Πού οφείλονται οι ανατροπές και τα παράδοξα του β γύρου των εκλογών - Πολιτικός αναλυτής εξηγεί

Ο δήμος της Αθήνας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς ο Χάρης Δούκας «πέρασε» ως αουτσάιντερ στις επαναληπτικές εκλογές με ποσοστό μόλις 14,19% και κατάφερε να πετύχει μια καθαρή νίκη επί του Κώστα Μπακογιάννη με 55,96%.

Και δεν είναι πρόκειται μόνο για την Αθήνα. Επαναληπτικές εκλογές έγιναν στους 29 από τους συνολικά 66 δήμους της Αττικής και σε 16 περιπτώσεις, υπήρξε ανατροπή σε σχέση με τον α' γύρο. Σε 13 δήμους, εν ενεργεία δήμαρχοι έμειναν εκτός, παρότι προπορεύονταν την πρώτη Κυριακή. «Μόνο σε 4 περιπτώσεις, μπόρεσαν οι πρώην δήμαρχοι να διατηρήσουν την πλειοψηφία τους και να επανεκλεγούν στον β’ γύρο» σημειώνει ο κ. Κουστένης.

Υπερτερεί στον β γύρο η αρνητική ψήφος

Ο αναλυτής εξηγεί πως στις επαναληπτικές εκλογές, παρατηρήθηκαν αρκετές αντικυβερνητικές συσπειρώσεις από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης που συνήθως είναι κατακερματισμένες.

«Στην επαναληπτική ψηφοφορία του πλειοψηφικού δύο γύρων, τίθεται η λογική του διλήμματος ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους υποψηφίους. Με αυτόν τον τρόπο, το κριτήριο της ψήφου είθισται σε μεγάλο βαθμό να μεταβάλλεται και να υπερτερεί ο ρόλος της αρνητικής ψήφου έναντι της θετικής».

Το πλειοψηφικό σύστημα δύο γύρων από τη φύση του δημιουργεί «αντι-συσπειρώσεις», συμπιέζει τις μικρότερες πολιτικές δυνάμεις, εξωθεί σε αναδιατάξεις και επανατοποθετήσεις του πολιτικού τοπίου, «καταλήγοντας σε συνενώσεις δυνάμεων, οι οποίες είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε ανατροπές σαν αυτές που είδαμε στην περίπτωση του Δήμου Αθηναίων».

Υπό αυτήν την έννοια, το πλειοψηφικό σύστημα των δύο γύρων κατάφερε να πετύχει αυτό στο οποίο απέτυχε η απλή αναλογική στις εκλογές του Μαΐου: να ενώσει τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης.

Στα όρια της κομματικής της δύναμης η ΝΔ στον α' γύρο

Πώς γίνεται όμως να χάνει τις εκλογές ένας υποψήφιος που στον πρώτο γύρο ήταν μπροστά με διαφορά ακόμα και πάνω από 25 μονάδες;

Ειδικά για υποψηφίους που στήριξε η Νέα Δημοκρατία, ο κ. Κουστένης αναφέρει πως η έντονη κομματικοποίηση των εκλογών είχε ως αποτέλεσμα να φτάσουν ήδη στα όρια της κομματικής δύναμης της παράταξης από την πρώτη Κυριακή.

«Αποτέλεσμα της στρατηγικής αυτής ήταν να μην υπάρχουν πολλά περιθώρια για περαιτέρω διεύρυνση της απήχησης των κυβερνητικών υποψηφίων, εξ’ ου και όσοι από αυτούς δεν κατάφεραν να βγουν με το 43% την πρώτη Κυριακή, ήταν πολύ πιο δύσκολο να φτάσουν στο 50% στον β’ γύρο» εξηγεί.

Άλλοι απείχαν την πρώτη και άλλοι τη δεύτερη Κυριακή των εκλογών

Μια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρος που επισημαίνει ο αναλυτής, είναι το γεγονός πως άλλο ήταν το εκλογικό σώμα που επέλεξε να απέχει από τις εκλογές την πρώτη Κυριακή και άλλοι ψηφοφόροι δεν πήγαν να ψηφίσουν τη δεύτερη.

Στον πρώτο γύρο, η αποχή φαίνεται να προερχόταν από τον χώρο της αντιπολίτευσης. Την επόμενη Κυριακή, απείχαν ψηφοφόροι που στήριζαν τη Νέα Δημοκρατία, είτε γιατί θεώρησαν ότι ο υποψήφιός τους είναι «ακλόνητο φαβορί», είτε ακόμη και γιατί παρατηρήθηκε μια χαλάρωση των κομματικών μηχανισμών, ιδιαίτερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που είχαν ήδη εκλέξει περιφερειάρχες από την πρώτη Κυριακή.

Με 14% θα ελέγχει τελικά το 60% του δημοτικού συμβουλίου

Πέραν όμως της ανάλυσης των ανατροπών στα εκλογικά αποτελέσματα, ο καθηγητής σχολιάζει ως «παράδοξο» το γεγονός πως το πλειοψηφικό σύστημα των δύο γύρων, εξασφαλίζει στον νικητή το 60% των εδρών του δημοτικού συμβουλίου.

Εξηγεί πως παρότι σίγουρα θα είναι «λειτουργικά αποτελεσματική» στη λήψη αποφάσεων, εγείρει ζητήματα δημοκρατικότητας. Έφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τον δήμο Αθηναίων.

«Η παράταξη που βγήκε ''νικήτρια'' με επικεφαλής τον Χάρη Δούκα, παρά το γεγονός ότι στον α’ γύρο συγκέντρωσε το 14,19%, θα ελέγχει τελικά 60,5% των Δημοτικών Συμβούλων. Αντιστρόφως στο συνδυασμό του Κ. Μπακογιάννη, με το αρχικό 41,5% των ψήφων, θα αντιστοιχεί το 18,5%. Η στρέβλωση είναι πλήρης». Σύμφωνα με τον αναλυτή, τίθεται ζήτημα προσβολής της ισότητας της ψήφου.

Οι συνδυασμοί που «έπιασαν» το 3% αλλά έμειναν εκτός

Ένα άλλο «παράδοξο» είναι πως μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου, υπήρξαν περιπτώσεις συνδυασμών που έμειναν εκτός δημοτικών συμβουλίων, παρότι είχαν φτάσει στο όριο του 3%, λόγω του εκλογικού μέτρου.

«Παραδείγματος χάριν, στον Δήμο Ζωγράφου, όπου με ανατροπή στον β’ γύρο επικράτησε ο δεύτερος σε δύναμη συνδυασμός του α’ γύρου, που είχε λάβει 28%, γεγονός που διαμόρφωσε το εκλογικό μέτρο για την αντιπολίτευση σε 4,8%. Το αποτέλεσμα ήταν ο τελευταίος σε ψήφους συνδυασμός, με 3,2% των ψήφων, να μην λάβει έδρα. Αν όμως είχε τελικά επικρατήσει ο προπορευόμενος συνδυασμός της α’ Κυριακής, που είχε λάβει 37,8%, το εκλογικό μέτρο θα μειωνόταν σε 4,2% και ο τελευταίος συνδυασμός θα λάμβανε μία έδρα» αναφέρει.

«Μια άλλη κραυγαλέα περίπτωση αποτελεί και πάλι ο Δήμος Αθηναίων, όπου σε σύνολο 43 Δημοτικών Συμβούλων, με την επικράτηση του Χάρη Δούκα το εκλογικό μέτρο για την αντιπολίτευση διαμορφώνεται στο 4,8%, ενώ εάν επικρατούσε ο Κώστας Μπακογιάννης το εκλογικό μέτρο θα διαμορφωνόταν κάτω του 3,3%» υπογραμμίσει, ενώ συμπληρώνει ότι «ως αποτέλεσμα, ο συνδυασμός του Κώστα Ζαχαριάδη θα λάμβανε τέσσερις έδρες αντί για τρεις και του Κώστα Παπαδάκη δύο αντί για μία».