Ελλάδα, στην Ισπανία κλείνουν σχεδόν εννέα μήνες χωρίς κυβέρνηση και η χώρα πάει σε τρίτη εκλογική αναμέτρηση. Όλα δείχνουν ότι η δεξιά θα φύγει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από την εξουσία, στη Γαλλία η δημοτικότητα του Ολάντ έχει πέσει το 11% και το “φάντασμα της Ακροδεξιάς” έχει τρομάξει τόσο τους σοσιαλιστές όσο και την παραδοσιακή δεξιά και στην Ιταλία έχουμε μια τραπεζική κρίση σε λανθάνουσα μορφή, και τον πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι να παίζει τα ρέστα του – πολιτικά μιλώντας – σηκώνοντας αυτή τη στιγμή το βάρος της προσπάθειας για χαλάρωση των δημοσιονομικών όρων, ενώ βλέπει ταυτόχρονα να αναβιώνει το προσφυγικό πρόβλημα στην χώρα του.

Σήμερα στο Ζάππειο θα βρεθούν οι Φρανσουά Ολάντ, Ματέο Ρέντσι, Αντόνιο Κόστα, Τζότζεφ Μούσκατ (Μάλτα), Νίκος Αναστασιάδης και ο εκπρόσωπος της υπηρεσιακής κυβέρνησης της Ισπανίας (μιας και ο Μαριάνο Ραχόι δεν πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από την ισπανική Βουλή), με στόχο μια κοινή διακήρυξη, με την οποία θα πάνε με κοινό μέτωπο στην Σύνοδο Κορυφής της Μπρατισλάβα αργότερα μέσα στο Σεπτέμβριο.

H ατζέντα της συνάντησης, όπως μάλιστα την περιέγραψε και στη χθεσινή συνέντευξή του στη γαλλική Le Monde ο κ. Τσίπρας, είναι η δημοσιονομική χαλάρωση, η αντιμετώπιση της ανεργίας και το προσφυγικό, με τον Έλληνα πρωθυπουργό να αφήνει αιχμές για τη Γερμανία για τα “υπερβολικά δημοσιονομικά πλεονάσματα”. Στο τραπέζι θα τεθούν ακόμη ζητήματα που έχουν να κάνουν με την γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή και στην ασφάλεια.

Ο κ. Τσίπρας πριν δύο εβδομάδες είχε παρουσιάσει στη Σύνοδο των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών μια δέσμη προτάσεων που περιλάμβανε τη σταδιακή αναθεώρηση του Συμφώνου σταθερότητας, τον διπλασιασμό των κονδυλίων του Προγράμματος Γιούνκερ (για το οποία συμφωνεί και ο Ολάντ) με προτεραιότητα στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση και εξαιρέσεις από το δημοσιονομικοί πλαίσιο, όπως να μην υπολογίζεται στο έλλειμμα οι δαπάνες που αφορούν αναπτυξιακά κονδύλια που έχουν να κάνουν είτε με το πρόγραμμα Γιούνκερ είτε με την εθνική συμμετοχή στα διαρθρωτικά προγράμματα δημοσίων επενδύσεων. Με λίγα λόγια τα χρήματα που αφορούν την ανάπτυξη μιας χώρας να μην συμπεριλαμβάνονται στον υπολογισμό των ελλειμμάτων.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Αυγή πρόσφατα, ο αναπληρωτής υπουργός εξωτερικών Νίκος Ξυδάκης τόνισε ότι ένα από τα κοινά αιτήματα του Νότου -που στην παρούσα αφορά περισσότερο την Ελλάδα την Ιταλία και τη Μάλτα – είναι να μην συμπεριλαμβάνονται στον ορισμό των ελλειμμάτων οι δαπάνες που προκύπτουν από την προσφυγική κρίση.

Το προσφυγικό στην ατζέντα

To προσφυγικό και η ίση κατανομή των προσφύγων που φτάνουν στην Ευρώπη είναι το βασικό θέμα στην ατζέντα του κ. Ρέντσι. Στα δημοσιονομικά ο Ιταλός πρωθυπουργός, επιζητεί μεν μια ευελιξία, αλλά δεν θέλει να έρθει σε ανοιχτή σύγκρουση με την κυρία Μέρκελ.

Αυτό θα είναι το πλαίσιο των συζητήσεων σήμερα στο Ζάππειο με τους ηγέτες των χωρών να έχουν ίσως για πρώτη φορά όλοι τους, σοβαρούς λόγους που να επιθυμούν μια κοινή θέση και ένα κοινό μέτωπο στη Σύνοδο Κορυφής.

Το να επιτευχθεί μια κοινή διακήρυξη είναι μάλλον το εύκολο της υπόθεσης και ας μην έχει τη τελική μορφή που θα ήθελε ίσως ο κ. Τσίπρας. Το ερώτημα είναι είναι πώς αυτή η συμφωνία θα ορίσει και το πλαίσιο των αποφάσεων στην Μπρατισλάβα, αλλά και αργότερα.

Απάντηση δεν μπορεί να δοθεί με βεβαιότητα, ωστόσο υπάρχει μια ευνοϊκή συγκυρία αυτή τη στιγμή, ξεκινώντας από την Ιταλία του κ. Ρέντσι που μπορεί να πει κανείς ότι ηγείται του “κινήματος” κατά της λιτότητας. Η Ιταλία δεν είναι είναι μια οποιαδήποτε χώρα μέσα την ευρωζώνη και δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ο κ. Ρέντσι στην πρόσφατη συνάντηση με την κ. Μέρκελ και τον κ. Ολάντ διατύπωσε καθαρά την αντίθεσή του στη λιτότητα και μάλιστα ενόψει και του δημοψηφίσματος για τη συνταγματική αναθεώρηση υποσχέθηκε αύξηση συντάξεων, πρόωρη σύνταξη -αν και με μειωμένες αποδοχές- και ξαπάγωμα μισθών στο δημόσιο, μετά από επτά χρόνια.

Στη Γαλλία η κυβέρνηση μελετά φοροελεφρύνσεις ύψους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ. Ισπανία και Πορτογαλία δεν τιμωρήθηκαν για την υπέρβαση στο όριο του ελλείμματος τους και μάλιστα με σύμφωνη γνώμη του κ. Σόιμπλε. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτό έχει ξαναγίνει στο παρελθόν πάλι με την Πορτογαλία, με τη Γαλλία και τη Γερμανία. Ή ότι τώρα ο κ. Σόιμπλε ήθελε να δώσε ένα χέρι βοηθείας στον Μαριάνο Ραχόι λίγο πριν την κρίσιμη ψηφοφορία στην ισπανική Βουλή για την ψήφο εμπιστοσύνης.

Αν σκεφτεί όμως κανείς πόσο σκληρά έχει αντιμετωπίσει η Ευρώπη την Ελλάδα, ή πως θα μπορούσε να αντιδράσει ο κ. Σόιμπλε πέρυσι σε αντίστοιχη περίπτωση, μπορούμε να πούμε ότι ο τρόπος που αντιμετωπίστηκαν Ισπανία και Πορτογαλία δείχνει ότι υπάρχουν κάποια περιθώρια χαλάρωσης έστω και συγκυριακά.

Με τη σημερινή σύνοδο επιβεβαιώνεται μια τάση που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται στην Ευρώπη τους τελευταίους μήνες και την βλέπουμε εντονότερη μετά το Βrexit. Ότι οι χώρες σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία στρέφονται για βοήθεια πρώτα στους γείτονές τους και μετά στις Βρυξέλλες, όπως σημειώνει σκωπτικά ο Αντιάνο Μποσόνι, αναλυτής του Stratfor.

Να θυμίσουμε εδώ τη περίπτωση των χωρών του Βίσεγκραντ και τις συναντήσεις τους για το προσφυγικό.

To Brexit έδωσε την αφορμή στις χώρες να προωθήσουν τις δικές τους ατζέντες, έτσι είναι πιθανό να δούμε αργότερα στη Μπρατισλάβα την ομάδα του Βίσεγκραντ να διεκδικεί επιστροφή εξουσιών από τις Βρυξέλλες στις εθνικές κυβερνήσεις.

Η ευρωμεσογειακή ομάδα, αντίθετα είναι αυτή που ζητεί “περισσότερη Ευρώπη” αφήνοντας έξω το θέμα των δημοσιονομικών, μιας και αυτή η περιοχή της Ευρώπης είναι που έχει πληγεί περισσότερο από την κρίση. Ειδικά στο προσφυγικό ζήτημα θα πρέπει να περιμένουμε ένα συμπαγές μέτωπο του Νότου μη διαθέσιμο να κάνει για το συγκεκριμένο θέμα συμβιβασμούς.

Το ερώτημα όμως που θέσαμε και παραπάνω, αν δηλαδή η ευρωμεσογειακή ομάδα θα μπορέσει να αλλάξει στο status quo των Βρυξελλών σε ότι αφορά τα δημοσιονομικά και στο σύμφωνο σταθερότητας παραμένει. Γιατί μια περιφερειακή ομάδα όπως αυτή που σήμερα θα βρίσκεται στο Ζάππειο είναι μεν ένας μοχλός πίεσης, τα μέλη που την απαρτίζουν όμως έχουν τα προβλήματά τους, γεγονός που αδυνατίζει τη διαπραγματευτική τους ισχύ. Άρα λοιπόν η απάντηση για το αν η σημερινή συνάντηση μπορέσει να πάρει κάτι περισσότερο από τις Βρυξέλλες είναι μάλλον “όχι” και σίγουρα όχι πριν τις εκλογές του 2017 σε Γαλλία και Γερμανία.