Oι «πονηρές» κινήσεις Ερντογάν και η αναζήτηση νέων συμμάχων

Η Άγκυρα υπέβαλε επίσημο αίτημα ένταξης στους BRICS, την ομάδα των αναδυόμενων οικονομιών στην οποία μετέχουν επίσης η Ρωσία και η Κίνα.

Ορισμένοι αναλυτές επιχειρώντας να αποκρυπτογραφήσουν το νέο παιχνίδι ελιγμών του Τούρκου Προέδρου, απέδωσαν την συγκεκριμένη κίνηση σε έναν ακόμη εκβιασμό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς έχουν «βαλτώσει» οι ενταξιακές διαδικασίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ωστόσο, ο υπεύθυνος για εξωτερικές υποθέσεις εκπρόσωπος της Κομισιόν Πίτερ Στάνο διεμήνυσε ότι «οι υποψήφιες χώρες πρέπει να ευθυγραμμίζονται με όλα τα στάνταρ και τους κανόνες της ΕΕ».

Ο διεθνολόγος Νίκος Λυσιγάκης μέσω του CNN Greece αναλύει την στρατηγική του Τούρκου Προέδρου ως ένα μήνυμα προς την Δύση «πως δεν κρατά πια τα ηνία αυτού του κόσμου, αλλά διαμορφώνεται και από ανερχόμενες δυνάμεις, που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, πέρα από τη διατλαντική συνεργασία».

Σε περίπτωση που η Τουρκία μπει στην αγκαλιά των BRICS, ενδέχεται να ταραχθούν τα νερά με τη Δύση και δη με τις ΗΠΑ, δεδομένου πώς ο διεθνής πολιτικός οργανισμός των κορυφαίων αναδυόμενων αγορών, αποτελείται χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, οι οποίες αντιμετωπίζονται ως στρατηγικοί αντίπαλοι από το ΝΑΤΟ.

Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν θα έπαιρνε τέτοιο ρίσκο «πέρα από ρητορικές κορώνες», εκτιμά ο διεθνολόγος Νίκος Λυσιγάκης υποστηρίζοντας ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «για ακόμα μία φορά επιδιώκει να εκβιάσει, μέσα από μια τακτική αναζήτησης νέων στρατηγικών εταίρων, διατρανώνοντας μια ιδιότυπη ανεξαρτησία στην εξωτερική της πολιτική».

Ο Ερντογάν παίζει παιχνίδια με τη Δύση

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε ομιλία του τον περασμένο Ιούλιο είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «δεν γυρίζουμε την πλάτη στην Ανατολή για χάρη της Δύσης, ούτε παραμελούμε τη Δύση για χάρη της Ανατολής» δίνοντας εν μέρει το στίγμα της στρατηγικής που θα ακολουθήσει.

Ερωτηθείς για το πως εκτιμά ότι θα εξελιχθεί η κατάσταση από εδώ και πέρα, ο διεθνολόγος Νίκος Λυσιγάκης ανέφερε ότι «η Τουρκία πλέον δεν επιδιώκει να πείσει τη Δύση ότι η υποστήριξή της εξυπηρετεί τα δυτικά συμφέροντα. Αντίθετα, η Άγκυρα προβάλλει την αντίληψη ότι η Δύση οφείλει να αποδεχθεί και να ανεχθεί τα φιλόδοξα στρατηγικά της σχέδια, ακόμα κι αν δεν μπορεί να τα στηρίξει ενεργά».

Μέσα στην προσπάθεια του Τούρκου Προέδρου να επιβάλει την συγκεκριμένη άποψη στους δυτικούς εταίρους, ο κ. Λυσιγάκης υποστηρίζει ότι «δεν διστάζει να αγνοήσει τη διεθνή νομιμότητα ή τα δυτικά συμφέροντα, όταν αυτό εξυπηρετεί τους δικούς της γεωπολιτικούς στόχους».

Στάση αναμονής από τις ΗΠΑ

Η απόφαση της Άγκυρας να παίξει και στο ταμπλό των Brics, δεν έχει προκαλέσει ακόμη την επίσημη αντίδραση της Ουάσιγκτον, καθώς σύμφωνα με εκτιμήσεις περιμένουν την επίσημη ανακοίνωση της Τουρκίας.

Η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών χαρακτηρίζεται από επιφυλακτικότητα, «γεγονός που αποτυπώνει την εύθραυστη ισορροπία που επικρατεί στις σχέσεις των δύο χωρών, ιδιαίτερα εν μέσω της αμερικανικής προεκλογικής περιόδου, υποστηρίζει ο διεθνολόγος Νίκος Λυσιγάκης.

Σε περίπτωση που η Τουρκία αποφασίσει να προχωρήσει σε στενότερη συνεργασία με τους BRICS, τότε η συγκεκριμένη κίνηση «θα θεωρηθεί ως σαφής απόπειρα της Τουρκίας να εμβαθύνει τις σχέσεις της με δυνάμεις που θεωρούνται αντίπαλες της Δύσης, κάτι που θα κλιμακώσει τις εντάσεις», καταλήγει.

Η επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με την Αίγυπτο

Την ίδια ώρα, η Άγκυρα ρίχνει γέφυρες και στο Κάϊρο με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να υποδέχεται στην Άγκυρα μετά από 12 χρόνια τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι. Ο Τούρκος Πρόεδρος έστρωσε το κόκκινο χαλί για τον πάλαι ποτέ κατά τον ίδιο, "δολοφόνο" και "πραξικοπηματία".

Η επανέναρξη του διαλόγου αντανακλά την προσπάθεια της Τουρκίας να εξομαλύνει τις σχέσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και να βελτιώσει τις περιφερειακές συνεργασίες, ωστόσο «η επαναπροσέγγιση με την Αίγυπτο δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, ενώ το ρήγμα λόγω της στήριξης Ερντογάν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα δύσκολα θα κλείσει» είναι η εκτίμηση του κ. Λυσιγάκη με απώτερο σκοπό όπως υπογραμμίζει την άρση της απομόνωσης της Άγκυρας στη Μέση Ανατολή σε αντίθεση με το Καϊρο που κατέχει τα διπλωματικά ηνία.

Ο Ερντογάν, ο Σίσι και το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο

Το 2022 με προεδρικό διάταγμα η Αίγυπτος οριοθέτησε μονομερώς τα θαλάσσια σύνορά της με τη Λιβύη αγνοώντας πλήρως το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο παρά τις όποιες μεθοδεύσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκειμένου να ενισχύσει τη θέση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Υπενθυμίζεται ότι η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020 υποδήλωνε πώς για το Κάιρο το έκνομο μνημόνιο Τρίπολης -Άγκυρας αποτελεί «γράμμα κενού περιεχομένου».

«Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αλ Σίσι δύσκολα θα διαταράξει τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας πως η καλή γειτονία με την Ελλάδα, αποτελεί τη «γέφυρα» της Κυβέρνησης του με την Ε.Ε., σε μια περίοδο που η Αίγυπτος καταγράφει αναιμική ανάπτυξη και δημογραφική έκρηξη», καταλήγει ο κ. Λυσιγάκης.

Ολόκληρη η συνέντευξη του διεθνολόγου Νίκου Λυσιγάκη

Τι υποδηλώνει η συζήτηση για ένταξη της Τουρκίας στην ομάδα των BRICS;

Η συζήτηση για την ένταξη της Τουρκίας στους BRICS υποδηλώνει τη στρατηγική της χώρας να επεκτείνει τις διεθνείς της συμμαχίες πέρα από τη Δύση, αναζητώντας εναλλακτικούς πόλους ισχύος. Η Τουρκία επιδιώκει να ενισχύσει την παρουσία της σε έναν πολυπολικό κόσμο, όπου το γεωπολιτικό και οικονομικό κέντρο βάρους φαίνεται να μετατοπίζεται προς τις αναδυόμενες οικονομίες, όπως αυτές που εκπροσωπούνται στους BRICS, με την όποια δυναμική μπορεί να έχει η κάθε μία. Κυρίως όμως ο Ταγίπ Ερντογάν θέλει να στείλει ένα μήνυμα στη Δύση, πως δεν κρατά πια τα ηνία αυτού του κόσμου, αλλά διαμορφώνεται και από ανερχόμενες δυνάμεις, που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, πέρα από τη διατλαντική συνεργασία.

Τι είδους επιπτώσεις θα έχει αυτή η απόφαση στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση κρίνοντας από το γεγονός ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ; Μπορεί να σημαίνει αθέτηση των υποχρεώσεων της χώρας απέναντι Βορειοατλαντική συμμαχία;

Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε εάν θα προχωρήσει αυτή η επιλογή και σε ποιο βαθμό, το μόνο σίγουρο είναι πως οι BRICS δεν αποτελούν σοβαρή εναλλακτική για την Τουρκία ώστε να ανατινάξει τις γέφυρες με τη Δύση. Σίγουρα όμως θα υπάρξουν ασυμβατότητες. Μια ενδεχόμενη ένταξη της Τουρκίας στους BRICS ενδέχεται να περιπλέξει τις σχέσεις της με τη Δύση και ιδιαίτερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεδομένης της συμμετοχής στον BRICS χωρών όπως η Ρωσία και η Κίνα, που αντιμετωπίζονται ως στρατηγικοί αντίπαλοι από το ΝΑΤΟ.

Δεν είμαι βέβαιος πως ο ίδιος ο Τ.Ερντογάν, πέρα από ρητορικές κορώνες, θα ρίσκαρε κάτι τέτοιο. Για ακόμα μία φορά επιδιώκει να εκβιάσει, μέσα από μια τακτική αναζήτησης νέων στρατηγικών εταίρων, διατρανώνοντας μια ιδιότυπη ανεξαρτησία στην εξωτερική της πολιτική. Ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί πως κανείς δε μπορεί να υποδείξει στην Τουρκία το ρόλο της, καθώς η πραγματική της ισχύς ξεπερνά κατά πολύ τον προορισμένο -από το διεθνές συστημα- ρόλο για αυτή.

Η βασική διαφορά όμως σε σύγκριση με το παρελθόν είναι ότι η Τουρκία πλέον δεν επιδιώκει να πείσει τη Δύση ότι η υποστήριξή της εξυπηρετεί τα δυτικά συμφέροντα. Αντίθετα, η Άγκυρα προβάλλει την αντίληψη ότι η Δύση οφείλει να αποδεχθεί και να ανεχθεί τα φιλόδοξα στρατηγικά της σχέδια, ακόμα κι αν δεν μπορεί να τα στηρίξει ενεργά. Η Τουρκία προσπαθεί να επιβάλει αυτή την άποψη στους δυτικούς εταίρους της μέσα από μια καθαρά συναλλακτική προσέγγιση, επιδιώκοντας να διευρύνει την επιρροή της σε διάφορα μέτωπα. Στο πλαίσιο αυτό, δεν διστάζει να αγνοήσει τη διεθνή νομιμότητα ή τα δυτικά συμφέροντα, όταν αυτό εξυπηρετεί τους δικούς της γεωπολιτικούς στόχους.

Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η αντίδραση των ΗΠΑ την συγκεκριμένη κίνηση της Τουρκίας την στιγμή που η ομάδα του οικονομικού μπλοκ απαρτίζεται από χώρες που θεωρούνται «εχθροί» τους όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν;

Χωρίς να υπάρχουν ακόμα επίσημες ανακοινώσεις, η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών χαρακτηρίζεται από επιφυλακτικότητα, γεγονός που αποτυπώνει την εύθραυστη ισορροπία που επικρατεί στις σχέσεις των δύο χωρών, ιδιαίτερα εν μέσω της αμερικανικής προεκλογικής περιόδου. Σε περίπτωση που η Τουρκία αποφασίσει να προχωρήσει σε στενότερη συνεργασία με τους BRICS, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η αντίδραση των ΗΠΑ θα είναι αρνητική. Αυτή η κίνηση θα θεωρηθεί ως σαφής απόπειρα της Τουρκίας να εμβαθύνει τις σχέσεις της με δυνάμεις που θεωρούνται αντίπαλες της Δύσης, κάτι που θα κλιμακώσει τις εντάσεις.

Εκτιμάτε πώς πρόκειται για διπλό παιχνίδι της Άγκυρας καθώς φαίνεται να αναζητεί συμμαχίες πέρα από τη Δύση;

Η Τουρκία ακολουθεί διαχρονικά μια στρατηγική διεύρυνσης της ατζέντας της σε κάθε διαπραγμάτευση, προσπαθώντας να εξασφαλίσει μεγαλύτερα οφέλη από την αρχική της θέση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης ήταν η προσπάθειά της να πιέσει τις ΗΠΑ, όταν το πρόγραμμα αναβάθμισης των F-16 βρέθηκε σε στασιμότητα, διαρρέοντας πιθανές συμφωνίες αγοράς Eurofighter.

Ο Ερντογάν πιστεύει ότι η γεωπολιτική επιρροή της Τουρκίας ξεπερνά κατά πολύ τα φυσικά της σύνορα, δίνοντάς της το δικαίωμα να διαπραγματεύεται με όποιον θεωρεί ότι θα ενισχύσει τα γεωστρατηγικά και οικονομικά της συμφέροντα. Η Τουρκία δεν κατάφερε να εδραιώσει τον ρόλο της ως χώρα ‘πρότυπο εκσυγχρονιστικού Ισλάμ’ -όπως κάποιοι στη Δύση φαντασιώνονταν-, και αυτή η αποτυχία την οδήγησε σε περιφερειακή απομόνωση και σπασμωδικές κινήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η προσέγγιση με τη Ρωσία και η εμπλοκή της σε διάφορες πρωτοβουλίες χωρίς ιδιαίτερη ουσία αποτελούν μέρος της προσπάθειας να αποκτήσει έναν ενεργό ρόλο στις περιφερειακές υποθέσεις, ως αντίβαρο στις τριμερείς συνεργασίες που οι ΗΠΑ προώθησαν μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ.

Για πρώτη φορά έπειτα από 12 χρόνια, ο πρόεδρος της Aιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι συναντήθηκε με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα. Τι σηματοδοτεί αυτή η επίσκεψη;

Η επανέναρξη του διαλόγου αντανακλά την προσπάθεια της Τουρκίας να εξομαλύνει τις σχέσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και να βελτιώσει τις περιφερειακές συνεργασίες, ωστόσο παρά την επίσκεψη Σίσι, η επαναπροσέγγιση με την Αίγυπτο δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, ενώ το ρήγμα λόγω της στήριξης Ερντογάν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα δύσκολα θα κλείσει. Παρ’ όλα αυτά, ένας βασικός στόχος της Άγκυρας είναι η άρση της απομόνωσής της στη Μέση Ανατολή. Σε αντίθεση με την Αίγυπτο, η Τουρκία έχει περιορισμένη επιρροή στις διπλωματικές εξελίξεις γύρω από το Παλαιστινιακό και έως τώρα μένει εκτός των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στον ενεργειακό τομέα. Παράλληλα, επιδιώκει να ενισχύσει περαιτέρω την οικονομική και πολιτική της παρουσία στην Αφρική, όπου έχει ξοδέψει σημαντικό οικονομικό και πολιτικό κεφάλαιο, προωθώντας συνεργασίες με την Αίγυπτο για περιφερειακά ζητήματα, ιδιαίτερα στη γεωπολιτική ζώνη που περιλαμβάνει το Σουδάν, την Αιθιοπία και τη Σομαλία.

Πιστεύετε πώς ο Τούρκος Πρόεδρος ρίχνει γέφυρες στην Αίγυπτο προκειμένου επαναφέρει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο;

Το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο δε μπορεί να σταθεί διεθνώς, όσο κι αν στην Άγκυρα θα επιθυμούσαν μια ανοχή από πλευράς του Καΐρου, προκειμένου να ενισχύσουν τη θέση τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρ' όλα αυτά, ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αλ Σίσι δύσκολα θα διαταράξει τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας πως η καλή γειτονία με την Ελλάδα, αποτελεί τη «γέφυρα» της Κυβέρνησης του με την Ε.Ε., σε μια περίοδο που η Αίγυπτος καταγράφει αναιμική ανάπτυξη και δημογραφική έκρηξη.